Vanaf vanavond is de vierdelige nieuwe docu ‘Nicolaas op oorlogspad’ te zien, waarin Nicolaas Veul (33) de oneindige fascinatie rond de Tweede Wereldoorlog onderzoekt.
Hij sprak voor de reeks onder meer met concertpianist Iris Hond (30), die al van kleins af aan nachtmerries over WOII heeft. Wij spraken met haar en met Nicolaas.
Lees ook
Iris Hond werd op haar veertiende dakloos na misbruik door gastouder en niemand had iets door
Nicolaas is ook al sinds hij klein is bezig met de oorlog, maar dan vooral in de vorm van films en videogames. “We herdenken de oorlog natuurlijk nog steeds”, vertelt hij aan LINDAnieuws, “maar het is óók entertainment geworden. Daarom vroeg ik me af: welke rol speelt de geschiedenis nog?” Voor het programma ontmoette hij mensen die de oorlog niet hebben meegemaakt, maar er toch mee bezig zijn.
Zo deed hij mee aan Europa’s grootste re-enactment van WOII, in Normandië (zie foto beneden). “Honderden mensen spelen daar de bevrijding na. Stuk voor stuk zijn zij gefascineerd door de geschiedenis en weten ze elk klein detail uit die tijd.” Voor Nicolaas zelf leek het alsof hij “een filmset opstapte.” Hij stelt: “Er hangt een mythe rondom die oorlog. Als je meevocht, werd je echt een man. Dat ideaalbeeld vervloog als je als daadwerkelijk in het veld stond en de kogels om je hoofd zoefden.”
Nicolaas bezocht ook het Sinai Center in Amstelveen, waar mensen met een oorlogstrauma worden behandeld. En dat zijn niet alleen mensen die de oorlog ook hebben méégemaakt. Zo sprak hij ook met Iris Hond (30), bekend concertpianist. Zij heeft, al sinds ze vier is, nachtmerries over een oorlog die ruim veertig jaar voordat zij geboren werd, eindigde. “Ik droomde toen dat ik in een kast zat en door het luik keek, en dan zag dat mijn gezin werd meegenomen”, vertelt Iris aan Nicolaas. Die dromen heeft ze nog steeds, maar sinds een jaar gelukkig minder vaak. “Tegenwoordig probeer ik in mijn droom meestal gevangenen te bevrijden, maar de angst dat de Duitsers mijn familie komen halen zit er ook nog steeds in.”
“Je zou natuurlijk kunnen zeggen dat ik als kind een oorlogsfilm gezien heb en daar erg gevoelig voor was, maar die nachtmerries bléven terugkomen”, zegt ze als LINDAnieuws haar belt. “Een jaar geleden kwam ik iemand tegen die ditzelfde meemaakt. Toen pas wist ik dat dit een bekend probleem is, dat ik niet de enige ben.”
Iris vertelde maar weinig mensen over de inhoud van haar nachtmerries, en daarom twijfelde ze ook even of ze wel publiekelijk over haar nachtmerries wilde vertellen in Nicolaas’ programma. “Ik dacht ook: dan kom ik wéér met een heftig verhaal in de media”, zegt ze, refererend aan haar optreden bij Pauw vorig jaar. “Maar het is een belangrijk thema, ik vind het belangrijk er ruchtbaarheid aan te geven. Met Nicolaas erover praten hielp mij bovendien.”
Lees ook
Schokkende beelden ondervoede baby laten sporen burgeroorlog Syrië zien
Door haar nachtmerries slaapt Iris vaak te weinig. “Op een gegeven moment durfde ik niet eens meer te gaan slapen. Ik heb nachten wakker gelegen.” Of ze dan nu niet ontzettend moe is? “Jawel, maar je went er aan. Laatst had ik een keer een week geen nachtmerries. Toen dacht ik: ‘Wow, zo kun je ook leven.’ Ik merk ook dat ik vaker intens droom als ik gestrest ben.”
Of ze weet waar haar oorlogstrauma vandaan komt? “Nee. Het enige dat ik weet is dat de hele familie van mijn opa, behalve hij en zijn moeder, is afgevoerd naar concentratiekampen en daar is omgekomen. Het zou kunnen dat mijn opa zo’n groot oorlogstrauma had dat hij het doorgaf aan mijn vader, en hij aan mij.” Nicolaas beaamt dat dit zou kunnen: “Onderzoekers zijn heel dichtbij bewijs dat dit soort angst genetisch kan worden doorgegeven.”
Lees ook
Wie zijn toch de mannen achter nepdatingprofielen? Nicolaas Veul zocht ze op
Van alle verhalen uit zijn docureeks heeft dat van Iris en haar lotgenoten uit het behandelcentrum de meeste indruk op hem gemaakt, vertelt hij. “Het is pijnlijk dat dit verdriet nog zó voortleeft, ook bij mensen van mijn leeftijd, terwijl er ook zoiets als een Anne Frank-escape room bestaat. Ik vind dat echt niet kunnen. Het draait daar om geld verdienen, entertainment bieden. Het verhaal klopt niet eens. Anne ontsnapte natuurlijk niet, maar werd verraden.”
Of Nicolaas nu geen WOII-games meer speelt? “Daar ben ik nog met mezelf over in conclaaf. Maar ik kan er sowieso niet meer objectief naar kijken.” En Iris wil zich, na de opnames voor Nicolaas op Oorlogspad, minder focussen op haar nachtmerries. “Ze nemen al een beetje af, en ik ben er nu lang genoeg mee bezig. Ik wil niet in het verleden blijven hangen. Het is fijn om te weten dat ik niet gek ben, maar verder laat ik het los.”
Nicolaas op Oorlogspad is vanaf vanavond om 20.55 uur te zien op NPO 3.
