Dat militairen geen man hoeven te zijn, vinden we nu heel logisch – maar ooit was dat wel anders. Tot 75 jaar geleden mochten vrouwen überhaupt niet bij Defensie aan de slag gaan.
Dit jaar wordt stilgestaan bij dat jubileum, onder meer met een symposium in het Nationaal Militair Museum in Soesterberg. Wij belden met majoor Joyce van der Eijk (34) over wat er allemaal bij een carrière bij de krijgsmacht komt kijken.
Joyce werkte als communicatieadviseur en woordvoerder bij de Koninklijke Luchtmacht en werd in die hoedanigheid uitgezonden naar onder meer Afghanistan en Jordanië. Op twintigjarige leeftijd ging ze als stagiair aan de slag bij Defensie. Een jeugddroom? Niet bepaald: ze studeerde Communicatie & Informatiewetenschappen in Nijmegen en zocht een stageplek. Aan een oom bij de luchtmacht vroeg ze of die daar voorhanden was. “Zo rolde ik erin”, vertelt ze nu. “Tijdens mijn stage raakte ik enthousiast over het werk, dus na mijn afstuderen heb ik er gesolliciteerd. Daarna mocht ik beginnen aan mijn opleiding bij de Koninklijke Militaire Academie.”
Joyce ging ook naar Haïti, waar de krijgsmacht een bijdrage leverde aan de humanitaire noodhulp na een zware aardbeving. De luchtmacht vloog een reddingsteam in en nam Nederlandse evacués en Haïtiaanse adoptiekinderen mee terug. Onderstaande foto verscheen destijds op heel wat voorpagina’s.
Joyces stageperiode viel aan het begin van de Uruzgan-missie (Uruzgan is een Afghaanse provincie, red.). “Het had ook een relatief rustige tijd kunnen zijn, maar nu was het heel dynamisch. Er middenin terechtkomen betekende voor mij deel uitmaken van een keten die écht iets betekent voor de mensen daar. En ook voor de mensen hier. Heel Nederland leefde mee, en de missie kreeg volop aandacht van de binnenlandse politiek.”
Op haar 24e werd Joyce voor het eerst uitgezonden, eveneens naar Afghanistan. “Daar gaat een heel traject aan vooraf: we kregen onder meer les over de Afghaanse cultuur, wat we konden meemaken, wanneer we geweld mochten gebruiken en wanneer niet.” Toch besefte ze pas ter plekke hoe het écht was en wat dat met haar deed, vertelt ze. “ Ik werkte op Kandahar Airfield, een basis in Afghanistan. Dat is eigenlijk een stad op zich, met bijna dertigduizend militairen van allerlei landen. Vanaf de bergen werden vaak raketten op ons afgevuurd om de operatie te verstoren. Dan ging er een alarm af. Ik kende mijn drills – goed naar elkaar omkijken, ervoor zorgen dat iedereen in veiligheid is – maar de eerste keer is het onwijs spannend.”
De aanvallen gebeurden soms meermaals op één dag, overdag en ’s nachts. “Het gekke is, ik raakte eraan gewend. Het werd een deel van mijn leven. Of ik niet dacht: ik kan hier nu sterven? Nee. Zelfs de eerste keer niet. Daar ben je niet mee bezig. Dat kregen we ook geleerd. Hoe? Daar is geen kant-en-klaar lesje voor. Maar als we er wél mee bezig zouden zijn, zou het verdraaid lastig zijn om ons werk te doen.”
In Joyces tijd in Afghanistan is “wonder boven wonder” niemand van haar Nederlandse collega’s gewond geraakt. “Mensen van andere landen wel. Niemand die ik kende. Toch let je goed op elkaar. We zijn geen machines. Soms merkte ik dat iemand stiller werd en dan nam ik diegene apart. Ook ik had moeilijke momenten, maar als je zo op elkaar bent aangewezen, versterkt de band met je collega’s enorm.”
Om journalisten te begeleiden, moest Joyce ook zo nu en dan van het terrein af. “Dat gebeurde in mijn geval altijd per helikopter”, vertelt ze. “Zelf heb ik daarbij geen gevaarlijke situaties meegemaakt, maar er waren reporters die in gevechten terechtkwamen. Zij werden goed opgevangen. Voor ons is het al heftig als we zoiets meemaken, laat staan voor iemand die er niet voor getraind is.” Ook haar wapen heeft Joyce nooit hoeven gebruiken. “Dat zou dan uit zelfverdediging gebeurd moeten zijn, maar dat is nooit aan de orde geweest.”
Joyces ouders vonden het “heel spannend” toen zij voor het eerst werd uitgezonden. “Ik ben niet alleen hun kind, ook hun dóchter. ‘We weten niet hoe we je terugkrijgen’, zeiden ze. We bespraken de mogelijkheid dat ik níet terugkwam. Als 24-jarige had ik mijn uitvaart al voorbereid. Samen namen we door hoe ik die voor me zag. Zo’n gesprek is zwaar, maar ook heel mooi: je komt heel dichtbij elkaar.”
Lees ook
Zo gaat het – zes maanden na hun reis – met de oud-militairen uit ‘Beau en de Veteranen’
Voor haar toenmalige partner lag het anders: hij was zelf militair. “Hij kon mij niet bellen, maar ik hem wel. Meestal sprak ik hem om de dag. Een stabiele internetverbinding was toen nog verre van vanzelfsprekend.” Toen Joyce na Afghanistan op Vliegbasis Eindhoven landde, leverde dat naar eigen zeggen een van de mooiste momenten uit haar leven op. “Het moment waarop je degene van wie je houdt weer in je armen kan sluiten, voel je in je hele lichaam wat diegene voor je betekent. Vlak na een uitzending besef je het meest hoe je alledaagse dingen als gesprekjes en aanrakingen gemist hebt. Je begrijpt dan beter dan ooit hoe mooi het leven is.”
