Sander de Hosson is longarts en zet zich ook in voor ‘de best mogelijke palliatieve zorg’. Op LINDA. deelt hij zijn meest ontroerende en heftige verhalen.
Zijn ogen staan wijd open; met een lampje schijn ik in zijn pupillen. Er is geen enkele reactie op het licht. “Hij is dood”, zeg ik tegen zijn vrouw, die mij vanuit de hoek van de kamer betraand aankijkt.
Op haar schoot zit hun dochter. Ze is prachtig. Zes jaar oud. Met beide handen omklemt ze stevig haar beer, zodat niemand in de verleiding komt zelfs maar te overwegen hem af te pakken. “Met haar krijgen we nog veel te stellen”, had hij mij trots verteld toen ik hen voor de eerste keer zag.
Op het bed ligt het lichaam van een echtgenoot, een vader. Een dertiger. Dood door longfibrose. Het is absurd.
Na een geslaagde longtransplantatie enkele maanden geleden ontstaat hoop. Maar daarop volgt een grote tegenslag: een afstotingsreactie door het lichaam. We schrijven hogere doseringen medicijnen voor, met nog heftigere bijwerkingen. Er treedt verslechtering op door een infectie; opname op de intensive care volgt. Intubatie. Beademingsapparatuur. Wanhoop.
De laatste week gaat het snel achteruit. We doen ons uiterste best: antibiotica, de nieuwste beademingstechniek, medicatie om zijn bloeddruk op peil te houden, maar het haalt allemaal niets uit. Het is vernederend. Als arts-assistent op de IC vertel ik die finaledag dat het geen zin meer heeft, dat de mogelijkheden zijn leven te redden op zijn. Dat doorgaan met de beademing ‘medisch zinloos handelen’ is, zoals het multidisciplinair team het vanochtend zakelijk formuleerde tijdens een emotioneel overleg.
In de verte zakt de nazomerende zon achter een rij bomen. Oranje strepen vallen binnen door de lamellen en tekenen het decor op de muur in het kleine kamertje waar we hem naartoe gereden hebben. Het valt me steeds weer op hoe de natuur zich laat gelden op dit soort beklemmende momenten. Misschien komt het doordat dit juist de momenten zijn waarop je er acht op slaat.
‘Maanden vol hoop en wanhoop zijn aan dit moment voorafgegaan’
Daar staan we, op een rij. Twee verpleegkundigen, een fysiotherapeut en ik. Als de beademingsmachine is gestopt en de tube in één soepele beweging is verwijderd, valt er een serene stilte die slechts onderbroken wordt door zacht gezoem van een pomp met medicatie, die voorkomt dat hij benauwd zal worden. In de intimiteit van dat moment – het voelt als een eer om erbij te mogen zijn – zie ik hoe zijn vrouw zijn hand vasthoudt. Ik zie hun dochtertje naast haar. Dan gebeurt het; even schrik ik als het meisje opstaat. Zonder acht op ons te slaan, klimt ze lenig op het bed en gaat op zijn buik zitten. Niemand grijpt in. Natuurlijk niet. Het is prachtig.
Minuten erna stokt zijn ademhaling en dan zijn hart. Dan is hij niet meer.
Twintig minuten later, als ik de papieren ingevuld heb, loop ik samen met een van de verpleegkundigen over de gang. In de hoek zien we het meisje, dat met poppen speelt. Als ze me ziet, stapt ze naar voren en kijkt mij vragend aan.
“Weet papa eigenlijk zelf wel dat hij dood is?”
Ik sta aan de grond genageld. De vraag verplettert me en ik weet niet wat ik moet zeggen. Verbaasd dat ze niet meteen een antwoord krijgt, blijft ze me aankijken. Mijn reactie op deze zo prachtige vraag zal niet komen.
De verpleegkundige ziet mijn vertwijfeling, pakt het meisje op en loopt met haar naar het raam. Ze wijst naar de hemel, die nu vol sterren is. “Ja”, zegt ze. “Kijk maar.” Ze wijst naar boven. “Daar. Die ene ster. Hij zwaait naar jou.”
Dan heft het meisje haar hand en zwaait terug. Het is een kort, maar plechtig afscheidsgebaar. Dan springt ze op de grond, draait zich om en rent terug naar haar speelgoed, alsof er niets gebeurd is. Ik slik, onder de indruk van wat hier gebeurt en vooral van het kordate handelen van deze jonge verpleegkundige.
'Dit is waanzin', ontschiet me. Ik schrik van mezelf, dat ik dit zomaar hardop heb gezegd
‘Weet papa eigenlijk zelf wel dat hij dood is?’ Jaren later speelt deze niet te beantwoorden vraag, zo mooi en puur, nog vaak door mijn gedachten. Het is een levensvraag. Zorgverleners die terminale patiënten begeleiden, weten dat er veel vragen zijn rond het levenseinde waarop een antwoord niet of nauwelijks mogelijk is. Het is precies zoals Els van Wijngaarden* het zo mooi zei: “Levensvragen zijn trage vragen. Het zijn vragen die aandacht nodig hebben, niet een antwoord.”
*Els van Wijngaarden (1976) promoveerde eind 2016 op ‘de ervaringswereld van het voltooide leven’ aan de Universiteit voor Humanistiek.
€ 22,99
‘Weer vraagt hij mij om hem dood te maken. Als zijn wanhopige blik op mij gericht blijft, en ik mijn hoofd schud, wil ik eigenlijk het liefst door de grond zakken.’
Sander de Hosson (46) is longarts en oprichter van het platform Carend, dat zich inzet voor en voorlichting geeft over de best mogelijke palliatieve zorg.
Onlangs verscheen zijn boek Leven toevoegen aan de dagen, dat hij schreef met journalist Els Quaegebeur.
