Nasima

Waar denk jij dat de sterkste vrouwen van Nederland wonen?
Grote kans dat je niet denkt dat ze wonen tussen de moskeeën en Lebara-Mobile-reclames in Rotterdam-Zuid. Toch is dat zo. 
Daar tref ik hen alweer bijna tien jaar in mijn werk als huisarts op Rotterdam-Zuid, zoals Nasima. Nasima wist dat haar man ging sterven, toch verzweeg ze dit voor hem. “Als hij weet dat hij doodgaat, wordt zijn hart zwak: dan heeft hij geen kans om te overleven”, drukte ze me op mijn hart. Ik wist: een kans om te overleven had hij sowieso niet, met uitgezaaide kanker. Maar in haar ogen was er maar één iemand die dat besloot en dat was niet ik of zij, dat was Allah.

Ik kon zien hoe onze harde, Hollandse geneeskunde niet strookte met de zachte, gevoelige aanpak van haar cultuur. Het gevolg: als de specialist zei dat haar man ging sterven, glimlachte ze terug. Om vervolgens iets heel anders te vertalen, want haar man verstond geen Nederlands. Dat was voor mij lastig te begrijpen, maar ik accepteerde het. Zij deed al het werk, ik begeleidde alleen maar.
Ze kookte, waste, maakte schoon, deed de boodschappen en verzorgde naast haar zieke man ook nog hun twee jonge kinderen. En dat ging met veel liefde, vanuit hun beiden. “Ook al was hij ziek, als ik kookte kwam hij toch bij mij in de keuken zitten met een kopje koffie en dan praatten we aan één stuk door.”
 Zo lang als hij kon bleef hij keyboard spelen, met één hand vanwege zijn verlamming. Nasima zong en danste er dan bij op een gekke manier. Het zijn de momenten waar ze nog iedere dag aan terug denkt.

Onafscheidelijk

Ze sleepten elkaar erdoorheen; waren onafscheidelijk. Toen hij een hooglaagbed moest krijgen, omdat hij vanwege de pijn verder verlamd raakte, kon ze het niet verkroppen dat ze niet meer naast hem kon liggen. “Hij was mijn rust”, zegt ze daarover, “als ik naast hem lag, was alles goed.” Dus bleef ze dat doen, op een matras op de grond. Tot de thuiszorg voor hen een tweepersoons hooglaagbed regelde.

Ze had niet altijd op deze manier van haar man gehouden. Nasima, geboren in Afghanistan, werd namelijk op haar derde levensjaar aan de rijke familie van haar man verkocht. Haar man was toen al ziek: als kind was hij halfzijdig verlamd geraakt door de infectieziekte polio en hij had epilepsie. In Afghanistan leefde ze bij haar schoonfamilie in een gouden kooi: haar vroegere huis doet denken aan een wrang Arabisch sprookje. Verschillende verblijven en in het midden een tuin vol rozen, voldoende geld, voldoende eten, maar Nasimawas niet gelukkig. “Ik was alleen maar verdrietig, omdat ik niet bij mijn ouders opgroeide”, vertelt ze me, terwijl ze me verschillende soorten koekjes aanbiedt op haar grote, ronde bank in haar flat in IJsselmonde die wederom is ingericht als een Arabisch sprookje.

Uitgehuwelijkt

Door haar nieuwe familie werd ze gezien als personeel en moest ze hard werken.
Praten over deze tijd vindt ze lastig. “Het is haast niet uit te leggen aan mensen hoe het is om zo te moeten opgroeien”, zegt ze, terwijl ze tegen haar tranen strijdt, “maar zelfs een elastiekje voor mijn haar vragen durfde ik niet.”
Ze wil niet dat haar kinderen weten wat ze toen allemaal meemaakte – nog niet. Al bijna haar hele leven houdt Nasima een dagboek bij. “Als mijn kinderen achttien zijn, geef ik dat aan hen.”
Ze had niet door dat ze uitgehuwelijkt was, sterker nog; ze had het niet eens door toen ze trouwde op haar twaalfde. Ze was een kind, bezig met totaal andere zaken. Daarnaast speelde ze toen al zeven jaar iedere dag samen met de jongen die opeens haar man werd. “We waren beste vrienden, maar geen geliefden.”

Nadat de Taliban in 1996 de macht grijpt, vlucht ze in het jaar 2000 samen met haar schoonfamilie naar Nederland. Hier krijgt haar man, dan 26 jaar, voor het eerst teelbalkanker: hij wordt verwezen naar een ziekenhuis in Rotterdam. Zijn behandeling slaat goed aan, wel moet hij onder controle blijven. Als in 2003 de Taliban weer wordt verdreven, besluit Nasima’s schoonfamilie dat zij met hen moet terugkeren: haar man blijft voor zijn behandelingen in Nederland en pendelt tussen beide landen op en neer.

Dochter

Dan wordt Nasima onverwachts zwanger: na de chemo dachten ze dat het niet meer mogelijk zou zijn. En dan blijkt dat er zelfs in de meest uitdagende en onconventionele omstandigheden een onbreekbare, pure band kan ontstaan. “Pas toen we samen een dochter kregen, hielden we ook van elkaar als man en vrouw”, vertelt Nasima, “het veranderde onze relatie compleet.”

 

Terug in Afghanistan wilde ze niets liever dan in Nederland zijn. Om haar dochter bij haar vader te laten opgroeien, maar ook omdat ze had gezien hoe het leven hier is. 
”Als ik mijn dochter een kans wilde geven, moest ik terug”, wist ze. Uiteindelijk gaat haar schoonfamilie overstag: ze mag gaan, maar een visum naar Nederland krijgt ze niet. Er wordt 25.000 euro betaald om haar en haar dochter van vier jaar oud de reis van 5.000 kilometer naar Nederland te smokkelen. Een gevaarlijke tocht, die ze overleven.

