Een ‘verwend’ jong kind, een ‘rebels’ middelste kind en een ‘verantwoordelijk’ oudste kind. Zijn de welbekende clichés rondom kinderen en hun rol in het gezin waar?
“De rollen zitten echt maatschappelijk verankerd in de samenleving”, vertelt onderwijskundig pedagoog Ingeborg Dijkstra-Verbeek aan LINDA.nl.
Als pedagoog ziet Dijkstra-Verbeek de rollen dagelijks terugkomen. “Als we uitgaan van een gezin van drie kinderen, dan zie je vaak wel overeenkomsten”, vertelt ze. “Hoewel dit wetenschappelijk niet duidelijk kan worden bewezen, zie ik in de praktijk deze mythes of clichés wel degelijk voorbijkomen.”
Dat het oudste kind vaak een sterk verantwoordelijkheidsgevoel heeft, is geen geheim. “Je bent voor de ouders de eerstgeborene. Je hebt hen ouders gemaakt. Dat blijft speciaal. Oudste kinderen nemen vaker de leiding en zeggen sneller: ‘Dat regel ik wel eventjes’.” Ook zijn oudste kinderen vaak nét wat slimmer en hebben zij een iets hoger IQ. “Ouders nemen vaker meer de tijd voor het oudste kind om met hen te lezen en te praten. We hebben het hier niet over een Einstein tegenover de andere kinderen, maar een heel klein verschil is wel zichtbaar.”
Bij het middelste kind, ligt de rol vaak heel anders. “Middelste kinderen zijn vaak sociaal, gaan met veel verschillende kinderen om en zijn minder streberig”, vertelt Dijkstra-Verbeek. Het cliché dat het middelste kind vaak een ‘probleemkind’ zou zijn, is volgens de pedagoog niet waar. “Middelste kinderen vragen door wat wilder gedrag vaak om aandacht. Het kind krijgt wat meer ruimte en gedraagt zich daardoor soms misschien wat gedurfder.”
Het cliché van het jonge ‘verwende’ kind komt vaak door de rol van de ouders in de opvoeding. “Ouders weten dat het bij dit aantal kinderen blijft, dat er niet nog één komt. Ze willen het kind lekker verwennen en er echt nog even van genieten. Ik zou niet zeggen dat het jongste kind het misbruikt, maar het soms wel positief weet te gebruiken. Het kind loopt dan vaak met een grote glimlach weg.”
Het moederschap valt Emina (24) zwaar: 'Had ik niet beter kunnen wachten?'
Dijkstra-Verbeek hoort ouders het gedrag van hun kinderen vaak goedpraten door het toe te schuiven aan hun positie in het gezin. Opmerkingen als: ‘Ja, maar het is het oudste kind thuis’, hoort ze dan ook wekelijks voorbijkomen. Hoewel ze het begrijpt en de praktijk vaak overeenkomsten uitwijst, waarschuwt ze op te passen met ‘selffulfilling prophecy’. Je gaat je gedragen naar de vaste verwachtingen.
Of je die clichérollen kan veranderen? “Sommige dingen zijn gewoon zoals ze zijn, dat is natuurlijk gedrag”, vertelt de pedagoog. “Daarnaast speelt de rol van de ouders tijdens de opvoeding van de kinderen een heel grote rol.”
Spijt van het moederschap: 'Voelt als een levenslange gevangenisstraf zonder kans op vrijlating'
Dat het oudste kind vaak meer verantwoordelijkheid voelt, is volgens de pedagoog toe te schrijven aan de band tussen ouders en het kind. “Ouders vragen vaak makkelijker aan het oudste kind om even te helpen met het maken van het flesje of om even op de jongere broers en zusjes te passen. Onbewust schuif je dan die verantwoordelijkheid in de schoenen van het kind.”
“Het middelste kind krijgt soms te weinig aandacht en vraagt daar soms op ‘ongepaste’ manieren om.” Hoewel dit vaak verward wordt met een ‘probleemkind’, is dat volgens Dijkstra-Verbeek absoluut niet het geval. “Het middelste kind gaat de concurrentie met het oudste kind vaak uit de weg. Zij denken: laat maar lekker, ze zijn wat relaxter en experimenteren meer. Ze leven wat realistischer en krijgen meer ruimte van de ouders. Ook zij verdienen de aandacht.”
Bij jongste kinderen is het ‘eeuwig baby-zijn’ een mogelijk probleem. “Omdat het nog maar één keer kan, geven ouders het kind soms te weinig verantwoordelijkheid. De zijwieltjes blijven net wat langer, of de billen worden net wat langer afgeveegd dan nodig.” Volgens Dijkstra-Verbeek lopen jonge kinderen soms een beetje achter de feiten aan. “Ze zijn vaak wat onzeker. Ze kijken constant op tegen mensen die eigenlijk beter zijn dan zij. Zussen of broers die al kunnen lopen of fietsen. Of broers en zussen die al naar de speeltuin mogen, maar zij niet.”
Hoewel Dijkstra-Verbeek de rollen regelmatig voorbij ziet komen, waarschuwt zij dat dit niet te zwart-wit moet worden bekeken. “Het aantal jaren én het aantal kinderen maakt veel uit. Ook of er bepaalde dingen in het leven zijn gebeurd, zoals ziekte of een overlijden, maken een kind tot wie het is. Daarnaast spelen genen volgens haar ook een grote rol. Een kind kan bijvoorbeeld ook gewoon heel extravert zijn.”
Unschooling: 'Mijn zoon is gelukkiger sinds hij niet meer naar school gaat'
