Liesbeth Dillen (63) was topvrouw bij IKEA en zet zich sindsdien in voor gendergelijkheid op de werkvloer. Als ze ontdekt dat haar man een heftige seksverslaving heeft, beseft ze dat het er thuis heel anders aan toe gaat.
Liesbeth gelooft dat die tegenstelling in haar leven staat voor een groter probleem in de samenleving. Ze liet daarom in het boek Ben ik dan niet genoeg? haar verhaal optekenen door journalist Peter Henk Steenhuis.
Wat er mis is met haar man, weet Liesbeth niet. Maar dát er iets mis is, weet ze zeker. Hij zegt zijn drankverslaving inmiddels onder controle te hebben, maar is dat misschien toch niet zo? Als ze uiteindelijk zijn telefoonrekening afgaat, vindt ze daar nummers die zes à acht keer achter elkaar gebeld zijn – ook ’s nachts. Meestal wordt er binnen een seconde alweer opgehangen.
Liesbeth had hem al een keer gevraagd of er een ander was, en zijn reactie was afwijzend en boos. Hoe kon ze zoiets verschrikkelijks van hem denken? Maar als ze de talloze telefoonnummers van de rekening opzoekt, komt de ene na de andere sekswerker naar boven. Wanneer Liesbeth zich realiseert dat haar man zeker wekelijks betaalt voor seks, moet ze rennen om de wc te halen.
Later blijkt dat hij een driedubbele verslaving heeft: drank, seks en porno. Liesbeths reactie blijft fysiek. Ze trilt, moet continu overgeven – alsof het verdriet en de shock zich een weg uit haar lichaam proberen te banen. Nog steeds, jaren later, weet ze precies waar het dichtstbijzijnde toilet is als haar inmiddels ex-man in de buurt is. “Mijn lichaam neemt het dan over. Ik vind het zo oneerlijk en walgelijk. Wat hij gedaan heeft, maar ook zijn reactie. Ontkennend, minimaliserend – zonder enige verantwoordelijkheid te nemen.”
'Hij probeerde haar 2 keer te vermoorden: maar geweld hoorde erbij zeiden haar ouders, scheiden niet'
Liesbeth en haar man leren elkaar kennen via werk – zij werkt voor IKEA, hij is architect – en worden knetterverliefd. De twee blenden hun gezinnen, maken ruimte voor elkaars dromen. Ja, er waren wat problemen geweest toen zijn alcoholverslaving boven water kwam, maar daar zouden ze samen uitkomen. Pas wanneer Liesbeth zijn seksverslaving ontdekt, ziet ze de toekomst die ze voor zich zag, vervagen.
Wat ze dan nog niet weet, is dat dit slechts het begin is. In Ben ik dan niet genoeg? beschrijft ze de jaren voor en na die ene telefoonrekening, maar ze wil met dit boek vooral een patroon laten zien. Liesbeth zette bij IKEA de vrouw als klant op de kaart, en helpt al jaren andere organisaties met het realiseren van gelijkwaardigheid voor mannen en vrouwen op de werkvloer.
Gaandeweg beseft ze dat de kracht en zelfverzekerdheid die haar in de buitenwereld zo succesvol maken, thuis ontbreken. Dat ze haar licht dimt om haar man te beschermen, en dat hij steeds weer haar grenzen over gaat. Hetzelfde ziet ze bij andere vrouwen gebeuren. Hoe kan dat toch, vraagt ze zich af.
“Ik ben helemaal niet bitter over mannen: dit boek is juist ook een uitnodiging naar hen toe. We moeten er samen uitkomen, want veiligheid en respect voor vrouwen is juist ook een mannenonderwerp. Vrouwonvriendelijk gedrag is vaak een blinde vlek, maar de grote meerderheid van good guys moet andere mannen daar wel op aanspreken. Overal. Op het werk, in sportclubs, cafés, thuis.”
Frank is openhartig over zijn seksverslaving tegenover Marith
Na haar ontdekking is Liesbeth wanhopig. “Als ik op straat liep, dacht ik alleen maar: ik word gek, ik ga flippen. Als ik een hard geluid hoorde, wilde ik gillen. Inmiddels weet ik dat dat een trauma-respons is.” Ze blijft overgeven, valt acht kilo af en voelt zich vies, besmeurd.
Ze maakt zelfs een afspraak met een plastisch chirurg voor een schaamlipcorrectie. ‘Al die vulvadingen, dacht ik, die zijn vies, die moeten eraf’, zegt ze in het boek. Uiteindelijk annuleert ze die afspraak weer. “Ik had op dat moment nog niet door dat dit een vorm van zelfbeschadiging was.”
Als ze later in therapie gaat bij een expertisecentrum in Londen, leert ze dat dit een veelvoorkomende reactie is. “Een derde van de partners van seksverslaafden die daar terechtkomt, heeft al een zelfmoordpoging achter de rug of moest worden opgenomen. Dat komt doordat je brein het niet aankan dat je een shot bent geweest voor je partner. Bij een alcoholverslaving is het shot een glas whisky, maar bij een seksverslaving is het shot een lichaam.”
