Het anticonceptiegebruik onder jongeren neemt af. Minder jongeren slikken de pil of gebruiken een condoom. Waar in 2017 een op de tien jongeren helemaal geen anticonceptie gebruikte, is dit nu een op de vijf.
Dat blijkt uit een onderzoek van Soa Aids Nederland en Rutgers. Ineke van der Vlugt, programmamanager anticonceptie en abortus bij Rutgers, vertelt erover aan LINDA. Vandaag, op Wereld Anticonceptiedag, delen we opnieuw dit onderzoek.
Het onderzoek ‘Seks onder je 25e’ is een onderzoek naar de seksuele gezondheid van jongeren in Nederland anno 2023 en is verricht onder 10.000 jongeren van 13 tot 24 jaar. 91% van de jongeren gebruikte een anticonceptiemethode bij de eerste keer vaginale seks en 80% gebruikte een methode tijdens seks met de laatste partner.
Maar een van de minder positieve resultaten is de afname van pil- en condoomgebruik. Van der Vlugt: “Wij hadden zeker verwacht dat het pilgebruik onder jongeren verder zou gaan dalen. We doen een jaarlijkse meting in de Leefstijlmonitor, en die trend zagen we daar al in terug. De pil wordt alsnog het meeste gebruikt als anticonceptiemethode, 46 procent, maar er is sprake van een daling. In 2017 was dit nog 76 procent. Ook zien we dat vrouwen vaker kiezen voor een spiraal.”
Wat doet het en hoe wordt het gezet? Dít wil je weten voor je een spiraal laat zetten
Een opvallend resultaat is het aantal jongeren dat helemaal geen anticonceptie gebruikt. Dit is flink toegenomen van 9 procent naar 20 procent. “De groep die nu niets gebruikt is in vergelijking met 2017 echt gegroeid. Maar daar moeten we wel een kanttekening bij plaatsen. We hebben vooral gevraagd naar welke hormonale en niet-hormonale methodes nu gebruikt worden. Natuurlijke methodes zoals terugtrekken of periodieke onthouding zijn niet meegenomen in het onderzoek. Daar komt volgende week een aanvullend onderzoek over naar buiten.”
Natuurlijke methodes zijn minder betrouwbaar, vertelt Van der Vlugt. “Sommige vrouwen houden hun vruchtbare dagen bij door te temperaturen, een kalender bij te houden of brengen hun cyclus in beeld met een app. Op social media worden de natuurlijke methoden gepromoot als anticonceptiemethode, maar dat is het niet.”
“Je kan misschien wel de vruchtbare dagen in beeld brengen, maar je moet als je seks hebt tijdens de vruchtbare dagen nog altijd een condoom gebruiken of seks kunnen weigeren. Ook kun je de vruchtbare dagen niet goed voorspellen. Juist bij jonge vrouwen is dat lastig, die hebben vaak een onregelmatige cyclus. Door uitgaan en alcohol drinken kan je temperatuur fluctueren. Dan denk ik: als je echt niet zwanger wil raken, vertrouw niet te snel op deze methodes.”
De Nagelkerkjes deden mee aan 'Een Huis Vol': 'Die temperatuur-anticonceptie werkte voor geen meter'
Vijf procent van de meisjes die vruchtbaar zijn, vaginale seks hebben, niet zwanger zijn of willen worden gebruikt geen anticonceptie. “Die groep loopt een verhoogd risico. Dat is best een grote groep, waarvan je hoopt dat die toch goed geïnformeerd wordt. Zeker wanneer deze meiden kiezen voor een andere, niet hormonale methode. Want als ze geen hormonen gebruiken, wat gebruikt die groep dan wel? Of nemen ze het risico? Hebben ze heel af en toe seks of helemaal geen penis in vagina seks?”
Van der Vlugt vindt het heel belangrijk dat die jongeren ook zorgeloos kunnen genieten van seks. “Het is enorm van belang dat als ze seksueel actief zijn dat ze plezier hebben in seks en zich geen zorgen maken over een eventuele ongewenste zwangerschap.”
Ongewenst zwanger? 'De keuze ligt bij jou, maar je hoeft het niet alleen te doen'
Hoe het komt dat steeds minder jongeren de pil gebruiken? “Een deel van de vrouwen wil (geen) hormonen meer gebruiken, ervaren bijwerkingen of hebben geen seks meer. We zien daarnaast dat er op social media veel negatieve verhalen worden gedeeld over de pil en andere hormonale methodes. Dat kan van invloed zijn op de beeldvorming van hormonale anticonceptie. Er worden berichten verspreid dat hormonen slecht voor je zijn, dat je er kanker van krijgt of depressief van wordt, of dat het je onvruchtbaar maakt. Een negatieve persoonlijke ervaring wordt soms uitvergroot.”
