Nogal wat vrouwen vinden het laten plaatsen van een spiraal op z’n zachtst gezegd geen pretje. Hoe zit dat precies? Is het altíj́d pijnlijk en hoe komt dat dan?
LINDA. zoekt het voor je uit.
'De pijn en angst voor laten plaatsen van spiraal wordt vaak onderschat, maar moet serieus worden genomen'
Spiraal
Om te beginnen: het spiraal is (naast de pil) een populair anticonceptiemiddel in Nederland. Een spiraal voorkomt dat je zwanger wordt en vaak word je ook minder of niet meer ongesteld. Volgens cijfers van overheid.nl maken zo’n 100.000 vrouwen gebruik van een hormoonspiraal, een dun kunststof ankertje van ongeveer 3 centimeter dat door een arts in de baarmoeder wordt geplaatst.
Er zijn koperspiralen en hormoonhoudende spiralen. Het verschil is simpel: een hormoonspiraal geeft hormonen af en een koperspiraal koper. Dit gaat in hele kleine hoeveelheden en zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies verandert. Daardoor kan een bevrucht eitje zich niet vastmaken aan je baarmoeder, waardoor de kans op een zwangerschap heel klein is.
Pijn
Nola* (34) heeft geen fijne herinnering aan het plaatsen van haar spiraal. “Van tevoren had ik pijnstilling genomen, ik zag er ontzettend tegenop. Vooral tijdens het opmeten van mijn baarmoeder voelde ik een pijn die ik nooit eerder heb gevoeld. Het was een soort zeurende pijn die door mijn hele baarmoeder trok.
Ik probeerde goed door te ademen en gelukkig was de arts heel vriendelijk en vertelde ze mij precies wat ze deed. Maar ik was meer bezig met mijn ademhaling dan met de geruststellende woorden van de arts. Toen de pijn van het opmeten was weggezakt en ik een beetje bijkwam, zei ze: ‘Oké, adem even diep in, ik ga nu de spiraal plaatsen’. ‘Maar die zat toch al?’ vroeg ik snel. Nee dus. ‘Adem maar even in.’ Weer voelde ik mijn baarmoeder verkrampen en vroeg ik mezelf af waarom ik dit ook alweer wilde, maar voordat ik het wist zat-ie op z’n plek.”
Er zijn ook vrouwen die het plaatsen als minder vervelend hebben ervaren. “Het vastpakken van mijn baarmoeder was een stekende pijn die ik niet herkende”, vertelt Lisa (21). “Maar de pijn trok snel weer weg. Omdat ik snel flauwval moest ik na de ingreep nog even blijven liggen, al voelde ik me prima. Ik heb zelfs die middag nog tien kilometer gewandeld. Ik hoor veel horrorverhalen, maar het viel bij mij echt mee.”
Saskia is sinds haar spiraal al anderhalf jaar ongesteld: 'Soms sta ik tot aan mijn knieën in het bloed'
Baarmoeder
Er zijn meer vrouwen die, net als Nola, het laten zetten van een spiraal als pijnlijk hebben ervaren. Uit angst durven andere vrouwen daardoor de stap soms niet te zetten. Hoe gegrond is die angst?
Gynaecoloog Manon Kerkhof van vrouwencentrum Curilion in Haarlem legt uit hoe het plaatsen van een spiraal in z’n werk gaat. “Een spiraal wordt in drie stappen geplaatst. Eerst brengen we een eendenbek naar binnen, dan haken we de baarmoedermond aan en meten we de baarmoeder op. Vervolgens plaatsen we het spiraal. Daarvoor moeten we door het baarmoederhalskanaal. Een heel zenuwrijk gebied en als je daar met een inbrenghuls doorheen gaat, kan dat pijnlijk zijn.”
Bevallen
Bij de een valt het dus mee, maar bij de ander veroorzaakt de plaatsing van een spiraal flink wat pijn. Kerkhof: “Bij vrouwen die nog niet zijn bevallen is de baarmoedermond heel slank en smal, en nog nooit opgerekt geweest. Bij vrouwen die wel zijn bevallen is de baarmoedermond al wijder. Dat maakt dat het voor vrouwen die nog nooit bevallen zijn, pijnlijker kan zijn.
Als artsen raden we daarom aan om de spiraal te laten zetten als je ongesteld bent. Ten eerste weten we dan zeker dat je niet zwanger bent en daarnaast is de baarmoedermond tijdens de menstruatie wijder.” Als laatste geeft Kerkhof als tip: “Neem twee uur van tevoren een pijnstiller in. Bijvoorbeeld twee paracetamol, in combinatie met ibuprofen. Dat haalt de scherpe randjes van de pijn weg, en dan is het echt heel goed te doen.”
Volgens Eva Bouwsma, gynaecoloog in het St. Antonius Ziekenhuis, wordt deze pijn – en de angst daarvoor – door medici weleens onderschat. “Het is vaak niet alleen de pijn waar vrouwen tegenop zien, maar een combinatie van factoren. Het is de hele setting, bang zijn om de controle te verliezen.”
Roesje
Bij een aantal ziekenhuizen is het mogelijk om een spiraal te plaatsen onder sedatie, ook wel een roesje genoemd. Dit is een combinatie van pijnstilling en een slaapmiddel via een infuus. Volgens Bouwsma zijn er grofweg drie groepen vrouwen die in aanmerking komen voor een roesje. “Heel jonge meiden die nog niet seksueel actief zijn, maar wel hevig menstrueren, bijvoorbeeld. Maar ook vrouwen die een eerdere nare seksuele of gynaecologische ervaring hebben gehad, of vrouwen met een verstandelijke beperking.”
Maar sedatie wordt niet zomaar toegepast. Voor zo’n roesje is een ziekenhuisopname nodig. Er wordt namelijk medicatie gebruikt die risico’s met zich mee kan brengen, onder andere op de ademhaling. “Er moet een goede afweging worden gemaakt of het écht nodig is. In de praktijk wordt niet vaak voor een roesje gekozen”, aldus Bouwsma.
Ze benadrukt dat het het belangrijk is om als arts vrouwen serieus te nemen en het gesprek aan te gaan. “Het moet een weloverwogen keuze zijn. Mijn ervaring is dat we goed onderscheid kunnen maken tussen mensen bij wie het écht nodig is en bij wie het heel goed gaat zonder roesje.”
Wat doet het en hoe wordt het gezet? Dít wil je weten voor je een spiraal laat zetten