Ondanks alles is ze vastbesloten: ze moét bij haar man weg. Haar advocaat zegt dat ze vanwege al het bewijs een snelprocedure voor de scheiding kan aanvragen. Dat betekent wel dat ze twee maanden lang moet doen alsof er niets aan de hand is. Ze moet naast haar man in bed kruipen, met hem op vakantie en niéts zeggen over wat ze weet. Ze houdt dat de hele zomer vol, tot ze hem met de feiten confronteert en hij haar overhaalt om bij hem te blijven.
Hoogleraar Marieke Liem ontwikkelt Femicide Monitor: is femicide echt een van de voorspelbaarste vormen van moord?
Wanneer Liesbeth haar man vertelt wat ze weet, krijgt ze te horen dat ze gek is geworden. Een paar dagen later houdt hij haar hand in de zijne, en zegt hij dat hij dit de liefde van zijn leven nooit aan zou doen. Weer later erkent hij wel wat er gebeurd is, maar zegt dat het volledig los van haar staat. In een giftige dynamiek die ze nog jaren volhouden, is hij altijd het slachtoffer. Wanneer Liesbeth haar eigen pijn en verdriet ter sprake brengt, wordt hij boos.
“Toen ik hem vertelde dat ik naar een plastisch chirurg was geweest, was hij twee dagen stil. Toen ik hem uiteindelijk vroeg wat er mis was, zei hij: ‘Hoe denk je dat het voor mij is om dat te horen?’ Hij vroeg niet hoe het met mij was, en heeft nooit gezegd dat hij het erg vond dat ik zoiets overwogen had. En vervolgens was ik weer degene die sorry zei. Mijn vriendinnen moesten in die tijd steeds zeggen dat ik echt niet gek was – ik vertrouwde mezelf niet meer.”
Nog steeds komen de tranen als Liesbeth vertelt dat hij haar in die jaren niet een keer heeft gevraagd hoe het met haar ging. “Ik begon hem ’s nachts, in mijn slaap, te trappen. Onze therapeut zei dat dit de woede was die er overdag niet uit mocht, en dat hij mij de veiligheid moest bieden om boos te kunnen zijn. Hij moest leren verantwoordelijkheid voor zijn gedrag te nemen. Dat is alleen nooit gebeurd, dat kon hij niet – hij bleef in die slachtofferrol.”
Vaak krijgt Liesbeth de vraag waarom ze vervolgens nog bijna vijf jaar bij haar man blijft. Ze noemt hun giftige dynamiek, maar ook haar positiviteit en ‘grenzeloze liefde’ als redenen. Ze vertrouwt erop dat haar tijd na zijn herstel wel zal komen en heeft begrip voor de ernst van zijn verslavingen. “Het was natuurlijk ook niet altijd slecht en ik was nog steeds gek op hem. Hij was een fantastische tweede vader voor mijn dochter, en ik was ook ontzettend trots op het samengestelde gezin waar we samen zo voor geknokt hadden.
Tegelijkertijd had ik zoveel mechanismen ontwikkeld om hem te beschermen, dat ik niet eens doorhad hoe zeer dat mij beschadigde. Mijn vrienden en familie wilden hem niet meer zien, waardoor we samen in de eenzame cocon van zijn verslaving zaten. Zijn schaamte werd mijn schaamte, zijn isolatie werd mijn isolatie. En ondertussen zaten we in een dynamiek waarin ik niet meer durfde te zeggen wat ik voelde en als ik dat wel deed, raakte hij geïrriteerd.”
Buiten de deur is Liesbeth nog steeds de vrouw die ze altijd was. “Dat was een zuurstoftank. Als ik bij vriendinnen of op mijn werk was, sprankelde ik weer. Mijn rug was recht, ik lachte. Ik voelde me in die periode oprecht dood vanbinnen, maar als ik weg van huis was besefte ik: ik ben er nog, ik ben niet kapot. En dan dacht ik: Liesbeth, je moet écht stoppen. Dan kwam de vastberadenheid van die zomer weer even terug. Tot ik weer bij hem was, en dan verdween die Liesbeth weer, verlamd door loyaliteit en schaamte.”
Vera kampte tien jaar met alcoholverslaving: 'Mijn zus dacht dat ik eraan zou overlijden'
In 2021 worden bij Liesbeth twee hersentumoren ontdekt en krijgt ze thuis weer niet de steun waar ze zo naar verlangt. Kort daarna hoort ze dat haar man weer is teruggevallen in zijn seksverslaving. Het is de druppel: ze gaat definitief bij hem weg. “Hij zei: ‘Na álles wat ik heb gedaan? Ik heb net nog het hele terras betegeld.’ Toen besefte ik pas echt dat er geen enkele vorm van realiteitszin en verantwoordelijkheid bij mijn partner zat. Zelfs nu ik met twee hersentumoren zat en hij me wéér vernederd had, was hij het slachtoffer.”
Dat ‘slachtofferen’ ziet Liesbeth als een beschermingsmechanisme. “Zo lang mijn man de impact van zijn gedrag bleef ontkennen, hoefde hij ook niet in te zien wat het effect op mij en zijn omgeving was. En omdat ik bleef fixen en hem de hand boven het hoofd hield, hoefde hij die verantwoordelijkheid ook niet te nemen.”