Met name op TikTok zijn veel video’s te vinden over de pil. “We zien dat er soms misinformatie wordt gegeven, maar er worden ook veel persoonlijke ervaringen gedeeld. Een persoonlijke ervaring moet niet gezien worden als een ervaring die voor elke vrouw geldt. Iedere vrouw heeft een andere hormonale huishouding en lang niet alle vrouwen reageren hetzelfde op hormonen.”
Moodswings, gewichtstoename en migraine: 6 feiten en fabels over de anticonceptiepil
Van der Vlugt vindt de video’s op social media problematisch. “Als je eenmaal informatie hebt gezocht over de pil en je negatieve informatie krijgt, dan blijf je deze informatie zien. Dat is de fabeltjesfuik waarin je terechtkomt. Niet iedere jonge is kritisch op deze informatie of maakt goed onderscheid tussen betrouwbare informatie en ervaringsverhalen. We hopen dat jongeren wel een huisarts of een deskundige raadplegen. Zoveel jonge meisjes zitten op TikTok. Dat baart ons wel zorgen.”
“De hormonen bieden veel vrouwen ook voordelen: ze zijn betrouwbaar bij goed gebruik, ze reguleren de cyclus, geven minder last van menstruatie of-pijnen en minder huidproblemen”, vertelt ze. “Dat is voor vrouwen die veel bloeden of last hebben van hun menstruatie vaak een doorslaggevende reden om voor de pil of een andere hormonale methode te kiezen.”
Niet alleen de pil wordt minder gebruikt, het condoomgebruik is ook afgenomen. Uit het onderzoek blijkt dat weinig jongens zich bezighouden met anticonceptie. “Daar maak ik me zorgen over. 21 procent van de jongens die seks hadden met de laatste losse sekspartner gebruikte niets of weet niet of hun sekspartner iets gebruikt.”
Ze vervolgt: “Het is heel belangrijk dat zowel meisjes als jongens erover kunnen praten met hun sekspartner. Wat gaan we gebruiken om niet zwanger te raken? Ook jongens hebben een verantwoordelijkheid daarin. Zeker in de losse contacten is het belangrijk dat je een condoom gebruikt, ook om soa’s te voorkomen. ”
Rutgers brengt de gedeelde verantwoordelijkheid van jongens en meisjes voor anticonceptie regelmatig onder de aandacht. “Jongens leggen nog te vaak de verantwoordelijkheid bij de meiden en die zijn juist zo aan het zoeken welke anticonceptiemethode bij hen past. Er zijn genoeg meiden die peentjes zweten als ze geen anticonceptie gebruiken, of ze hebben last van bijwerkingen, en de jongen heeft nergens last van. Dat vind ik niet kunnen. Meiden hebben ook het recht om te genieten van seks.”
Liever babyvrij? Dit zijn alle anticonceptiemiddelen op een rij
Tot slot adviseert Van der Vlugt ouders hoe ze hun kinderen op anticonceptiegebruik kunnen wijzen. “Ik zou ouders aanraden het gesprek met hun kinderen, zowel zoons als dochters, aan te gaan over een kinderwens. Willen ze (nog) geen kinderen, hoe zorg je er dan voor dat je niet zwanger wordt of een ander zwanger maakt? Ben je bekend met de methoden? Hoe kijk je naar hormonen en anticonceptie? Laat weten dat er alternatieven zijn en dat informatie op TikTok niet altijd betrouwbaar is. Als één iemand iets zegt over haar eigen ervaring, dan hoeft dit nog niet voor jou te gelden.”
Wanneer jongeren niet weten welke anticonceptiemethode het beste past, raadpleeg dan een arts, tipt Van der Vlugt. “Of ga naar Sense. Daar zitten deskundigen die gewend zijn om met jongeren over seksualiteit te praten. Zij kunnen heel goed kunnen adviseren welke methode bij hen past. Wat betreft seksuele vorming in het onderwijs valt er nog veel te winnen. Jongeren geven de lessen gemiddeld een 5.6. Twee derde van jongeren die de lessen een onvoldoende gaven, wilden meer lessen krijgen en kregen bijna geen informatie over anticonceptiemiddelen. Dat is zonde. Je wil dat niemand ongewenst of onverwachts zwanger wordt.”
Dit artikel werd eerder gepubliceerd op LINDA.nl.
Deel ouders valt over seksuele vorming basisschool: 'Waarom moet mijn kind in groep 1 dit al weten?'
