De Luisterlijn is er voor iedereen die behoefte heeft aan een gesprek. Iedere dag staan vrijwilligers klaar om via telefoon, chat of e-mail steun te bieden aan mensen die zich eenzaam voelen, met zorgen kampen of gewoon hun verhaal kwijt willen. Met honderden gesprekken per dag is de organisatie een belangrijk vangnet voor velen.
LINDA. ging langs bij een van de locaties van de Luisterlijn en sprak met vrijwilligers Sandra en Eva, en trainers/begeleiders Ellen en Yvon.
Trigger warning: onderwerpen als automutilatie en suïcide komen aan bod in dit artikel.
De harmonie van de Luisterlijn is meteen voelbaar bij binnenkomst op de locatie in Den Haag. Niet alleen dankzij het warme welkom van de vier vrijwilligers die op dat moment aanwezig zijn, maar ook door de huiselijke sfeer die in het pand hangt. De rondleiding duurt niet lang. Er staan vier bureaus, er is één ruimte waar gebeld kan worden en een grotere ruimte waar onder andere trainingen worden gegeven.
Het is klein, maar dat past bij de Luisterlijn. Het draait immers om persoonlijke aandacht en een luisterend oor bieden. En dat wordt meteen duidelijk. In de grotere ruimte hangt een quote aan de muur: ‘Luister zonder te oordelen, maar met de wens om te begrijpen.’
Maar wat doen ze precies bij de Luisterlijn? Midden in de nacht, op vroege ochtenden en zelfs tijdens feestdagen, is de Luisterlijn bereikbaar. De organisatie biedt 24 uur per dag, 7 dagen per week een luisterend oor aan (jong)volwassenen van 18 jaar en ouder. Via telefoon, chat of e-mail kunnen mensen in contact komen met getrainde vrijwilligers voor een vertrouwelijk gesprek.
De onderwerpen lopen uiteen: van dagelijkse zorgen tot gevoelens van eenzaamheid of psychische problemen. Het draait om een plek waar je anoniem terechtkunt, zonder drempel en wanneer jij daar behoefte aan hebt.
Let's talk mental health: bij deze instanties en initiatieven kun je terecht
Vrijwilliger Sandra (49) weet precies hoe ze een luisterend oor kan bieden. Vrijwilligerswerk is haar met de paplepel ingegoten. Ze werkt nu ruim twee jaar als chat- en belvrijwilliger bij de Luisterlijn en is tegenwoordig ook mentor. “Het geeft mijn leven meer zin als ik iets doe voor iemand, zonder dat ik er iets voor terug hoef te hebben”, vertelt Sandra. “Ik krijg er wel heel veel voor terug, maar niet financieel”, lacht ze.
Naast Sandra zit trainer/begeleider Ellen (44). Ellen is al 13 jaar werkzaam bij de Luisterlijn. Ook bij haar is vrijwilligerswerk van jongs af aan al een thema binnen haar familie. Daarnaast houdt ze ervan om met mensen te werken. “Ik geef wel eens trainingen aan bedrijven of aan mensen die verplicht een training moeten volgen van hun werk, maar bij de Luisterlijn komen alleen maar mensen die echt wat willen leren en anderen willen helpen“, vertelt Ellen.
Dat zorgt voor een diverse groep vrijwilligers in Den Haag. “De jongste is 21 en de oudste 85 jaar oud, en iedereen heeft een andere achtergrond. De ene heeft jaren ervaring in de hulpverlening, en de ander helemaal niet. Dat maakt ook niets uit. Als je een open hart hebt, ruimte in je hoofd, maar ook zeker in je agenda, dan kom je een heel eind.”
Tekst gaat verder onder de afbeelding.
Ellen, de Luisterlijn. Foto: Elizabeth Wattimena.
Volgens Sandra is het verschil tussen een bel- of chatdienst groot. “Bij bellen heb je zoveel meer signalen, zoals ademhaling of zelfs achtergrondgeluiden waardoor je een gesprek een beetje kunt peilen. Bij chat heb je al die elementen niet en voelt het wat kouder. Met chatten kom je ook sneller to the point dan in een telefoongesprek, en je moet veel meer nadenken over je tone of voice.”
De vraag naar Sandra’s voorbereiding op haar dienst zorgt voor een lach bij Ellen. Sandra heeft namelijk een bijzondere gewoonte. “Ik zit altijd zonder schoenen, ook hier. Ik leg altijd mijn voeten op tafel, dus zo zit ik altijd onderuit; met mijn voeten op het bureau. Dat vind ik een relaxte houding, en dat helpt mij om relaxed te bellen”, licht Sandra toe. “Ook vind ik bellen in een grote ruimte niet fijn. Het liefst zit ik in een soort bubbel, dat voelt voor mij alsof ik dichter bij ben bij degene die belt. In de nacht heb ik ook alleen maar een klein lampje aan.”
