Het is zondagochtend half tien en de politie staat in fluorescerende kleding voor de deur. Joke (56) voelt gelijk alle alarmbellen afgaan in haar hoofd. Alles in haar schreeuwt: houd de deur dicht. Toch laat ze de agenten binnen. Ze vertellen dat haar zoon Michiel (21) na een ongeluk is overleden.
Wat is er gebeurd? Het is een vraag die Joke maar niet loslaat. Het is daarom ook de naam van haar boek, waarmee ze hoop en licht wil bieden aan anderen die dit meemaken.
Joke neemt ons mee terug naar het jaar 2017. Ze vertelt dat Michiel een jaar stage had gelopen in Gent en net weer terug was voor zijn laatste studiejaar in Groningen. Daar geniet hij volop van het studentenleven: hij woont op kamers op de Grote Markt en zit in het bestuur van de studievereniging.
Michiel is volgens zijn moeder een charmante jongen met veel humor. “Hij kwam altijd gemakkelijk in contact met andere mensen. Hij was ad rem en had een bepaalde eigenheid. Michiel was op de middelbare school uit de kast gekomen en was gek op kleding. Een pretty boy was hij wel, ja”, lacht ze. “Hij ging bij wijze van spreken de deur niet uit zonder gel in zijn haar.”
Wanneer ze haar zoon die bewuste dag in oktober moet identificeren, herkent ze hem nauwelijks. “Er was niets meer van hem over. Het was zo bizar. Ik dacht steeds: waar is mijn knappe jongen gebleven?”
Na zijn overlijden komt Joke direct in een overlevingsmodus. Ze regelt de uitvaart en staat iedereen te woord. De vraag: ‘Wat is er gebeurd?’ houdt haar lange tijd bezig. Joke: “We weten eigenlijk niet wat er is gebeurd en we zullen er nooit achter komen.”
“We weten wel dat Michiel op een feestje in Groningen was met een paar vrienden en spacecake heeft gegeten. Ze namen met een groep van vijf vrienden samen de cake. Alleen viel het niet zo lekker bij Michiel. Hij ging even naar buiten omdat hij zich misselijk en niet zo lekker voelde. Daarna zou hij gezegd hebben dat hij naar huis ging om te slapen.”
Wat er daarna gebeurde, is niet duidelijk. “Hij is rond half 12 ’s avonds naar huis gegaan. Het was aardedonker en Michiel liep over het Herenwegviaduct over het spoor. We denken dat hij misselijk is geworden en over de reling is gaan hangen. We weten dat als je veel thc (de werkzame stof in de wiet uit de spacecake, red.) tot je neemt, dat je evenwicht verstoord raakt. Het meest aannemelijke scenario is dat hij over de reling naar beneden heeft gekeken, uit balans is geraakt en is gevallen. Hij viel van een behoorlijke hoogte met zijn hoofd op het spoor.”
Maar of dit echt zo is gebeurd, weet Joke niet. “De politie heeft de zaak grondig onderzocht. Ze hebben gekeken of er getuigen of videobeelden waren, of hij geduwd is, of dat het een ongeluk was, maar het is niet 100 procent duidelijk. We weten bijvoorbeeld dat hij niet is gaan ‘vliegen’ omdat je dan je armen anders houdt. Ook is wat mij betreft zelfdoding uitgesloten omdat hij zo midden in het leven stond. En ook dan stort je jezelf niet met je hoofd eerst naar beneden.”
Michiel (met zonnebril) en zijn moeder tijdens een gelukkig moment.
“Ik zat met zoveel vragen. Michiel is zo veel meer dan zijn dood. En wie ben ik nog na zijn dood? Wat heeft het voor zin om te leven? Dat speelde heel erg bij mij. Eigenlijk was mijn hele zingeving weg. Ik was locatiemanager in de zorg, maar het interesseerde me allemaal niet meer. Ik dacht al snel: lekker belangrijk zeg, als iemand wat wilde bespreken. Of als iemand zei: ‘Ik wil vrij want mijn kind gaat afzwemmen.’ Dan dacht ik alleen maar: hoe durf je dit te zeggen? Ik was mijn kind kwijt!”
“Destijds haalde ik me van alles in mijn hoofd. Ik ging naar huis en deed de voordeur op slot. Ik wilde niet meer. Er gingen zoveel emoties door elkaar heen de hele tijd. Ik had intense lichamelijke pijn, het was zo erg dat ik soms dacht dat ik een hartaanval kreeg. Het was alsof ik niet meer kon ademen. Maar ik had ook psychische pijn: ik kon niet meer focussen, had geheugenverlies, sliep slecht en was extreem vermoeid. Alles kwam samen en het was zo heftig. Eigenlijk kon niemand mij daarbij helpen.”
“Ik ging daarom op zoek naar herkenning en stuitte op het boek Tonio van A.F.T. van der Heijden die zijn 21-jarige zoon verliest na een ongeluk. Ik las het en ik voelde zo goed die pijn, zo herkenbaar. Dat was heel fijn, want ik wilde weten: hoe ga je verder na zo’n heftige gebeurtenis? Hoe overleef je dit?
Dat is dan ook de reden dat ik mijn eigen ervaringen heb opgeschreven, zodat ik andere ouders kan helpen. Ik wil er voor ze zijn door aan te geven dat het heel normaal is wat ze meemaken en doorleven. Het blijft een open wond en die kan pas helen als alles eruit is. Bij mij is de pijn geheeld, maar wel met littekens op mijn ziel.”
Joke heeft de vraag ‘Wat is er gebeurd’ inmiddels kunnen ombuigen naar ‘Waartoe leidt dit?’. In haar geval betekent het dat ze inmiddels haar leven compleet anders indeelt. Joke heeft een pad gekozen waarbij ze aandacht kan geven aan verlies en rouw. Ze is rouwcoach geworden en wil meer aandacht voor rouw op het werk. Ze ondersteunt managers en teams hoe ze omgaan met personeel dat rouwt.
“Wanneer je een dierbare verliest, verandert alles. Ook degene die je zelf bent na het verlies. Je moet jezelf opnieuw uitvinden en daar kan werk bij helpen. Ik geef managers mee dat wanneer je luistert naar iemands behoefte, de kans groot is dat jouw rouwende personeelslid eerder terugkeert naar het werk. Dat ik nu dit betekenisvolle werk kan doen, zorgt ervoor dat ik ook betekenis kan geven aan mijn ervaringen rondom Michiels dood.”
Het boek Wat is er gebeurd? is vanaf nu te koop en beschrijft hoe Joke Roelfsema veerkracht vond om door te gaan na dit vreselijke verlies.
Foto: Alvin van Wijngaarden
Marrit pleit voor rouwverlof en steeds meer partijen doen dat ook: 'Absurd dat het er nog niet is'
