In 2024 kampte 26,8 procent van de werknemers tussen de 25 en 34 jaar met burn-outklachten. Vandaag gaat de Week zonder Werkstress van start. Daarom checkten wij bij een expert hoe je een burn-out herkent.
Psychiater Christiaan Vinkers is gespecialiseerd in stress en vertelt ons wat je onder een burn-out moet verstaan – en wanneer het tijd is om echt actie te ondernemen.
“Iedereen is wel eens gestrest”, zegt Vinkers. “Bijvoorbeeld voor een tentamen, een deadline of door werk. Je slaapt slechter, je kunt je minder goed concentreren en je bent prikkelbaarder. Dat is in principe heel normaal.” Toch kan een teveel aan stress resulteren in een burn-out. Daarvoor kun je hulp zoeken.
Een groot probleem is dat een burn-out niet medisch vast te stellen is. “Niet dat mensen met een burn-out zich aanstellen: het gaat vaak om ernstige klachten. Maar wat als je niet zeker kunt vaststellen dat je een burn-out hebt, en niet de exacte symptomen kunt benoemen? Hoe kun je mensen dan goed helpen?”, schetst Vinkers.
“Juist doordat niemand precies weet wat een burn-out is, is er weinig wetenschappelijk onderzoek. Het gevolg is dat we niet goed weten wat we moeten doen. Het is gek dat we de problemen van een burn-out vaak aan coaches, instellingen, interventies en voedingssupplementen overlaten, terwijl het echt om ernstige klachten kan gaan.”
“Als ik zeg dat burn-out als betrouwbare diagnose niet bestaat, betekent het niet dat stressgevoelens niet daadwerkelijk heel ernstig kunnen zijn”, zegt Vinkers. “Als stressmomenten je te veel worden en je begint te denken: ik voel me niet goed, ik ben prikkelbaar en ik ben moe, dan kun je een kantelpunt naderen.”
Het woord burn-out is volgens Vinkers de laatste jaren wel heel erg ingeburgerd. “Het is een term die voor verschillende (stress)klachten wordt gebruikt, die doorgaans veel lijken op de klachten van iemand die overspannen is. “‘Overspannen’, dat hoor je niet zo vaak meer, omdat ‘burn-out’ die term helemaal heeft verdrongen.” Vinkers zegt dat beide termen een toestand aangeven waarin stress te veel is geworden. “Overspannen en burn-out wijzen allebei op een overschot aan stress, die iemand overweldigt.”
Vrienden steunen met een burn-out: 'Kom niet met goedbedoeld maar ongevraagd advies'
Het spectrum van een ernstige burn-out is volgens Vinkers zo breed, dat het te vergelijken is met een depressie – iets waar wel meer over bekend is. “Je hoort iedereen zeggen: ‘Ik zit tegen een burn-out aan’, maar minder snel: ‘Ik zit tegen een depressie aan’. Toch heeft het veel overlap, bijvoorbeeld dat je bij uitval, met beide constateringen gemiddeld 300 dagen ziek bent. Opvallend is dat hoogopgeleiden veel vaker de diagnose burn-out krijgen, en laagopgeleiden de diagnose depressie.”
De vroege signalen van het uitvallen door een burn-out worden volgens Vinkers vaak genegeerd. “Daardoor kan het herstel langer duren. Zelfs als je eenmaal over de grens bent, gaan sommigen nog door. Veel mensen hebben echter de neiging ‘efficient te herstellen’. Het herstel komt hierdoor onder druk te staan. Je geeft dan eigenlijk toe aan de gedachte dat je snel terug moet komen, terwijl je vaak ver over je grenzen heen bent gegaan. Het is nodig om het tijd te geven en op adem te komen.”
Op internet zoeken naar gouden tips tegen stress of een burn-out is volgens Vinkers in ieder geval niet effectief: “Dit is naar mijn idee vaak clickbait. Stress is echt persoonlijk, waardoor er niet een oplossing is die voor iedereen helpt. Stel je voor: je hebt financiële problemen, en je krijgt als tip om te gaan hardlopen. Dat gaat niet helpen.”
“Omdat er weinig bekend is qua onderzoek over burn-outs, zijn we geneigd om snel te googelen, dat gaat je weinig verder helpen”, vertelt Vinkers. “Toch wordt er vaak niet goed genoeg geluisterd naar het eigen gevoel.” Mocht je last hebben van stressklachten, zoals vermoeidheid, slecht slapen, hoofdpijn, nek- en schouderklachten, angst en paniekaanvallen, duizeligheid en/of een onrustig gevoel in de buik, blijf er niet mee zitten. “Praat erover op je werk of met mensen om je heen, gewoon op een laagdrempelige manier. Iedereen heeft namelijk weleens last van stress.”
Psychiater Christiaan Vinkers wil 'liefdevol bommetje' leggen onder burn-out
Vinkers hoort ook de vooroordelen over de ‘gestreste’ jongere generaties. Volgens oudere mensen zou er geen enkele aanwijzing zijn dat de jongeren tegenwoordig de druk niet meer aankunnen. “Er worden twee dingen gezegd. Of: ‘Vroeger was het heel chill. We hadden geen social media en geen klimaatprobleem. Of: ‘Vroeger was het pas zwaar. We moesten veel meer voor onszelf zorgen.’ Maar stress is er altijd geweest, al zolang de mens er is. Alleen de oorzaken van stress veranderen.”
“Ook in 2023 hebben jongeren veel last van stress. Dat is niet de schuld van de jongeren, maar van onze maatschappij. Te hoge verwachtingen, prestatiedruk, en te weinig perspectief als je kijkt naar de toekomst. Niemand stelt zich aan.”
Wanneer je hulp moet zoeken, is volgens Vinkers ook niet makkelijk te bepalen. “Lichte stressklachten zou ik niet snel ‘medicaliseren’. Als je voelt dat je tegen een grens aanzit of er al overheen bent, dan is het wel goed om professionele hulp te zoeken. Maar: je kunt vaak ook zelf aan de slag gaan, want het gaat om jezelf. Blijf er in ieder geval niet mee zitten en praat erover in je omgeving. Je bent veel veerkrachtiger dan je denkt. Het kan echt goed komen, ook al heb je weinig perspectief. Die hoopvolle boodschap van herstel mag en moet er ook zijn.”
Christiaan Vinkers schreef het boek ‘In de ban van burn-out’ over de zin en onzin van stress en burn-out.
Dit artikel verscheen eerder op de website van LINDA.meiden.
Last van werkdruk, stress en vermoeidheid? Dit kun je doen tegen een (dreigende) burn-out
