Heb je een kleurtje, een buitenlands klinkende achternaam of haartype dat niet aansluit op het stereotyperende beeld van een Nederlander? Dan krijg je hier vast een hoop ongevraagde opmerkingen naar je hoofd geslingerd.
Wij zetten elf uitspraken die niet-witte Nederlanders regelmatig te horen krijgen voor je op een rijtje.
Het CBS concludeerde op 1 februari 2022 dat 25,3 procent van de Nederlandse bevolking een migratieachtergrond heeft. ‘Daaronder vallen zowel mensen die in het buitenland zijn geboren (de eerste generatie), als degenen die in Nederland zijn geboren en van wie ten minste een van hun ouders immigrant was (de tweede generatie)’, valt op hun website te lezen.
Dit betekent dus ook dat een kwart van alle mensen met de Nederlandse nationaliteit van kleur is, een buitenlandse achternaam draagt en ga zo maar door. Ondanks de ruime vertegenwoordiging binnen de samenleving krijgt deze groep vaak onder het mom van ‘een grapje’ opmerkingen naar het hoofd geslingerd die op het randje van racisme balanceren. Ook wordt vaak gezegd dat het ‘goed bedoeld’ is of dat men ‘nieuwsgierig’ is naar de persoon die zij voor zich hebben.
De bedoelingen van de uitspraken daargelaten, is het juist voor deze groep iets waar ze regelmatig mee geconfronteerd worden. Wij geven je een greep uit opmerkingen die niet-witte Nederlanders vaak te horen krijgen. En hoe je bij oprechte interesse de vraag kunt herformuleren.
Misschien heb je er nooit eerder bij stilgestaan dat dit soort uitspraken kwetsend kunnen zijn, en dus willen we een klein beetje bij de hand nemen over hoe je het beter kunt doen.
“Wat spreek je goed Nederlands.”
Alternatief: geen.
Het is niet nodig om mensen met hun uitspraak of woordenschat te complimenteren als zij al hun hele leven (of korter) in Nederland wonen. Dit soort uitspraken hebben juist een tegenovergesteld effect: je gaat ervan uit dat de ander, door de migratieachtergrond van zijn/haar (groot)ouders, de taal niet zouden kunnen beheersen. Lees: het is een belediging. Lekker laten gaan, dus.
“Dít is hoe jullie praten [gevolgd door een overdreven beledigende uitspraak in een bepaald accent]”
Alternatief: geen.
Gewoon niet doen.
“Is je haar echt?”
Alternatief: “Wat heb je mooi haar.”
Het komt nog vaak voor dat vrouwen van kleur, in het bijzonder in de zwarte gemeenschap, gevraagd wordt naar de echtheid van hun haardos. Dit gaat dan ook regelmatig gepaard met een aanraking onder het mom van ‘even voelen’. Niet doen. Respecteer het feit dat men niet ongevraagd aangeraakt wil worden. En als je iemand wilt complimenteren met hoe hun haar eruitziet, doe dit dan ook echt. En stel geen vragen die mogelijk kwetsend kunnen zijn.
“Zijn jullie zusjes?”
Alternatief: “Jullie hebben allebei prachtige amandelvormige ogen.”
Voor eens en altijd: niet alle mensen van kleur lijken op elkaar. Als twee witte vriendinnen op straat lopen, worden zij ook niet aangezien voor zusjes. Dit zou voor iedereen moeten gelden. Als je vindt dat twee mensen op elkaar lijken, zeg dan iets over dat ze dezelfde vorm ogen hebben, een vergelijkbare lach of iets anders waarmee je hen complimenteert op de gelijkenis die jij constateert.
“O, ik had je me heel anders voorgesteld na ons telefoongesprek.”
Alternatief: geen.
Dit is een lastige, want ook bij witte Nederlanders kan het zo zijn dat je een ander soort gezicht had gekoppeld aan de stem die je aan de telefoon hoorde. Maar waar vaak op wordt gedoeld bij dit soort uitspraken, is dat zij iemand met witte uiterlijke kenmerkten verwachtten. Bij niet-witte Nederlanders wordt dit dan veroorzaakt door hun ‘witte’ uitspraak. Nog altijd wordt ABN spreken gekoppeld aan witte personen en zorgt de afwezigheid van een accent ervoor dat iemand automatisch in een bepaald hokje wordt geduwd.
