Een kleine groep mensen in Nederland lijdt aan een infestatiewaan, waardoor zij denken dat er beestjes in of op hun huid leven of dat ze besmet zijn met een parasiet, terwijl dit niet zo is.
Het is een psychiatrisch ziektebeeld dat grote gevolgen heeft op de levenskwaliteit, vertellen dermatoloog Patrick Kemperman en psychiater Nienke Vulink. Samen hebben zij een infestatiewaan-spreekuur in Amsterdam UMC.
“Het is een zeldzame aandoening”, aldus Vulink. “Zo’n twee tot zeventien personen per miljoen mensen heeft hier last van.” De oorzaak is alleen vaak lastig te vinden. Patiënten komen vaak eerst bij de huisarts terecht die hen – in veel gevallen – doorverwijst naar een dermatoloog. Kemperman: “Het is belangrijk om goed te onderzoeken of er sprake is van een daadwerkelijke infectie. Als er niets is gevonden, moeten we ook aan psychologische oorzaken gaan denken.”
Dan zou het zomaar kunnen dat je op een gecombineerd spreekuur van de dermatoloog en psychiater terechtkomt. “De patiënt heeft in dit geval eigenlijk altijd een ander idee over de oorsprong van de ziekte dan de zorgverlener”, zegt Kemperman.
“De patiënt wil vaak aan de antibiotica. Dat is best ingewikkeld. Daarom is het belangrijk om naast de patiënt te gaan staan, een goede vertrouwensband te ontwikkelen en goed onderzoek te doen. We nemen de klachten altijd serieus. Als iemand beestjes ziet en voelt, kun je hem of haar dat niet kwalijk nemen. Ik begrijp en benoem de frustraties.” Vulink vult aan: “Dat vereist communicatieve vaardigheden en expertise. Begrip voor de ernst van het lijden is het startpunt van de behandelrelatie.”
Allebei zien ze in de praktijk hoeveel invloed het ziektebeeld heeft op de kwaliteit van leven. “Mensen slapen niet meer door de jeuk”, vertelt Kemperman. “Ze zijn continu bezig zichzelf te reinigen met alcohol, wasbenzine en andere middelen.” Vulink: “Ze geven duizenden euro’s uit aan het laten reinigen en schoonmaken van hun huis. Sommigen doen al hun spullen weg, omdat ze denken dat er beestjes in hun meubelen zitten. Ze gaan van arts naar arts, zo overtuigd van hun waan. Er zijn ook mensen die in zichzelf snijden om de beestjes te verwijderen of die agressieve medicatie voor dieren bestellen via het internet om zo de parasieten te doden.”
Victor Löw had waanbeelden en liet zich opnemen in een kliniek
Daarnaast heeft het ook psychisch grote gevolgen. “Deze mensen raken sociaal geïsoleerd en hebben nauwelijks sociale contacten meer. Ze ontwikkelen depressieve klachten en angstklachten en trekken zich terug.”
De infestatiewaan kan primair of secundair zijn. Vulink legt uit: “Bij primaire infestatiewaan is het een waanstoornis pur sang en zijn er geen andere onderliggende oorzaken.” Over hoe het precies ontstaat is weinig bekend. Kemperman: “Er zijn weinig studies naar gedaan.” Daarnaast is er de secundaire infestatiewaan. “Medicijnen en middelenmisbruik – in het bijzonder cocaïne en amfetamine – kunnen deze waanbeelden bijvoorbeeld uitlokken.”
Toch ziet Kemperman ook heel af en toe dat een dergelijke waan de kop opsteekt na een daadwerkelijke infectie. “Ik had een dame in mijn praktijk die op vakantie was geweest in Frankrijk. Zij was gebeten door oogstmijt en bleef het gevoel hebben hiermee besmet te zijn. Je kunt het je vast voorstellen, want als je aan jeuk denkt, dan krijg je vaak ook jeuk. En als je dan weer jeuk hebt, denk je weer aan die infectie. Soms kan de partner de klachten van de patiënt overnemen, wat invoelbaar is wanneer de partner een groot deel van de dag met parasieten en jeuk bezig is.”
Wil de patiënt hiermee aan de slag en staat hij of zij open voor het behandelplan, vaak een combinatie van medicatie en psychotherapie, dan is de kans op verbetering groot. “We zien in 60 à 70 procent van de gevallen een daling van de klachten”, zegt Vulink.
Ursula van Luizenkliniek: 'Maar de helft krijgt de bekende jeuk'