De kanker zaait uit

Zo komt Nasima doodvermoeid met haar dochter aan in Ter Apel, waar haar man op hen wacht. Veel tijd om te knuffelen is er niet, want alle mensen worden naar een grote, koude zaal gedreven, waar hen wordt verteld dat ze die nacht op de grond moeten slapen. Gelukkig ziet een politieagent het kwetsbare gezin – de verlamde man, de doodvermoeide moeder en hun jonge kind – en biedt een kamertje met drie bedden aan.
Het is de start van hun korte leven samen in Nederland.

Ze worden doorgeplaatst in een AZC dicht bij Roermond en Nasima raakt weer zwanger. Als ze hoogzwanger is krijgt haar man plots veel pijn in zijn linkerbeen en heup. Herhaaldelijk vraagt Nasima of haar man naar het ziekenhuis in Rotterdam mag gaan, maar ze weigeren: het zal de stress zijn en hij moet maar meer paracetamol nemen, wordt tegen haar gezegd. Ze vertelt haar begeleiders dat hij kanker heeft gehad en nog onder controle staat, maar ze heeft niet het idee dat ze serieus worden genomen. “Ik voelde me zo alleen. Mijn man had mijn zorg nodig. Mijn kind had mijn zorg nodig. Ik was hoogzwanger, sprak de Nederlandse taal slecht, maar niemand hielp.”

Als ze uiteindelijk een eigen woning krijgt in Rotterdam-Zuid, zit onze praktijk bij haar om de hoek. Zo word ik haar huisarts. Als we haar man verwijzen voor een CT-scan, blijkt dat zijn kanker is teruggekomen: hij wordt geopereerd, krijgt bestraling en chemotherapie. Het mag niet baten: zijn kanker zaait uit naar zijn botten, longen, lever en nieren. En dus overlijdt hij en blijft Nasima achter met haar twee jonge kinderen. In een land dat ze niet goed kent, in een buurt waar ze pas net woont, waar een taal wordt gesproken die ze nauwelijks beheerst.

Overeind

En toch vroeg ze nooit om mijn hulp. Kwam ze nauwelijks op mijn spreekuur. Als ze kwam vroeg ik haar: wat heb je nodig? Meer zorg? Geld? Een vakantie om uit te rusten? Ze wilde nooit iets aannemen; ik had haast het gevoel dat ik me moest opdringen. En dus nam ze één keer een weekendje weg met haar kinderen aan. Ze stuurde me later een filmpje van het uitgebreide ontbijtbuffet in het hotel: daar had ze het meeste van genoten. Vervolgens vroeg ze me nooit meer om meer.

Nasima bleef overeind, dankzij haar geloof dat de wereld niet draait om haar, maar dat alles wat haar overkwam onderdeel is van een groter geheel, waar een bedoeling achter zit. Dit geloof maakte dat ze zichzelf dwong de Nederlandse taal goed te beheersen en de Nederlandse cultuur beter te snappen. Zo kon ze haar kinderen het beste van beide werelden meegeven: de warmte, de vastberadenheid en het spirituele van haar eigen cultuur en de kansen, de vrijheid en de rijkdom van onze cultuur.

 

Haar dochter is nu 15 jaar: het verdriet van het overlijden van haar vader verlamde ook haar niet, maar gaf de drijfveer om chirurg te worden. “Om iets te kunnen betekenen voor andere mensen die hun geliefde dreigen kwijt te raken”, zegt ze vastberaden. Er is nog een behoorlijke weg te gaan, want ze kreeg, ondanks een hoge cito-score MAVO advies op de basisschool, omdat ‘ze zoveel had meegemaakt’.

Migratieachtergrond

Inmiddels is ze bijna klaar met de HAVO en wil ze daarna doorstromen naar het VWO.
Maar dit verhaal is meer dan slechts één verhaal van één gezin met veel doorzettingsvermogen. Veel van de co-assistenten die ik begeleid, hebben een migratieachtergrond met soortgelijke verhalen en een hele sterke motivatie. Verschillende onderzoeken tonen ook aan dat het steeds beter gaat met kinderen met een migratieachtergrond op school. Gecorrigeerd naar de kansenongelijkheid waar zij vaak mee geconfronteerd worden, doen zij het zelfs beter dan kinderen zonder migratieachtergrond.

Dat dit gebeurt komt door moeders zoals Nasima, die blijven zwemmen tegen de stroming in. Tegen de stroming van hun eigen cultuur, die vrouwen op een ondergeschikte positie stelt, én tegen de stroming van onze verhardende cultuur naar migranten toe, die hen op deze manier wederom in een ondergeschikte positie dwingt. Ondanks dat zwemmen deze moeders unstoppable door om een eigen stroming te creëren, waar hun kinderen veilig in kunnen zwemmen.

Ze voeden een nieuwe generatie kinderen op die een krachtig tegenwicht kunnen bieden tegen onze steeds verder geïndividualiseerde en gepolariseerde maatschappij, uitgedroogd door een gebrek aan gemeenschap en spiritualiteit. Ik zie het aan de vastberaden kinderen van Nasima die altijd voor hun moeder klaar staan.

We kunnen niet alleen veel van deze moeders leren. We hebben ze nodig.

'Het duurt even voordat mensen zich écht realiseren dat ze dakloos zijn. Maar opeens komt die klap, en dan de schaamte'Lees ook