Je hebt ongetwijfeld weleens gedacht: dit ga ik zó anders doen dan mijn ouders. Jij zou degene worden die niet zo snel boos zou worden op je kind, die je kind altijd serieus zou nemen en ga zo maar door. Waarom is het dan toch zo moeilijk om die opvoeding aan te pakken zoals je zou willen?
“Alles wat we leren van onze ouders sijpelt door in onze eigen relaties”, legt systeem counselor Pia Behnsen van Chinski Kinderpsychologie uit aan LINDA.nl.
Voor haar werk voert Behnsen gesprekken met kinderen en hun ouders. De relaties en dynamieken thuis hebben veel invloed op de ontwikkeling van een kind, vertelt ze. “En soms is dat dan terug te voeren naar de opvoeding die de ouders zelf hebben gehad.”
“Ik had laatst een gesprek met een moeder en dochter die zich enorm onbegrepen voelden door elkaar. Toen bleek dat de moeder zich vroeger thuis ook nooit begrepen voelde. Ze wist daardoor simpelweg niet hoe ze begrip en herkenning voor haar eigen kind moest tonen, omdat ze het niet had geleerd.”
Alleenstaande moeder Melissa onzeker over opvoeding: 'Zelf ook geen vader gehad'
Er zijn meerdere manieren waarop je ouders invloed hebben op de manier waarop jij met je kinderen omgaat, legt Behnsen uit. “Sommige karaktereigenschappen, zoals impulsiviteit, heb je (deels) doorgekregen via je genen.” Dat je in bepaalde situaties hetzelfde handelt als jouw ouders doen of deden, kan dus letterlijk in je DNA zitten.
Maar er is ook de invloed van de omgeving die vormt hoe je je voelt en wat jij normaal vindt. “Als je jarenlang naar je kamer werd gestuurd als je boos was, dan is de kans groot dat je boosheid een moeilijke emotie vindt, er misschien zelfs bang van wordt. Die gevoelens zitten diep geworteld. Dus als jouw dochter dan een woedeuitbarsting krijgt, is het moeilijk om daar goed mee om te gaan. Deels omdat je reageert vanuit jouw emoties, deels omdat je simpelweg geen manier hebt geleerd om er goed mee om te gaan.”
De invloed die jouw eigen opvoeding heeft op de opvoeding van je kind, is dus voor een groot deel terug te voeren op patronen, vertelt Behnsen. “En die zijn moeilijk te doorbreken.” De systeem counselor legt uit dat bewustwording daarin vaak een eerste stap is. “Als je merkt dat je steeds afwijzend reageert als je zoon ergens op doorvraagt, dan kan dat een aanleiding zijn om het een volgende keer anders te doen. Zelfs als je in een van de vijf komende situaties anders reageert, is dat een stap vooruit.”
Kijktip: 'They fuck you up', over doorgegeven trauma's in opvoeding
Toch vraagt het doorbreken van patronen niet alleen om veel zelfreflectie en kritisch zijn op jezelf. “Er is ook een goede omgeving nodig om dingen te veranderen. Patronen doorbreken kost veel tijd, mentale energie en soms ook geld voor therapie. Als je bijvoorbeeld financiële problemen hebt, heb je simpelweg niet de mentale capaciteit om elke keer na te denken over hoe je wilt reageren op je kind. Ook trauma’s kunnen in de weg zitten. Stress maakt het moeilijker om goed naar je eigen gedrag te kijken; het is een privilege om daar wel ruimte voor te hebben.”
Ook de kennis over opvoeding is nog niet gelijk verdeeld, vindt Behnsen. “De kennis over wat je allemaal moet doen als je een kind krijgt, is makkelijker toegankelijk voor theoretisch opgeleiden en voor mensen met een groot netwerk.”
Voor veel ouders die met hun kind bij Behnsen komen is het dan ook de eerste keer dat ze kwetsbaar zijn over de uitdagingen van opvoeden. “Dat er vanuit de gemeente hulp is bij de opvoeding, weet bijna niemand. In Amsterdam geeft het Ouder en Kind Team bijvoorbeeld gratis cursussen, trainingen en workshops. En dat is in bijna alle gemeenten zo.”
Hulp is er dus genoeg, maar het doorbreken van patronen in de opvoeding blijft heel veel geduld kosten. Behnsen: “Het is logisch dat je het niet meteen helemaal over een ander boeg kunt gooien. Als je iets al dertig jaar gewend bent, is daar meer dan een half jaar therapie voor nodig om het te veranderen. En soms een terugval hoort er ook bij. Sommige patronen zijn nu eenmaal makkelijker te doorbreken dan andere.”
Psycholoog over 'positief opvoeden': 'Je mag écht nog weleens nee zeggen'
