We ervaren allemaal wel eens situaties waarbij het schaamrood ons op de kaken staat. Vooral kinderen krijgen te maken met verlegenheid. Maar wat als je kind té verlegen is?
Dan kan dat volgens ontwikkelingspsycholoog Milica Nikolic gevolgen hebben voor de ontwikkeling.
Verlegenheid is een emotie die elk kind ervaart. Daar is in beginsel niets problematisch aan. “Als kinderen het middelpunt van de belangstelling zijn, worden ze verlegen. Dat is normaal”, zegt Nikolic. “Ze kijken weg, glimlachen een beetje, blozen en vermijden oogcontact.” Bij een gezonde dosis verlegenheid probeert het kind al snel weer oogcontact te maken. Ze zijn even stil, maar gaan daarna het gesprek weer aan.
Zeker bij kinderen van 1 tot 1,5 jaar oud is het normaal om extreme verlegenheid te hebben. “Rond die leeftijd zijn ze nog heel bang voor vreemden. Rond de leeftijd van 1,5 jaar ontwikkelen kinderen een eigen bewustzijn en beseffen ze het ook wanneer anderen naar hen kijken. Verlegenheid is dan geen reden om je als ouder zorgen te maken.”
Lees ook
64 procent van de moeders doet meer in opvoeding dan de vader
Maar zodra het blozen lange tijd aanhoudt, je kind op geen enkele manier durft te praten en het moeilijk vindt om zich te herpakken, kan verlegenheid een probleem worden. “Als kinderen vervolgens soortgelijke sociale situaties met man en macht proberen te vermijden, dan spreken we van ‘ontregelde verlegenheid’.”
Als dat rond de 4 en 5 jaar aanhoudt, heeft het kind meer kan om bijvoorbeeld een sociale angststoornis te ontwikkelen. “Het is voor hen lastig om vriendjes te maken op school, omdat ze het gesprek niet aan durven te gaan”, zegt Nikolic. “Het kan ook zo zijn dat hun leeftijdsgenoten hen juist buitensluiten, omdat ze niet meedoen met de rest.”
Dit kan op latere leeftijd resulteren in isolatie, eenzaamheid en uiteindelijk een depressie. “Ook hun schoolprestaties komen onder druk te staan, omdat ze simpelweg niet voor de klas durven te staan.”
Nikolic is ontwikkelingspsycholoog aan de Universiteit van Amsterdam en onderzoekt nu hoe extreme verlegenheid voorkomen kan worden, al voordat het zich ontwikkeld heeft. “Ik wil onderzoeken wat ouders in het eerste levensjaar van hun kind kunnen doen om problematische verlegenheid te vermijden.”
Nu wil ze ouders in ieder geval meegeven hoe ze ervoor kunnen zorgen dat verlegenheid bij kleuters niet uitmondt in problematiek.
Lees ook
Deze kinderpsycholoog legt uit waarom je angst voor monsters serieus moet nemen
“Ouders moeten als het ware een veilige haven voor hun kind creëren”, zegt Nikolic. “Als het kind aangeeft iets eng te vinden of iets niet te willen, dan is het aan de moeder om hier naar te luisteren en het kind te helpen.” Wanneer de ouders een warm en sociaal vangnet voor het kind vormen, dan voelt hij of zij zich zeker en veilig. “Dat zorgt ervoor dat het kind zelfverzekerd genoeg is om zelf sociale en onbekende situaties te ontdekken.”
Maar er ligt een dunne lijn tussen het kind helpen en té beschermend zijn. “Als de moeder niet reageert op het kind, dan voelt hij of zij zich niet gehoord en onveilig. Maar als de moeder met de beste intenties het kind té veel beschermt, krijgt het niet de kans om het zelf op te lossen”, zegt Nikolic. “En als kinderen het gevoel krijgen dat ze het niet zelf kunnen, worden ze juist onzeker.”
Onderzoekspsycholoog Milica Nikolic:
