Slapen is géén tijdverspilling – het is van levensbelang, betoogt de beroemde Vlaamse neuroloog Steven Laureys. Wat slaapgebrek met een mens kan doen, ontdekte hij zelf als jonge arts.
“Ik hoor nog altijd dat geknars van mijn auto die tegen de vangrail schuurt”, vertelt Laureys aan LINDA.nl.
“Ik heb vannacht maar 6,5 uur geslapen, dus dat is niet genoeg”, zegt de hoogleraar van het Universitair Ziekenhuis in Luik via een videoverbinding. Hij laat vanuit zijn huis in Canada zijn handen en polsen zien. Al jarenlang meet Laureys zijn nachtrust via zijn Oura-ring, Fitbit én Apple Watch. “Die laatste moest ik van mijn vrouw af doen. Ze vond het wat te nerdy worden.”
Laureys is een wereldwijde autoriteit op het gebied van slaap en het bewustzijn van comapatiënten. Slapen is geen tijdsverlies, benadrukt hij in Het no-nonsense slaapboek. Ons lichaam heeft het hard nodig. “Slaap moet onze beste vriend zijn – het is een dagelijkse detox voor de hersenen. Ik ben er dan ook niet trots op dat ik zo weinig heb geslapen.” Maar te streng zijn, helpt ook niet. “Je moet niet panikeren als het een nachtje minder is. We zijn geen monniken, en je hoeft er thuis geen militair strafkamp van te maken.”
Dat slaapgebrek levensgevaarlijk kan zijn, ontdekte Laureys als beginnend arts. Door dubbele diensten sliep hij nauwelijks, en kreeg hij soms zelfs last van waanvoorstellingen. Op weg naar een nachtdienst dommelde hij in achter het stuur en kwam met zijn auto tegen de vangrail. “Ik hoor nog altijd dat geluid, en ik zie het nog steeds voor me.” Het bleef bij blikschade. Maar nog altijd is Laureys ‘driedubbel voorzichtig’ als hij achter het stuur kruipt. “Als je zelf onderzoekt hoe belangrijk slaap is, en je leeft het niet na, dan is dat natuurlijk erg stom.”
Slaap zacht: Harry Styles vertelt in z'n pyjama een verhaal voor het slapengaan
Toch verkondingen veel CEO’s en wereldleiders vol trots dat ze nauwelijks slapen en non-stop werken. ‘Belachelijk machogedrag’, noemt Laureys dat in zijn boek. “Ze zeggen dan dat ze alles willen doen om wat ze noemen ‘verloren tijd’ in te halen. Voor mij is dat even bijzonder als wanneer je zou zeggen: ik wil leven zonder het tijdsverlies om te eten en te drinken.”
Mensen die aan vier uur slaap genoeg hebben, zijn zeer zeldzaam, benadrukt hij. Wie ‘sleep is for pussy’s’ zegt, maakt dus eigenlijk ‘al slaapwandelend’ belangrijke beslissingen. “Het is in de luchtvaart goed aangetoond dat je met slaapgebrek fouten maakt. De impact van uitgeslapen piloten is daar goed gedocumenteerd, en zo zou het eigenlijk bij alle beroepen moeten zijn.”
Goede slaap is daarnaast de beste relatietherapeut, concludeerden Laureys en zijn vrouw de ochtend van het interview nog. “De interactie tussen droomslaap en emotionele stabiliteit is duidelijk aangetoond. Van te weinig slaap word je snel angstig en prikkelbaar. Alles wordt uitvergroot, en dan kom je in een negatieve spiraal terecht. Communiceren wordt dan ingewikkeld. Soms merk je niet eens meer dat het ook aan je slaap ligt, zoals bij een burn-out, wanneer je alle signalen die je lichaam je geeft negeert.”
Ook zonder apparatuur kun je slaapgebrek makkelijk herkennen. “Vraag jezelf af: als ik ’s ochtends wakker word, voel ik me dan uitgeslapen? Of heb ik de tendens om in slaap te vallen als ik in een vergadering of voor het stoplicht zit? Trek ik mezelf met koffie de dag door, ook in de namiddag? Wat trouwens niet het beste idee is, want dan kom je een vicieuze cirkel terecht waardoor je ’s avonds niet in een goede slaap geraakt.”
Wie moeilijk in slaap komt, lijdt vaak aan piekergedrag. In bed probeer je problemen op te lossen die je overdag van je afzet. “Vaak is het toch dat stemmetje dat ronddraait waardoor je niet in slaap geraakt of wakker wordt. Dat stemmetje vraagt dan wat aandacht via mentale gymnastiek, zoals meditatie of andere relaxatieoefeningen, of cognitieve gedragstherapie.”
Als er sprake is van een ernstig probleem, raadt Laureys aan om naar een arts of psycholoog te gaan. Fan van slaappillen is hij niet. “Natuurlijke slaap is anders. Met pillen heb je het gevoel: ik heb geslapen en ik ben uitgerust, maar voor je brein is het geen goede oplossing. Als je slaapmedicatie gebruikt, moet dit altijd gebeuren met een therapeutisch schema. Er zijn nu nog teveel mensen die pillen slikken maar nog nooit bij een psycholoog zijn geweest.”
Met zijn boek wil Laureys lezers vooral uitnodigen om beter voor zichzelf te zorgen. “Veel kun je zelf doen. Slaap houdt bijvoorbeeld van regelmaat: als je problemen hebt, is het goed om op hetzelfde tijdstip naar je slaapkamer te trekken. En doe dat eens wat vroeger dan je gewend bent. Die ruimte moet een hele fijne plek zijn: daar moet je alleen de liefde bedrijven en slapen.”
Verder begint het slaapritueel volgens hem al overdag. Drink bijvoorbeeld geen koffie vanaf de namiddag, en bouw het gebruik van ‘Netflix en al die schermpjes’ richting het moment van slapen goed af. “Het belangrijkste is dat je eraan wil werken, en dat je begrijpt dat slaap niet altijd vanzelf komt.”
Deze droomcoach legt uit wat jouw (terugkerende) dromen betekenen
Avond- en ochtendmensen bestaan volgens Laureys echt, waardoor onze schema’s nu nog niet voor iedereen een goede nachtrust faciliteren. “De maatschappij forceert ons in een vast stramien. We beginnen allemaal op hetzelfde uur, en staan elke ochtend samen in de file. Ik denk dat we daar, ook op school, wat meer vrijheid in zouden kunnen behalen. Ik ben nu in Noord-Amerika, waar die persoonlijke flexibiliteit meer wordt gepromoot.”
Ook pubers zijn niet lui, maar hebben een ander bioritme en meer slaap nodig. Met vijf kinderen heeft Laureys zelf voldoende ervaring met tieners uit bed sleuren. “Het is echt een straf om hen al om zeven uur te wekken, ook voor leraren die met die slaapkoppen weinig kunnen aanvangen. Ik hoop dat politici daar wat mee doen, maar het is al goed als we dit ook als ouders weten, en niet zeggen ‘hé luiaard’, maar begrijpen dat het biologisch is.”
Dit artikel verscheen eerder op LINDA. in juni 2022.
In de LINDA.original ‘Patrick wil slapen’ onderzoekt Patrick Martens wat je tegen slecht slapen kunt doen. Bekijk hieronder een van zijn video’s.