De Luisterlijn is 24/7 bereikbaar. Dat betekent dus ook dat er nachtdiensten zijn. Sandra werkt vaak van 3.30 uur tot 5.30 uur ’s nachts. “Dat voelt alsof ik de volgende dag op vakantie ga en midden in de nacht op moet staan. Mijn wekker gaat om tien over drie. Dat is de eerste vijf minuten doorbijten, maar ik zet een lekker kopje thee en verdwijn in mijn bubbel. Ik ben vooral altijd heel benieuwd wie er in de nacht gaat bellen.”
Zo’n dienst ziet er heel anders uit dan een dagdienst. “Zelfs de dienst van 5:30 tot 7:30 is alweer compleet anders dan deze. Dan bellen de mensen die net wakker zijn, maar van 3:30 tot 5:30 bellen vaak mensen die nog wakker zijn, vaak aan het piekeren. In de nacht zijn de gesprekken zowel letterlijk als figuurlijk donkerder. In de nacht is het donkerder in je hoofd en is alles erger, dus het is heel belangrijk dat de nachtdienst er is.”
De telefoon staat vrijwel altijd roodgloeiend. “Het komt zelden voor dat de telefoon niet overgaat.” Dat blijkt ook uit de cijfers van 2023. In dat jaar voerde de Luisterlijn in totaal 313.682 gesprekken via chat, mail en telefoon, waarvan bijna zestig procent buiten kantooruren. “Het gaat aan één stuk door: we zitten aan zo’n 900 gesprekken per dag.”
Hoe help je iemand die eenzaam is? 'Draai er niet omheen'
Sommige vrijwilligers werken graag vanuit huis. Dat geldt ook voor vrijwilliger Eva (33), die bij haar thuis vertelt hoe het is om bij de Luisterlijn te werken. “Praktisch gezien sprak de Luisterlijn me heel erg aan, omdat ik in een rolstoel zit. Maar vooral omdat je veel leert over verschillende onderwerpen”, vertelt Eva.
Bij de Luisterlijn zijn er maandelijks intervisiebijeenkomsten en regelmatig themabijeenkomsten over onderwerpen die bij de Luisterlijn aan bod komen. “Zo hadden we laatst een bijeenkomst over automutilatie (zelfbeschadiging, red.) waar een ervaringsdeskundige kwam vertellen over dit onderwerp. Dat is voor mij echt een groot pluspunt van de Luisterlijn. Je spreekt verschillende mensen, doet verschillende ervaringen op en er komt ook een stukje zelfontwikkeling bij kijken.”
Eenzaamheid is een thema waar Eva veel over hoort aan de telefoon. “In 9 van de 10 gesprekken komt het naar voren, maar niet altijd even duidelijk. Er zijn mensen die het uitspreken, maar soms gaat het ook eerst ergens anders over voor je bij de kern komt. De vraag achter de vraag speelt een grote rol.”
Eva merkt in de gesprekken dat er bij bellers vaak een hardnekkige overtuiging heerst dat ze anderen tot last zijn. “Dat is een angst waar veel mensen mee kampen, en dat is iets wat een gevoel van eenzaamheid kan veroorzaken. Terwijl ik het heel dapper vind als je je kwetsbaar op durft te stellen. Dat kan juist voor verbinding zorgen.”
Ook Ellen ziet dit. “Ik denk dat bijna alle gesprekken een vorm van eenzaamheid hebben. Dat wordt niet altijd letterlijk gezegd, want mensen beseffen soms ook niet dat het eenzaamheid is.”
Yvon werkt al 10 jaar bij de Luisterlijn als beleidsadviseur en trainer/begeleider. “In de trainingen zeg ik altijd gekscherend: de gesprekken bij de Luisterlijn kunnen gaan over de A van appeltaart tot de Z van zelfdoding en alles wat daar tussenin zit”, vertelt Yvon. “Hoewel we bij de Luisterlijn spreken over suïcide”, voegt ze toe.
“Het klinkt misschien vanzelfsprekend dat het bij de Luisterlijn draait om luisteren en dat iedereen dit kan. Maar het is niet zonder reden dat vrijwilligers eerst een gedegen training krijgen, want de kunst van luisteren beheert zeker niet iedereen.”
Luister-expert Corine Jansen: ‘We kíezen er vaak voor om niet te luisteren’
Met een mooi voorbeeld legt Yvon uit waar dat door komt. “Stel dat jij nu ergens mee zit en je komt thuis en wil bij je partner je verhaal doen. Wat doet jouw partner dan? 9 van de 10 keer komt deze met een oplossing, terwijl je gewoon wil ventileren.”
Dat is volgens Yvon niet gek, want ze stelt dat we allemaal een beetje een reparatiereflex in ons hebben. “Als mensen een probleem horen, willen ze helpen. En wij denken dat we dat doen door het aanreiken van een oplossing. Wij merken dat de meeste mensen daar – in eerste instantie – niet op zitten te wachten. Zij willen hun verhaal doen en erkend worden.”
