Werken. We moeten nog wel een tijdje. En waar de een de eindstreep fluitend haalt, is dat voor een ander veel moeilijker. Waar komt dat door, en hoe zorg je ervoor dat je blij, gelukkig en succesvol ouder wordt op je werk?

Door ervoor te kíezen, zegt bijzonder hoogleraar van de Open Universiteit Annet de Lange (44). En ze legt gelukkig ook uit hóe je dat doet.

Dat doet ze vanuit haar leerstoel Succesvol ouder worden op het werk en duurzame inzetbaarheid. De Lange: “Hij is in 2018 in het leven geroepen, in reactie op eerder onderzoek dat uitwees dat er veel groepen in Nederland zijn, die niet zo gemakkelijk die pensioengerechtigde leeftijd halen. Men denkt bij succesvol ouder worden op het werk vaak dat het gaat om vitale mensen die nog vitaler willen worden, maar het gaat juist ook om groepen die minder makkelijk de eindstreep behalen.”

Welke groepen zijn dat?
“We zien helaas meer vrouwen dan mannen tussen de 35-55 jaar in de groep werklozen terug. Vrouwen die om verschillende redenen, zoals gebrek aan scholing, zorggerelateerde redenen en ziekte, hun baan kwijtraken. Met mijn leerstoel ontwikkelen we vanuit de arbeids- en organisatiepsychologie interventies waarmee we vrouwen willen empoweren om bewust keuzes te maken en beter te reflecteren op hun werk- en privéleven. Wat vind je belangrijk, wat zie je voor je, nu en in de toekomst? Dat helpt om je eigen loopbaanverhaal te maken – en uiteindelijk het langer doorwerken met meer plezier mogelijk te maken.”

Hoe empower je jezelf dan om bewuste keuzes te maken?
“Onder andere door zelfmanagement. Dat omvat drie psychologische bouwstenen: zelfreflectief vermogen, veerkracht en aanpassingsvermogen en zelfeffectiviteit. De eerste stap, bewustwording en zelfreflectie, is erg belangrijk. Daarmee word je je bewust van uitdagingen op je werk en in je thuissituatie, leer je reflecteren op je grenzen en leer je hoe je je gedrag aanpast als je bijvoorbeeld ziek wordt, er even uit bent geweest na een zwangerschap of een moeilijke periode doormaakt na een scheiding of overlijden. Het mooie is: zelfmanagement kun je ontwikkelen en versterken. Dat maakt dat je geen passieve toeschouwer in het verouderingsproces wordt.”

Denken vrouwen nog vaak: ik moet nog zo lang?
“Als je geen leuk werk hebt, of er geen steun ervaart, dan wel. Mijn persoonlijke voorbeeld, Meryl Streep, heeft de luxe gecreëerd dat ze tot hoge leeftijd heel aantrekkelijk werk heeft – maar die luxe hebben we niet allemaal natuurlijk. Het doel van mijn leerstoel is kwetsbare groepen helpen keuzes te maken. Dit doen we vanuit de positieve psychologie: in plaats van boos worden omdat die promotie aan je neus voorbij ging, blij zijn met dat je meer vrijheid hebt. Daardoor kom je in de groei- en ontwikkelstand.”

Hoe kan het dat vrouwen die eindstreep niet halen, of eerder uitvallen?
“We zien in de media niet zo veel positieve rolmodellen voor vrouwen. Ik kan alleen maar toejuichen dat niet alleen de gangbare succesvolle vrouwen, maar ook vrouwen vanuit migratie, of mensen met een beperking in beeld worden gebracht. Zoals Esther Vergeer bijvoorbeeld in de sport, of Mariëtte Hamer en Laetitia Griffith in de politiek. Als je een positief rolmodel hebt, trek je je daaraan op.”

Is daarin een verschil met mannen?
“Vanuit beeldvorming zie je best een conservatief patroon over de rol van mannen. Het wordt als gangbaar gezien dat de man de trekker van de familie is. Er zijn veel voorbeelden van succesvolle oudere mannen, en daar ligt een rol voor mijn vakgebied: meer positieve voorbeelden van succesvolle oudere vrouwen die doorwerken naar voren brengen.”

Wat ís succesvol dan?
“Wat is de definitie, ja, dat is een mooie vraag. Succesvol ouder worden verwijst naar proactief behoud of adaptief herstel van het werkvermogen om aan te blijven sluiten bij de werkomgeving. Je leert niet alleen je werkvermogen of gezondheid te herstellen, maar ook weer te ontwikkelen in je baan. Denk bijvoorbeeld aan een vrouw die (tijdelijk) ziek is, een dierbare is verloren of net moeder is geworden en er even uit is geweest. Hoe snel herstel je daarvan, en in hoeverre kijk je gedurende je loopbaan naar je ontwikkeling? Want daar lopen mensen op stuk: ze zijn wel hersteld, maar er is te weinig aandacht uitgegaan naar ontwikkeling. En dan komt iemand op achterstand.”

Ben je zelf succesvol ouder aan het worden?
“Ja, ik doe dat heel bewust. Regelmatig reflecteren en leren in mijn baan, maar ook over wat ik privé belangrijk vind. Ik wilde de afgelopen periode heel graag één keer per week bij mijn zwangere zus zijn en nam hiervoor zorgverlof op. Mensen denken vaak dat hoogleraren geen vrij kunnen nemen, maar dat kan dus wel. Ik heb inmiddels een prachtig neefje gekregen, en dat vind ik dus succesvol ouder worden. Je kunt een zorgzame vrouw zijn én een succesvolle professor. Ik hoop daar veel jonge vrouwen mee te inspireren.”

Tot slot deelt De Lange haar zeven gouden tips om succesvol ouder te worden op je werk.

1. Denk altijd vanuit een positief psychologisch perspectief. Niet: ik moet nog zo veel jaar, maar: welke mooie dingen wil ik allemaal nog doen?
2. Onderzoek hoe je jezelf over vijf jaar ziet en kijk daarbij ook naar welke nieuwe dingen je nog wil ontwikkelen.
3. Visualiseer een succesvol voorbeeldfiguur, als je het lastig vindt te bedenken wat je wil. Dit kan een bekende persoon zijn, maar ook iemand uit je vriendenkring.
4. Zelfmanagement kost veel kracht. Fitheid is een belangrijke voorwaarde om het heft in eigen handen te houden.
5. Zorg voor een back-up plan. Je huidige werk is relatief: je kunt ook op andere functies bepaalde behoeftes vervullen.
6. Ik raad iedereen psychologische coaching aan. Dat helpt je om mentaal sterker te worden en de juiste keuzes te maken.
7. Werkgevers hebben er baat bij dat jij gemotiveerd blijft. Ben je dat niet? Accepteer dat je in de verkeerde context zit, sluit een deal en waag de sprong naar een andere loopbaan.

Bijzonder hoogleraar Annet de Lange.

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met de Open Universiteit.