Het is een van de viral beelden van de ramp in Syrië en Turkije: een pasgeboren baby die, met de navelstreng nog vast aan het lichaampje, onder het puin vandaan wordt gehaald.
Terwijl het beeld de wereld over gaat, bieden mensen op social media massaal aan de baby te adopteren. Een barmhartig gebaar, maar wel iets dat problematisch te noemen is, legt Caroline Scheffer van Save the Children uit. “Adoptie is voor deze kinderen een tweede traumatische ervaring.”
Swipe naar links voor de video van de geredde baby. De tekst gaat door onder het beeld.
Dit bericht op Instagram bekijken
Het nieuwsbeeld van de pasgeboren, Syrische baby die – met navelstreng nog vast aan het lichaampje – door reddingswerkers onder het puin vandaan wordt gehaald, raakt ongetwijfeld ieder mens. Het meisje werd na de reddingsactie met spoed opgenomen in het ziekenhuis. Haar moeder, vader en alle vier haar broers en zussen overleefden de aardbevingen niet.
Dat de internationale adoptieverzoeken voor het kind binnenstromen terwijl het beeld viral gaat, verbaast Scheffer niet. Rampsituaties waardoor kinderen hulpeloos achterblijven zorgen vaak voor een stroom aan barmhartige verzoeken zoals (internationale) adoptie, ziet de adviseur psychosociale hulp van Save the Children.
Zo zag Scheffer een soortgelijke trend na de aardbeving in Nepal in 2015. Ze werkte destijds voor The Umbrella Foundation Nepal, een organisatie die opkomt voor kwetsbare kinderen in het Zuid-Aziatische land en orphanage trafficking (oftewel: de handel van kinderen met het oog op uitbuiting) tegengaat. “De handel van kinderen komt in Nepal veel voor – er valt veel geld mee te verdienen in Azië. Een probleem dat de aardbeving in 2015 alleen maar groter maakte.”
Door een ramp raken kinderen gescheiden van hun families; hun ouders raken hen kwijt of overlijden. “Ook toen, in 2015, kregen we veel aanvragen van mensen voor internationale adoptieverzoeken.” Ergens een mooi gebaar, bevestigt Scheffer. “Maar ook problematisch. Want adoptie is absoluut niet het beste voor het kind – en zeker internationale adoptie niet.”
Olcay en Ruud vanuit rampgebied in Turkije: 'Willen graag helpen, maar huilen machteloos mee'
Scheffer legt uit waarom. “De ramp is voor het kind een traumatische ervaring. Mensen denken het kind ’te redden’ door het een veilig thuis te geven, maar eigenlijk is dat nog een extra traumatische ervaring omdat je het kind weghaalt uit de omgeving die het kent. Veel beter is om het kind bij familieleden, of in ieder geval binnen het familienetwerk, onder te brengen.”
Dat kost tijd en vereist nauwkeurig onderzoek. Scheffer vertelt hoe dit proces verloopt. “We proberen te achterhalen wie het kind is en wat er is gebeurd met het kind en zijn of haar familie. Het kind kan bijvoorbeeld ook gescheiden zijn van familieleden die nog wel leven. Dat zagen we ook in Nepal: in veel gevallen bleken kinderen wél nog gewoon familie te hebben.”
Als er op korte termijn geen familieleden gevonden worden, nemen hulporganisaties zoals Save the Children de zorg van het kind op zich. Ondertussen blijven zij doorzoeken naar een andere verzorger binnen het familienetwerk die de zorg op zich kan nemen. “Daar kan jaren overheen gaan”, stelt Scheffer. “Er moet namelijk ook goed gekeken worden of de nieuwe verzorger voor het kind geschikt is. Kan deze persoon of personen wel voor het kind zorgen?”
In de tussentijd kan er een vorm van pleegouderschap ontstaan, zoals Scheffer nu ook ziet in het geval van de Syrische baby: de kinderarts die het meisje behandelt, zorgt momenteel voor haar. “Totdat haar verre familie terugkeert, behandel ik haar als een van mijn eigen kinderen”, vertelt de arts in een interview met BBC. Zijn vrouw geeft het meisje borstvoeding, naast hun eigen pasgeboren dochter.
Zelden wordt er uiteindelijk tóch overgegaan op adoptie, stelt Scheffer. “Dat gebeurt echt alleen als we alle andere opties hebben uitgesloten. En vooral in landen als Turkije en Syrië, waar families over het algemeen een veel sterker netwerk hebben dan in Nederland, komt dat bijna niet voor. En anders kiezen we altijd voor nationale adoptie.”
Scheffer vindt het belangrijk dat mensen dat weten en begrijpen. “Hoewel de verzoeken uit een goed hart komen, is het belangrijk om te onthouden dat we niet zomaar kunnen aannemen dat deze kinderen in Syrië en Turkije niemand meer hebben, en dat we er eerst alles aan moeten doen om deze kinderen te herenigen met desnoods verre familie en hun vertrouwde omgeving.”
UNICEF schat dat in totaal meer dan 7 miljoen kinderen zijn getroffen door de aardbevingen: 4,6 miljoen in Turkije en 2,5 miljoen in Syrië. De recentste cijfers over weeskinderen komen uit Turkije; volgens de Turkse vicepresident Fuat Oktay zijn in Turkije 574 kinderen gered zonder overlevende ouders. Slechts 76 van hen zijn al naar andere familieleden gebracht.
Opvangcentra voor kinderen zouden worden platgebeld door ouders en familieleden die hun kinderen kwijt zijn. Maar sommige kinderen zijn nog zo jong dat ze niet of nauwelijks kunnen praten. Bovendien kunnen de oudere kinderen soms ook niet meer praten door de schok, vertellen artsen aan de BBC. Het is daarom lastig hen te identificeren. De hulp van organisaties als Save the Children, onderdeel van Giro555, is daarom hard nodig.
Zo help jij de slachtoffers van de aardbeving in Turkije en Syrië
