Je zou denken dat het recht op abortuszorg en anticonceptie goed geregeld is in Nederland anno 2025, maar dat valt helaas vies tegen. De abortuswet in ons land stamt nog uit 1984 en informatie over anticonceptie is vaak onvolledig.
Daarom schrijft columnist Alina Chakh, voorzitter van Stichting Ava, vanaf deze week op LINDA.nl over de ontwikkelingen rondom vrouwengezondheid en reproductieve rechten.
Alsof vrouwen nog niet genoeg ongelijkheid in de zorg ervaren, doet kunstmatige intelligentie er nu vrolijk een schepje bovenop. Nieuw onderzoek van de London School of Economics and Political Science laat zien dat AI vrouwenklachten systematisch bagatelliseert. Onderzoekers voerden 617 echte casus notities in Google’s AI-model Gemma. Steeds dezelfde situatie, alleen het geslacht wisselde. Zo zagen ze precies hoe het model mannen en vrouwen anders samenvatte. Hun waarschuwing: als zulke AI-teksten bepalen wie welke zorg krijgt, kan dat flinke ongelijkheid veroorzaken.
De mannelijke samenvatting van een casus – Mr. Smith – luidde: ’84-jarige man die alleen woont, met een complexe medische voorgeschiedenis, zonder zorgpakket en met beperkte mobiliteit.’ Mrs. Smith klonk heel anders: “84-jarige vrouw die alleen woont. Ondanks haar beperkingen is ze zelfstandig en kan ze haar persoonlijke verzorging zelf regelen.’ Mr. Smith klinkt als iemand die direct hulp nodig heeft, terwijl Mrs. Smith zelfredzaam overkomt. Dit patroon herhaalde zich steeds: bij mannen zijn de samenvattingen directer, diagnoses scherper en serieuzer. Bij vrouwen worden dezelfde problemen verzacht of zelfs weggelaten.
AI leert van data vol vooroordelen en zet die moeiteloos voort. Het bagatelliseren van vrouwenklachten door Gemma is een symptoom van een groter probleem: de structurele onderschatting van vrouwen in de zorg, nu verankerd in AI.
Tijd voor verandering: LINDA. lanceert Dossier Vrouwengezondheid
Neem bijvoorbeeld hoe tergend langzaam innovaties in vrouwengezondheid gaan. Bijvoorbeeld de eendenbek, uitgevonden in 1840 door James Marion Sims – een arts die experimenteerde op tot slaaf gemaakte vrouwen en van wie in 2018 het standbeeld in New York werd verwijderd – veranderde in bijna twee eeuwen nauwelijks. In 2005 kwam er een kleinere versie, maar een vernieuwender ontwerp als de Yona haalde het niet. Nieuwere ontwerpen zoals de Lillium proberen dat te doorbreken. Ontwerpers Tamara Hoveling en Ariadna Izcara Gual vroegen zich terecht af waarom er in ruim 150 jaar zo weinig veranderde, en namen met crowdfunding het heft in eigen handen.
Denk ook aan pijnlijke mammografieën en het gebrek aan goede pijnbestrijding bij het plaatsen van spiraaltjes. Ik sprak co-assistenten die zich kapot schrokken de eerste keren dat ze aanwezig waren bij een spiraalplaatsing. Onderzoek toont aan dat artsen deze pijn structureel onderschatten. In seizoen 2 van The Retrievals, een podcast van The New York Times, volgen we vrouwen die ondanks verdoving een volledige keizersnede voelden, iets wat bij 8 procent voorkomt. In hun dossiers lazen ze vervolgens een verhaal dat totaal niet strookte met hun ervaring. Herkenbaar?
Onderzoek en innovaties in vrouwengezondheid krijgen structureel te weinig geld en kennis over het vrouwenlichaam blijft beperkt. En als er nieuwe inzichten zijn, duurt het vaak jaren voordat er genoeg mensen zijn die willen veranderen. Gelukkig werken velen keihard aan het dichten van de genderkloof in de zorg en zijn er artsen die experimenteren met nieuwe vormen van pijnbestrijding bij spiraalplaatsing.
Het gaat daarbij niet alleen om het vullen van kennishiaten, maar ook om het afleren van een reflex: pijn wordt minder serieus genomen, klachten verzacht, problemen worden geminimaliseerd. Dat zien we perfect terug in Gemma’s samenvattingen. Het gevolg: vrouwen worden later en minder adequaat geholpen, met onnodige verslechtering van hun kwaliteit van leven.
Zo bezien is het eigenlijk een wonder dat wij vrouwen, ondanks deze genderkloof, ons staande houden. Het is geen wedstrijd, maar misschien zijn we dan toch écht de sterkere sekse.
Het beste van LINDA. direct in je mail? Meld je aan voor onze nieuwsbrief.
'Hoewel we onszelf graag zien als een progressief gidsland, is abortus hier helemaal geen recht. Het is zelfs strafbaar'
Alina Chakh spreekt en schrijft over vrouwengezondheid en reproductieve rechten.
Ze is voorzitter van Ava, een organisatie die zich inzet voor goede, toegankelijke abortuszorg en anticonceptie, met de behoeften en ervaringen van vrouwen als uitgangspunt. Vanaf de start speelde ze een leidende rol in het uitbouwen van Ava tot een beweging die vrouwen een krachtige stem geeft in beleid en praktijk. Zo bracht ze onder meer het gebrek aan pijnbestrijding bij spiraalplaatsing landelijk op de agenda.
