Kinderen op Zikos-afdelingen in de Jeugdzorg zijn onveilig. Ze worden structureel blootgesteld aan verwaarlozing en geweld, concludeert Jason Bhugwandass (26) na gesprekken met 51 jongeren en 3 (oud-)medewerkers.
Bhugwandass heeft zelf ervaring met de gesloten jeugdzorg en zet zich nu in als ervaringsdeskundige. Zijn onderzoek, dat hij dinsdag presenteerde in Nieuwspoort, deed hij met hulp van hoogleraar Jolande uit Beijerse.
“Ik ging op een gegeven moment gewoon tegen poppen praten, omdat ik zo lang op kamer zat en niemand om me heen had.”
“Je hebt een eetstoornis? Is goed, zullen we zien hoelang je dat volhoudt. Vanaf vandaag komen we je ook geen eten meer brengen. Dan roep je vanzelf om eten.”
“Dan kwam ik terug op de groep en dan werd er aan tafel weer met borden gegooid.”
“Alsof het de normaalste zaak van de wereld was dat je een cliënt uit het raam duwt.”
Dit zijn citaten uit de gesprekken die Jason Bhugwandass voerde met de jongeren en (oud-)medewerkers van Zikos-afdelingen. Zikos staat voor ‘Zeer Intensieve Kortdurende Observatie- en Stabilisatieafdeling’, bedoeld voor jongeren tussen de 12 en 18 jaar die in een ernstige crisis verkeren door een psychiatrische aandoening. Ze zijn bijvoorbeeld suïcidaal of op een andere manier een gevaar voor zichzelf. Zikos is de zwaarste crisismaatregel in de gesloten jeugdzorg.
Noah (19) kwam op zijn twaalfde in de jeugdzorg terecht: 'Ik voelde me niet gezien en gehoord'
Er zijn momenteel 18 Zikos-bedden in Nederland, waar kinderen ‘gespecialiseerde zorg’ zouden ontvangen. Maar daar kunnen vraagtekens bij worden gezet, blijkt uit het onderzoek. Jongeren ervoeren de afdelingen als kil en grimmig en mochten vaak geen emoties tonen. De meeste groepsleiders werden ervaren als streng, machtsbelust en boos. Ze zouden de jongeren regelmatig uitschelden, kleineren, manipuleren en discrimineren. Jongeren ervoeren bovendien zowel fysiek geweld als grensoverschrijdend gedrag: ze werden bijvoorbeeld bij hun keel gegrepen of in een wurggreep genomen. Ook zijn er verhalen over het breken van ledematen en verkrachting.
Nul jongeren in het onderzoek gaven aan dat groepsleiders goed in staat waren hen te helpen en snapten. In plaats daarvan brachten de jongeren veel tijd op hun kamer door: gemiddeld ruim twintig uur per dag. De respondenten gaven aan dat ze maar heel weinig naar school of in de buitenlucht kwamen. ‘Duidelijk wordt dat kinderen op Zikos-afdelingen zich in een extreem isolement bevinden’, aldus het onderzoek.
Ook verwaarlozing is een veelvoorkomend probleem op de Zikos-afdelingen, rapporteert Bhugwandass. Jongeren zouden niet altijd toegang hebben tot water, eten, sanitair, buitenlucht en warme kleding of dekens. Ook zetten begeleiders soms bewust de intercom uit.
Deze ervaringen zorgden bij veel jongeren voor trauma of traumaklachten en een verlies aan vertrouwen in de hulpverlening. De verhalen in het onderzoeksrapport worden dusdanig ernstig bevonden dat de betreffende jeugdzorginstellingen hebben besloten tot een opnamestop, meldt de Volkskrant. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd is ook een onderzoek begonnen naar de drie Zikos-afdelingen waar het onderzoek over gaat.
In 2013 was er ook al een opnamestop, maar die werd weer opgeheven.
Personeelstekort jeugdzorg zorgt voor schrijnende gevallen: 'Dan glijden jongeren steeds meer af'