Haar situatie is extreem, weet Liesbeth. Toch merkt ze dat veel vrouwen dit soort gedrag herkennen, en hun grenzen telkens verleggen om alles thuis weer glad te strijken. “Of zich schamen voor dingen waar ze niet verantwoordelijk voor zijn. Te loyaal zijn zonder te beseffen dat dat ten koste gaat van henzelf.”
Ze ziet daarin een verband met de vrouwonvriendelijke denkbeelden die (online) steeds meer grip krijgen op mannen die jong en zoekend zijn. Uit recent onderzoek van King’s College London in dertig landen blijkt dat 57 procent van de Gen Z mannen vindt dat gelijkheid voor vrouwen te ver is gegaan en tot discriminatie tegen hen leidt. “Daar zit een ingehouden woede en frustratie achter”, zegt Liesbeth. “Dat zie je online terug, op straat, maar ook thuis.”
Vooral over dat laatste hebben we het te weinig, vindt Liesbeth. “In de politiek gaat het steeds vaker over de top van de piramide van geweld: femicide en onveiligheid op straat. Dat is natuurlijk belangrijk, net als dat vrouwonvriendelijke opmerkingen op social media steeds meer aandacht krijgen. Maar het gaat óók over alles daartussenin: vernederingen en manipulatie binnen relaties, en waar dat toe kan leiden. Het gedrag waar ik in mijn relatie mee te maken had, was voor mij normaal geworden – maar ondertussen was ik wel hyperalert, bang om hem te triggeren.”
Verslaafd aan de daad: 'Seksverslaving heeft niets met genot of plezier te maken'
Na haar vertrek voelt Liesbeth zich ‘een gewond dier’ – al omschrijft ze zichzelf liever niet zo. “Ik was even niet de powervrouw die ik op mijn werk ben: ik lag uitgewrongen, bloedend op de grond. Nog steeds begrijp ik niet hoe het einde zo koud en boos kon zijn nadat ik tien jaar lang zoveel heb gegeven. Toen ik de scheiding aanvroeg, kwam de waarheid naar boven omdat mijn bescherming ineens wegviel. De mooi weer-show die ook ik had opgehouden, was voorbij.
Ik ben zo dankbaar dat ik liefdevol ben opgeraapt door mijn vriendinnen, mijn moeder en mijn dochter. Je kunt geïsoleerd raken als je in een giftige relatie zit: uit schaamte en omdat je tegen jezelf liegt. Terwijl je omgeving juist zo belangrijk is om er goed uit te komen. Ze zijn áltijd om me heen blijven staan.”
Inmiddels gaat het beter met Liesbeth. Haar hersentumoren zijn succesvol verwijderd, en ze staat ‘s ochtends op met meer lichtheid in haar lijf en hoofd. Ze is van plan om de helft van het jaar bij haar dochter in Australië te gaan wonen. “Nee, ik heb geen controle over wat mij is overkomen, maar ik ben nu wel vrij. En die vrijheid pak ik om los te komen uit die kooi van loyaliteit en schaamte: van alles maar met de mantel der liefde bedekken en sussen. Daar heb je wél controle over, en dat is wat ik andere vrouwen wil meegeven.”
Tegelijkertijd is er ook nog de angst en het verdriet. “Toen ik met het boek bezig was, leefde mijn moeder nog. Op haar sterfbed vroeg ik: ‘Mam, moet ik nu wel de vuile was buiten hangen?’ Ze antwoordde: ‘Jouw was is heel zuiver, Liesbeth.’ Dat was echt een cadeau. Natuurlijk denk ik nog steeds weleens: hoe is dit mij overkomen? Hoe kan het dat het zonder enkel respect geëindigd is? Tegelijkertijd heb ik geleerd dat ik het respect dat ik zocht in mezelf moet vinden. En hoewel ik nog steeds in de liefde geloof, denk ik dat ik het liefdesverhaal waar ik zo verlangde eerst maar aan mezelf moet geven.”
‘Ben ik dan niet genoeg?’, geschreven door Peter Henk Steenhuis, is nu verkrijgbaar.
Geweld tegen vrouwen is geen incident, het is een structureel probleem. Het is tijd voor een nationale aanpak. Dit gaat iedereen in onze samenleving aan. Vrouwen moeten in Nederland veilig kunnen zijn, altijd en overal. Teken daarom onze petitie. Meer weten? Alle informatie vind je hier.
Het beste van LINDA. direct in je mail? Meld je aan voor onze nieuwsbrief.
Oud-lid Jojanneke over seksisme in studentencorps: ‘Je moet lachen en meedoen, anders ben je een zure trut’
Marissa Klaver is senior redacteur bij LINDA.nl en schrijft het liefst over boeken, cultuur en alles wat ze (nog) niet begrijpt. Ze woont samen met kat Pepiet en vijfhonderd boeken in Amsterdam. Als ze niet aan lezen is, vind je haar in een restaurant of concertzaal.