En dat is precies waar ze vrijwilligers op trainen. Ook dat weet Yvon te illustreren met een voorbeeld. “Als je ergens mee zit, of dat nu een groot of klein probleem is, gebeurt er emotioneel iets in je lijf en daardoor in je hoofd. Dat ballonnetje met emoties is zo groot dat je niet meer in staat bent om zelf na te denken. Door te luisteren helpen de vrijwilligers je om een ventieltje te maken in dat ballonnetje, waardoor dat langzaam leegloopt. Dan zie je dat je vaak helemaal geen oplossing nodig hebt, maar dat het leeglopen al voldoende is.”
Dat is ook iets wat vrijwilligers Eva en Sandra merken. Voor Eva is een gesprek geslaagd wanneer ze voelt dat de beller weer wat lucht heeft. “De insteek van de Luisterlijn is niet om problemen op te lossen, dus wanneer ik terugkrijg dat een beller zich gehoord en opgelucht voelt, dan is mijn missie geslaagd. Daar doe ik het voor.”
De soms zware onderwerpen gaan de vrijwilligers niet in de koude kleren zitten. Eva vindt dan troost bij haar katten. Sandra heeft een andere manier om de gesprekken niet mee naar huis te nemen. “Ik heb voor mezelf bedacht dat ik, zodra ik naar huis fiets, elke ronde die ik trap heel bewust meemaak. Zo laat ik al die gesprekken los in mijn trappers.”
Dat lukt niet met alle verhalen. Sommige gesprekken blijven Sandra voor altijd bij; één daarvan schiet haar direct te binnen. Zo denkt ze aan een man. “Hij zat op een bankje in het park. Het voelde echt alsof ik naast hem zat, niet zomaar, maar arm in arm. Aan het eind zei hij: ‘Nou, bedankt hè, lieverd.’ Normaal zou ik denken: ‘lieverd’, dat hoeft niet. Maar bij deze man dacht ik: ja, je mag dit zeggen, want zo voelde ik het ook.”
Ook Eva deelt een verhaal. “Het was iemand die best veel had meegemaakt en het lukte hem niet om bij zijn gevoel te komen. We hebben een heel lang gesprek gehad en uiteindelijk kwamen de tranen. Het was zo’n grote stap voor hem om zich open te stellen voor mij. Het was echt een doorbraak.”
Het is overduidelijk waarom de Luisterlijn bestaat en hoe belangrijk alle vrijwilligers zijn die zich hiervoor inzetten. Iets wat Yvon ontroert. “Ik kan af en toe gewoon met tranen rondlopen om te zien hoe gemotiveerd vrijwilligers zich belangeloos inzetten om dit werk te doen. Er is niets mooier dan werken in een organisatie waar zoveel vrijwilligers betrokken zijn.”
Ook Ellen is trots op de organisatie waar ze voor werkt. Maar wanneer haar wordt gevraagd of het niet beter zou zijn als de Luisterlijn niet zou hoeven bestaan, is het antwoord ja. “Het zou ideaal zijn als iedereen in zijn omgeving iemand heeft om mee te praten, iemand die echt luistert. Mijn vader zei altijd: ‘Als iedereen gewoon zijn buurman groet, zou de wereld er al zoveel mooier uitzien.’ In principe zou dat mooi zijn, maar ik weet dat dat niet zo is. En dan ben ik dus heel dankbaar dat de Luisterlijn bestaat.”
Ellen benadrukt dat de Luisterlijn voor veel mensen echt een steun is. “Thuis kies je mensen om je heen die je begrijpen en dezelfde dingen belangrijk vinden. Hier krijg je mensen aan de telefoon uit heel Nederland, met allerlei achtergronden. Het is bijzonder om te merken hoe verschillend iedereen reageert op soortgelijke situaties, vanuit hun eigen normen en waarden. Het maakt het werk erg waardevol, want het zorgt voor een bredere kijk op hoe anderen de wereld zien.”
Worstel je met suïcidale gedachten of maak je je zorgen om iemand anders? Praat er dan over. Bel 113 of ga naar www.113.nl. Stichting Zelfmoordpreventie is 24 uur per dag en zeven dagen per week bereikbaar.
Behoefte aan een vertrouwelijk gesprek? De Luisterlijn is het hele jaar door, dag én nacht bereikbaar. Je kunt mailen, bellen (088 0767 000) of chatten via www.deluisterlijn.nl.
Dit artikel is onderdeel van het LINDA. en LINDA.meiden dossier Eenzaamheid. Het hele dossier lees je hieronder.
De Luisterlijn biedt begripvol oor: 'De volgende dag zou ze euthanasie krijgen, toen belde ze'
