Regisseur Nousjka Thomas volgde in ‘Voorgoed Samen’ Loes (88) en Monique (74). Twee vrouwen die al meer dan vijftig jaar verliefd op elkaar waren, en er niet aan moesten denken om ook maar één dag zonder de ander te moeten.
Daarom kozen zij voor een gezamenlijke euthanasie. Thomas vertelt over de laatste weken van hun leven, die zij mee heeft mogen maken en vast mocht leggen.
In de zomer van 2019 hoorde Thomas via een vriendin over het verhaal van Loes en Monique. “Zij schepte een mooi en liefdevol beeld van twee vrouwen, die ontzettend zichzelf zijn en een prachtig leven leiden op een boerderij in Noord-Holland. Zo verliefd dat zij geen dag meer zonder elkaar zouden willen leven, en er daarom samen een einde aan wilden maken”, vertelt de regisseur.
“Ik was meteen geïnteresseerd, maar het eerstvolgende wat die vriendin mij vertelde, was dat het ook al snel zou gebeuren, de euthanasie.” Op het verhaal volgde al snel een ontmoeting tussen Thomas en het stel, op hun boerderij. “Ik maakte rustig kennis met ze, zonder hoge verwachtingen. Maar tot mijn verrassing lieten zij mij vrijwel direct toe, mét mijn camera.”
Tekst gaat verder onder de foto.
Loes (links) en Monique (rechts) in hun jongere jaren.
Loes en Monique vonden het eigenlijk ook wel een mooi idee, een stukje van hun proces achterlaten op de wereld. “En we konden het meteen goed vinden met elkaar. Het scheelt denk ik ook dat ik alleen met mijn camera en geluidsapparatuur daar ben, zonder een team.”
Al kort na hun ontmoeting kwam Thomas bijna met grote regelmaat over de vloer met haar apparatuur. “Elke dag stond er taart en koffie voor me klaar. Het mooie was dat zij allebei zo warm en verwelkomend waren, maar ook volledig hun alledaagse dingen bleven doen. Dat vind ik ook het mooie aan films maken. Je kruipt echt onder de huid van iemand, en loopt weken, maanden of zelfs jaren met hun leven mee.”
Thomas heeft uiteindelijk de vijf laatste weken gefilmd van hun leven op de boerderij. “Het ging in zo’n sneltreinvaart op een gegeven moment. Tuurlijk had ik graag langer met ze mee willen lopen, maar tegelijkertijd ben ik heel blij met wat ik heb kunnen maken met ze”, aldus de regisseur. “Ze zijn een grote inspiratie geweest voor mij. Ik denk dat ik nog nooit twee vrouwen heb ontmoet die zó hun eigen weg volgen.”
Loes en Monique zijn op 12 december 2019 overleden. “Op een donderdag. Het laatste moment dat ik bij hen was, was die maandag”, vertelt Thomas. “Ik weet nog dat ik daarheen reed, en niet eens wist dat dat mijn laatste keer met ze zou zijn. Die dag nam ik een compilatie mee van beelden die ik had geschoten, om aan ze te laten zien. Toen zij mij daarna vertelden dat ik hen niet meer zou zien, schoot ik wel vol. Dat was voor mij zeker het zwaarste moment van deze documentaire. Het was zo’n raar gevoel. De dagen daarna, tot aan die donderdag, heb ik ook bijna geen oog dichtgedaan.
“Ik had ze graag nog willen zien, dichter op hun laatste moment. Maar zij gaven mij aan die dagen enkel en alleen met zijn tweeën door te willen brengen. Geen telefoon, geen groot bezoek. De enige mensen die soms nog bij ze waren, waren twee vriendinnen die naast hen woonden en het volledige proces met ze doorbrachten. Verder was het alleen zij twee, samen, volledig afgesloten van de wereld.”
Wanneer Thomas terugblikt op haar móóiste moment, vertelt ze vol passie over een rustige avond, waar Loes en Monique samen een pastaatje aten op hun boerderij, met een rood wijntje erbij. “Zij blikten die avond samen terug op hun ontmoeting, op vroeger. Op dat moment zie je Loes volledig in vervoering raken, alsof ze Monique zo weer door de gangen van de Bijenkorf ziet wandelen. Compleet verliefd. Dat was zo’n mooi moment. Ik stond alleen maar op een afstandje met mijn camera, in volledige stilte mee te genieten.”
Hun liefde was ook een van de dingen waar de regisseur zo op aansloeg. “Zij hadden bijna een symbiotische relatie met z’n tweeën, zo verknocht aan elkaar”, legt ze uit. “Maar daar lag ook mijn verwarring in het begin. Ik dacht bij hun verhaal aan de liefde voor mijn man. Ook ik zou geen dag zonder hem willen, maar ik denk dan ook gelijk aan mijn kinderen. Ik zou in zo’n situatie niet dezelfde keuze kunnen maken.”
Maar voor de keuze van de kinderloze Loes en Monique heeft zij al het begrip van de wereld. “Ze zeiden ook vaak: we laten geen zielige mensen achter, geen mensen voor wie we er móeten zijn, of verantwoordelijk voor zijn. Een hechte vriendengroep hadden ze wel, maar ook zij steunden hun besluit.”
Wat waarschijnlijk hielp, was de resolutie van het stel. “Ze wisten het zó zeker. Elke vriend vertelde mij dat ook. Twijfel was er niet. Al maakte dat het niet makkelijker natuurlijk, dat zag ik wel bij het afscheid van hun vrienden.”
Thomas zelf is ook een voorstander van euthanasie en voltooid leven. “Dat was ik al, maar Loes en Monique hebben mijn gevoel daar nog wel in versterkt. Loes had een spierziekte, IBM, en Monique had beginnende dementie. Een voorwaarde voor euthanasie is ondraaglijk lijden. Maar zij wilden die lijdensweg juist voor zijn. Dat snap ik. Als je echt denkt: ik heb een mooi leven gehad, en het gaat alleen maar bergafwaarts vanaf hier, waarom zou je die keuze dan niet mogen maken.”
De moeder van Thomas had ook dementie, net als Monique. “Ik zag haar zware lijdensweg. Dat wil je voor niemand. Ik heb mijn gezin ook gezegd: die fase wil ik niet door. Het verlies van je eigen persoonlijkheid, is voor mij het verlies van je leven. Dus laat mij dat maar bespaard blijven, alsjeblieft. Ik snap de ingewikkeldheid en dilemma’s van een zelfgekozen dood, maar vind dat in bepaalde omstandigheden iedereen die keuze mag hebben.”
Voorgoed Samen is maandag 14 februari te zien om 22.20 op NPO2.
Vanaf zondag 13 februari is er ook een interview te zien op 2Doc met Thomas. In DocTalk spreekt zij over de documentaire en het maken ervan.
Lees ookJet schrijft boek over overleden zoon Pim (22): 'De huisarts zei: 'Hij wil euthanasie''
