Eigenlijk hoef je maar naar het fragment van Mart Smeets bij Coen Verbraak in Buiten Beeld te kijken om in één klap te begrijpen wat er aan die werkcultuur bij de NPO schort.
Ik zag het voorbij komen op X en heb er met een mengeling van verbazing en herkenning naar gekeken. Die zelfverzekerde arrogantie van Smeets wanneer hij glashard liegt dat hij zijn collega Marghadi niet kende. Dat is best knap als je voor hetzelfde programma hebt gewerkt. En dan dat falende geheugen, hij kon het zich niet herinneren en evenmin voorstellen, want hij is zo hoffelijk.
Het probleem in een notendop: een verkeerd zelfbeeld, schromelijke zelfoverschatting, hoogmoed en prinsengedrag, daar kookt het van over in Hilversum. Niet alleen in Hilversum. Daar waar mensen en hiërarchie zijn, gaat het mis. Of beter: daar waar mensen zijn, ontstaat hiërarchie en gaat het dús mis .
Die hiërarchie speelt bij de omroep een belangrijke rol. De grote namen – de makers, presentatoren en eindredacteuren – staan, zoals een vriendin vertelde, op een voetstuk. Wie daar niet bij hoort, heeft zich te schikken. Die vriendin werkt er al decennia, net als een andere vriendin, en beiden waren teleurgesteld dat het alleen maar over de excessen ging en niet over het algehele systeem waarin mensen worden gekleineerd, vernederd en geïntimideerd.
Je moet precies meedoen binnen de rigide kaders van de hoofdapen op de rots en anders heb je pech.
Ik heb geregeld aan documentaireseries gewerkt waar ik zag hoe makers de producers dag en nacht lastig vielen met de idiootste vragen, verzoeken, opdrachten. Daar gaat het al mis, dat je de ander als een soort gebruiksmiddel helemaal uitwoont en niet snapt dat mensen ook nog een leven naast het werk hebben en recht op hun rust.
Volgens omroep-dinosauriër Jan Slagter valt het allemaal reuze mee. Dat is dezelfde Jan Slagter die toegaf weleens tegen mensen te schreeuwen of ‘hou je kop’ te zeggen. Zoals Slagter zijn er heel veel types in Hilversum, die denken dat het normaal is om je collega’s en medewerkers af te snauwen of mensen tegen elkaar op te zetten.
Ze nemen alle vrijheid met andermans en -vrouws eigenwaarde, maar zelf hebben ze extreem lange tenen die de hele aardbol rond kunnen. En als je alle moed verzamelt en hen ermee confronteert, weten ze van niks. Dan kunnen ze het zich niet herinneren, kijken ze je met grote ogen vol onschuld aan dat ze echt niet weten waar je het over hebt, want ze zijn zo hoffelijk. Niet alleen maar mannen, vrouwen doen net zo hard mee.
Ik heb zo vaak slapeloze nachten gehad, omdat eikels je laten bungelen, en dan is het steeds weer inschatten wat verstandig is: de boel opblazen en weglopen of toch maar diplomatiek laveren.
De oplossing? Niet de NPO opheffen zoals Wilders opperde. Een stevige, gezonde publieke omroep is van essentieel belang.
Maar er moet wel een omslag komen. Alleen niet onder leiding van de mensen die er al die jaren zitten, het allemaal prima vonden en nu geschoktheid veinzen. Er zijn genoeg open geesten die het wel goed doen, mensen goed behandelen en die begrijpen dat de omroep er voor iedereen moet zijn, niet alleen voor die zelfingenomen, eenkennige ijdeltuiten die de boel domineren en verandering tegenhouden.
'Schreeuwen, anderen kapotmaken: mensen vinden dat lekker, en op internet kan het allemaal'