“Jij lijkt heel erg op… [voer willekeurig (bekend) niet-wit persoon in waar je absoluut niet op lijkt]”
Alternatief: geen.
Zei ik al dat niet alle niet-witte Nederlanders op elkaar lijken?
“Ken jij dan ook [voer willekeurige naam van een persoon met dezelfde afkomst in]. Hij is ook Surinaams.”
Alternatief: geen.
Where to start? Ook jij kent niet iedereen uit jouw wijk, buurt of stad, laat staan iedereen met dezelfde afkomst. Hetzelfde geldt voor mensen met een migratieachtergrond. Als zij bijvoorbeeld een Surinaamse achtergrond hebben, moet je bedenken dat Suriname ruim 550.000 inwoners heeft. Het zou van de zotte zijn als zij dan ook daadwerkelijk IEDEREEN zouden kennen. Natuurlijk kun je zeggen dat je iemand vindt lijken op een celebrity van wie je groot fan bent. Maar zo’n vergelijking maken omdat jullie beiden lang zwart haar en een bruine huidskleur hebben, is onnodig.
Blijf nou eens af: 'Ongevraagd mijn kroeshaar aanraken is een échte no go'
“Waar kom je nou écht vandaan?”
Alternatief: “Waar liggen de roots van je ouders?”
Het is oké om op te merken dat iemand een migratieachtergrond heeft, echt waar. Als zij jou vertellen dat ze in Groningen zijn geboren, maar niet matchen met het beeld dat jij van Groningers hebt, mag je dat ook best uiten. Maar vraag ze dan niet waar ze ‘écht’ vandaan komen. Want geboren en getogen in Groningen is dan ook waar ze ‘écht’ vandaan komen. Wil je meer weten over hun culturele achtergrond, vraag daar dan naar.
“Wat ben je exotisch.”
Alternatief: “Wat kom je uit een rijke cultuur.”
Exotisch is een term die bewaard mag worden voor groenten en fruit. Mensen zijn geen ananassen of mango’s, dus deze stempel horen ze niet te krijgen. Het mag dan als compliment bedoeld zijn (als in: jij komt uit een ver en warm land waar ik slechts op vakantie ga), maar kan prima op een andere manier geformuleerd worden. Ben je benieuwd naar de cultuur van een ander, stel daar dan op respectvolle wijze vragen over. Hebben ze jou verteld dat ze bij een bepaalde stam uit Afrika horen waar je ooit over hebt gelezen? Complimenteer ze dan met de rijke cultuur die daarbij hoort.
“Jouw ouders maken zeker dagelijks een rijsttafel klaar.”
Alternatief: “Voor welk gerecht van jouw ouders mag ik je wakker maken?”
Niet elke witte Nederlander eet dagelijks een prakkie en niet alle niet-witte Nederlanders schuiven dagelijks aan bij een rijsttafel. Uiteraard kan het zo zijn dat iemand met Indonesische (groot)ouders weleens bij zo’n uitgebreid maal aanschuift, maar dat doe ook jij vast van tijd tot tijd. Wil je graag meer weten over hun eetcultuur? Vraag daar dan naar. Simpel.
“Ik zie geen kleur.”
Alternatief: geen.
Deze uitspraak wordt vaak gebruikt om te duiden dat men geen onderscheid maakt tussen mensen met verschillende huidskleuren. Goed bedoeld of niet, hiermee wuif je een groot gedeelte van andermans identiteit weg. Dus doe maar niet. Overigens wordt deze uitspraak ook weleens ingewisseld door: “Jij bent gewoon één van ons”. Dit impliceert dat er een ‘ons’ is, waardoor gelijkheid naar de achtergrond verschuift bij de verdeling van meerdere kampen. Jouw verwelkoming in de ene of andere groep wordt beoordeeld naar de maatstaf van witte mensen.
Lensaa (24): 'Ik krijg vaak de opmerking dat ik wel knap ben voor een zwart persoon'
