![Carina van Leeuwen_fotografie Yasmijn Tan[27]-2](https://www.linda.nl/lindanl-assets/uploads/2023/07/04105944/Carina-van-Leeuwen_fotografie-Yasmijn-Tan27-2-600x337.webp)
Carina van Leeuwen (63) begon in de operatiekamer, maar inmiddels geeft ze als cold case-rechercheur een naam aan de onbekende doden van Amsterdam. In de avonduren schrijft ze bloedstollende thrillers.
Mensen verhoren bleek al snel niet haar ding, vertelt Van Leeuwen in gesprek met LINDA. “Doe mij maar de sporen, die liegen tenminste niet.”
Tijdens haar eerste stageweek zit Van Leeuwen nog geen halfuur achterin de surveillanceauto als er een melding binnenkomt: ergens in Den Haag ligt een dode man met naast zich een huilende, dronken vrouw. In haar hand een koekenpan die precies in het gat in zijn hoofd past. Normaliter gaat de stagiair niet mee, maar Van Leeuwen is 32 en jarenlang operatieassistent geweest. “Ze dachten: die heeft alles al gezien. Maar dít had ik natuurlijk nog nooit meegemaakt. Een plaats delict is iets anders dan de OK.”
De forensische opsporing – toen nog de technische recherche – komt ter plaatse onderzoek doen. “Ik zag wat ze allemaal deden, uiteraard netjes met mijn handen op mijn rug, en dacht: ik weet niet hoe dit heet, maar dit wil ik. Ze onderzochten, heel technisch, wat er precies gebeurd was. Het antwoord lag in de sporen. Dat analytische denken sprak me ontzettend aan. Mijn keuze was die dag eigenlijk al gemaakt, en ik heb er nooit van spijt gehad.”
Familiedrama? Partnerdoding? Nee, noem het femicide: 'De rest is te verhullend'
Van Leeuwen wordt een van de eerste vrouwen bij de Haagse forensische opsporing. Sinds 2006 werkt ze als cold case-rechercheur in Amsterdam, en vertelt ze geregeld in de media over het oplossen van oude moordzaken en het achterhalen van de identiteit van onbekende doden. Het gaat hierbij om 98 mensen die de afgelopen 40 jaar onder onduidelijke of gewelddadige omstandigheden zijn overleden. 41 van hen hebben inmiddels hun naam terug.
Dat Van Leeuwen pas vrij laat bij de politie is begonnen, komt door haar lengte. “Ik ben maar 1 meter 57 en je moest 1.65 zijn. Dat haal ik niet, ook niet op mijn tenen. Toen ze dat hadden afgeschaft, was er weer een maximumleeftijd.” Pas op haar 32ste waren alle restricties verdwenen, en besluit een vriendin zich aan te melden. “Ze vond het wat spannend, dus zei ik: joh, we doen het samen. Je raadt het al: zij werd niet aangenomen, ik wel.”
Tijdens haar opleiding loopt ze ook stage bij de tactische recherche: “Dat zijn de ‘Baantjers’ – de mensen die met een regenjas en hoed op verdachten verhoren. Dat is dus niets voor mij. Ik vind ze zielig, of ik vind het allemaal gelul omdat je door onderzoek weet dat het onzin is wat iemand zegt. Ik ben daar niet geschikt voor. Doe mij maar de sporen, die liegen tenminste niet.”
Jacqueline Beemsterboer verloor haar zusje aan femicide: 'Ik heb de dader kunnen vergeven'
Inmiddels werkt Van Leeuwen in haar cold case-team samen met twee vrouwelijke rechercheurs. Ook bij haar colleges aan de Hogeschool van Amsterdam is de meerderheid vrouw. Toen ze begon, was dat wel anders. “Als ik dan ’s nachts met een vrouwelijke collega bij een plaats delict aankwam, mochten we er niet altijd meteen op. Ze zeiden dan: ‘Denk om de sporen, want de technische recherche komt zo.’ Nou, dat waren wij dus.”
“Toen ik van de zorg naar de politie ging, zei iedereen: ‘Dan kom je wel in een machowereld terecht.’ Natuurlijk is de zorg wat vrouwelijker, maar je had in die tijd ook met macho dokters te maken. Het scheelde vooral dat ik al wat ouder was en niet zo snel onder de indruk door collega’s of wat ik op straat tegenkwam. Het was destijds bijvoorbeeld zo dat je bij je eerste waterlijk moest trakteren op een slagroomtaart. Nou, toen er vrouwen kwamen werken, is dat vrij snel veranderd. Wij zeiden: ‘Wat is dit?'”
Het toenemende enthousiasme voor de forensische opsporing heeft de politie te danken aan series zoals CSI, denkt Van Leeuwen. Mensen hebben daardoor soms wel een onrealistisch beeld van het vak. “Alsof we bij een skelet in één oogopslag kunnen zeggen: het is een man van 34 jaar oud en hij is 8 jaar en 7 maanden dood. Dat is de schaduwkant, wat wij ook wel het ‘CSI-effect’ noemen. Ook collega’s die tactisch opgeleid zijn, denken soms dat we een laptop hebben waar alle antwoorden in zitten. Want ja, ‘op tv kan het ook’. In het echt moet je stapels formulieren invullen voordat je toegang hebt tot bepaalde gegevens of krijg je ze zelfs helemaal niet.”
Met wapperende haren en hoge hakken achter verdachten aanrennen en lichamen opgraven: de buitenwereld heeft volgens Van Leeuwen vaak een te spannend beeld van haar vak. Geregeld krijgt ze de vraag of een cameraploeg mee mag lopen. “Ik zeg dan: leuk, maar je ziet mij dan drie maanden achter een bureau zitten tussen de stoffige dossiers. Al ben ik overigens wel blij dat er steeds meer belangstelling voor ons vak komt.”
