Eén op de drie volwassen dak- of thuislozen in Nederland is een vrouw. Dat blijkt uit de tweede Nederlandse ETHOS-telling van dak- en thuisloosheid van Hogeschool Utrecht en Kansfonds. Niet eerder werd dak- en thuisloosheid onder vrouwen zo duidelijk in beeld gebracht.
Dorieke Wewerinke, senior onderzoeker bij de Hogeschool Utrecht (lectoraat Wonen en Welzijn) en projectleider van de ETHOS-tellingen, vertelt LINDA. meer over deze verborgen dakloosheid.
“De cijfers over dak- en thuisloosheid werden tot nu toe door het CBS verzameld. Maar door beperkingen in hun telmethode nemen zij onder meer kinderen, 65-plussers en mensen zonder geldige verblijfsdocumenten niet mee in hun schatting. En dat is ook wat het is: een schatting. Wij hadden behoefte aan een inzicht in hoeveel mensen er nu daadwerkelijk dak- of thuisloos zijn. Daarvoor is het belangrijk om niet te schatten, maar te tellen.”
Het is de eerste keer dat de telling op grote schaal is gedaan in 55 gemeenten. “Binnen die gemeenten hebben in totaal 377 organisaties meegeteld om dak- en thuisloosheid in beeld te brengen. Niet alleen organisaties die zich specifiek richten op dakloze mensen hebben meegeteld; ook sociaalwerkorganisaties, gemeentelijke diensten, ggz-instellingen, politie, bemoeizorg, boswachters en vele andere organisaties hebben bijgedragen aan de telling.”
En dat is nodig. “Er is veel verborgen dakloosheid in Nederland, onder meer onder vrouwen en kinderen. Met de ETHOS-telling brengen we ook die verborgen dakloosheid in beeld. We spreken van verborgen dakloosheid omdat deze mensen niet in de databestanden voorkomen waar bijvoorbeeld het CBS zijn schatting op baseert.”
Daklozen zijn vaker jong en vrouw dan gedacht: 'Stereotype klopt niet'
Het onderscheid tussen dak- en thuisloosheid is niet altijd goed te maken, vertelt Wewerinke. “Het is heel dynamisch. Soms verblijven vrouwen de ene nacht in een openbare ruimte en de nacht daarna bij een kennis op de bank.”
Er is wel een duidelijk verschil tussen de leefsituaties van mannen en vrouwen. “De meeste vrouwen verblijven niet op straat of in de opvang omdat dat voor hen nog onveiliger is dan voor mannen. Vrouwen verkeren vaker in verborgen situaties van dak- of thuisloosheid, zoals op de bank bij vrienden, familie of kennissen. Of in niet-conventionele woonruimten, zoals een auto, stacaravan of een antikraakwoning.”
Dat deze gegevens over dak- of thuisloosheid onder vrouwen nu pas naar voren komen betekent overigens niet dat het een nieuw probleem is. “Deze vrouwen waren er altijd al, maar ze zijn nooit eerder in beeld gebracht. Met deze telling maken we zichtbaar wat tot nu toe onzichtbaar en ondergerepresenteerd was in de cijfers”, aldus Wewerinke.
Hoe het kan dat deze groep zo groot is? “Aan de ene kant zijn er structurele factoren die bijdragen aan dak- en thuisloosheid, zoals het grote tekort aan betaalbare huisvesting in Nederland, bestaansonzekerheid en onvoldoende toegang tot zorg. Maar daarnaast zijn er ook andere factoren die leiden tot het verlies van woonzekerheid. Denk aan een scheiding, financiële problematiek of – specifiek bij vrouwen – het wegvluchten uit een gewelddadige relatie.”
'Het duurt even voordat mensen zich écht realiseren dat ze dakloos zijn. Maar opeens komt die klap, en dan de schaamte'
Dak- of thuisloosheid treft naast vrouwen ook een grote groep minderjarigen. “Eén op de vijf dak- en thuislozen is een kind. Ook deze groep is er altijd al geweest, maar omdat zij niet voorkwamen in eerdere cijfers kwamen zij nooit zo duidelijk in beeld.”
Dat er zo veel kinderen dak- of thuisloos zijn heeft weer te maken met het aantal getelde vrouwen. “We weten dat vrouwen relatief vaker samenleven met kinderen dan mannen. Er zijn ook alleenstaande minderjarige kinderen geteld, maar dat komt een stuk minder vaak voor. Eén op de drie dak- of thuisloze vrouwen heeft kinderen met wie ze samen in deze situatie leeft.”
Wewerinke hoopt met dit onderzoek het eenzijdige beeld van dakloosheid te doorbreken. “Als het gaat over dakloosheid denken mensen vaak aan alleenstaande mannen van middelbare leeftijd met een alcohol- of drugsverslaving die op een bankje in het park verblijven. Dat is de zichtbare groep, maar onder de oppervlakte is er een veel grotere groep die we tot nu toe niet voldoende in beeld hadden.”
Ook de media dragen bij aan dit vertekende beeld, vindt ze. “De media maken vrijwel altijd gebruik van beeldmateriaal waarop slechts één leefsituatie van dak- of thuisloosheid in de openbare ruimte is te zien. Die beelden doen geen recht aan de diversiteit van dak- en thuisloosheid.”
“We willen de urgentie benadrukken van deze problematiek en deze groep onder de aandacht brengen. Het is heel belangrijk dat er een beleid wordt gemaakt om dakloosheid te voorkomen en aan te pakken én dat dat gebeurt op basis van het juiste beeld van wie deze mensen zijn en wat ze nodig hebben. Ik hoop dat de telling bijdraagt aan het ontwikkelen van een passend beleid en het vinden van oplossingen voor alle groepen dak- en thuisloze mensen.”
Mila (27) is dakloos: 'Ik woon met dochter van twee maanden in auto'