Van lichamen die uit grachten komen tot moord binnen een ogenschijnlijk gelukkig gezin: als rechercheur word je geconfronteerd met de donkere kant van de mens. “Tijdens mijn eerste nachtdienst in Den Haag dacht ik: mijn god, wat is dit? Is het riool opengegaan? Sindsdien ben ik overdag bewust de mooie dingen van Den Haag gaan bekijken. Anders was het alleen de stad waar nare dingen gebeuren, waar rare idioten allerlei gekke dingen doen.”
“Ik heb ook al snel bedacht: ik hoef het niet normaal te vinden wat ik zie. Dat zeg ik ook altijd tegen jonge collega’s. Maar je moet wel door. Als je maar blijft denken: wat vies, wat eng, dan ben je niet geschikt voor dit vak. Je moet er doorheen kunnen kijken en denken: wat zie ik, en wat vertelt dat me? Daar ligt het antwoord. Het voordeel met cold case is dat we vooral met foto’s werken. En die ruik je niet. Daar eet ik rustig mijn broodje pindakaas naast.”
Deze zedenrechercheurs verhoren jonge kinderen: 'Valt gewicht van schoudertjes af'
Wat Van Leeuwen bijblijft, zijn de emoties van de nabestaanden. “Ik ga met iedereen mee zitten janken. Misschien dat ik daarom eerder al de keuze had gemaakt voor de operatiekamer; daar slapen mensen. Tegelijkertijd is het ook een cadeautje om dit te mogen doen. Ja, je ziet de rafelrandjes van de maatschappij. Maar je hoeft daar zelf niet in te leven. Ik geloof echt dat ook ik daar had kunnen eindigen. Zo’n tragedie kan iedereen overkomen.”
Juist daarom vindt ze het zo belangrijk om een naam te geven aan de onbekende doden van Amsterdam. Eind jaren negentig werd een volledig uitgemergelde man met één tand dood aangetroffen in een tentje, tussen de rotzooi. “Dat is dan het beeld wat je van hem hebt: een zorgmijder, een zwerver. Te vies om aan te pakken. Na de identificatie bleek dat het ooit een hele knappe man was die industriële vormgeving heeft gestudeerd en aan ballet deed. En zijn dochter was al die jaren naar hem op zoek. Soms zeggen mensen: ‘Waarom doe je moeite voor zo’n man?’ Nou, daarom dus.”
De cold case-rechercheur is ook betrokken bij de internationale campagne Identify Me om de identiteit van 22 meisjes en vrouwen te achterhalen die vermoedelijk zijn vermoord en achtergelaten in Duitsland, België of Nederland. “Ik denk dat ik het al honderd keer heb gezegd: ieder mens heeft recht op een naam. Anders ben je een dossiernummer. Nabestaanden zeggen vaak: vermist is erger dan dood. Natuurlijk is het erg om iemand te moeten vertellen: je zus of vader ligt hier. Maar dan weten ze wel dat het verhaal afgelopen is. Ouders durven soms niet eens te verhuizen omdat ze hopen dat hun kind nog thuiskomt. Dat wens je helemaal niemand toe.”
Vrouwelijke militairen over machocultuur KMA: 'Alles wat je als vrouw doet, wordt uitvergroot'
Haar loopbaan als auteur begint met een weddenschap. Een redacteur daagt haar op een literair evenement uit om een manuscript in te leveren. Van Leeuwen gaat geen uitdaging uit de weg, en werkt in de trein van Den Haag naar Amsterdam vijf maanden lang aan haar eerste verhaal. “Het was niet slecht, het was héél slecht. Ik had een soort forensisch instructieboek gemaakt, geen roman. Maar ik vond het hartstikke leuk, en de redacteur zei dat ik wel talent had. Dus toen ben ik met haar tips opnieuw begonnen.”
Die tips hebben zeker geholpen. Inmiddels heeft ze haar thriller-trilogie Unit Plaats Delict rondom forensisch rechercheur Renee Spaan voltooid en in september komt Feniks, het tweede deel in haar Cold Case-reeks, uit. Hierin maakt oorlogsjournalist Lyn Riley de dienst uit. Ze is 1.85 en mag alles wat een politievrouw niét kan. “Heerlijk: ze is heel anders dan ik en ik kan haar alles laten doen wat ik wil. Zo fijn om even in een totaal andere wereld te stappen. Ik merk dat het schrijven over de politie net wat stroever gaat. Schrijven is het leukste wat er is, maar vooral bij Lyn kan ik helemaal los.”
Hoewel Van Leeuwen als rechercheur dus dagelijks geconfronteerd met “de rafelrandjes” van de samenleving, heeft ze geen negatief mensbeeld. “De meesten hebben er niet bewust voor gekozen. Moord zat niet in hun vakkenpakket, of op hun verlanglijstje voor het leven. Ik zie ook zó veel goedheid, maar dat komt natuurlijk niet op het journaal terecht. Ik zie wel hoe kwetsbaar we zijn. De dark side en de zonnige kant moeten in evenwicht zijn. Er hoeft maar één ding fout te gaan in je leven en je belandt aan de andere kant van de lijn.”
Vanaf 17 oktober ligt het nieuwste boek van Carina van Leeuwen in de winkel. Graniet, het slotdeel van de uiterst actuele en realistische cold case-serie rond journalist Lynn Riley, is nu verkrijgbaar.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd op LINDA.nl.
Esther maakt podcast over femicide: 'Elke moord die voorkomen kan worden is er één'
