Nog erger dan we dachten

“In 2019 maakte ik een reeks artikelen over zogenaamde ‘cowboys in de zorg’, dat was toen een samenwerking tussen onderzoeksplatform Follow the Money en het programma Pointer van KRO/NCRV. Jolien was daar ook al bij betrokken. We kregen een heel wild verhaal getipt, over een man die leiding gaf aan een GGZ-instelling, maar iedereen voor de gek zou houden en meermaals in de gevangenis gezeten zou hebben.

Die man was Koos Föllings. Omdat de tip via een betrouwbare bron kwam, zijn we ons er toch in gaan verdiepen. We stuitten al snel op een oud-vonnis voor een veroordeling voor corruptie uit zijn tijd als gevangenisdirecteur. Toen we vervolgens in contact kwamen met oud-medewerkers, voormalige cliënten en mensen uit de omgeving van Koos Föllings, bleek het allemaal nog veel erger te zijn dan we ooit hadden kunnen bedenken.”

Föllings geeft dan al jarenlang leiding aan Compass GGZ, een zorginstelling in Gelderland. Ondanks een tweede veroordeling, ditmaal voor het stalken van zijn ex-vriendin, is hij er toch in geslaagd een Verklaring Omtrent Gedrag te krijgen die nodig is om bij de instelling te mogen werken. Daarnaast geeft hij zich uit als psychotherapeut en behandelt in die hoedanigheid de vaak jonge, kwetsbare cliënten, die zich regelmatig bij Compass aanmelden omdat de instelling – in tegenstelling tot veel andere behandelplekken – geen wachtlijst kent. Met soms desastreuze gevolgen.

Niet zo zeiken

“De manier waarop Föllings, een man van in de zestig, omging met de jonge meiden die hij onder behandeling had, is echt schandalig,” aldus Eelke van Ark. “Hij maakte opmerkingen over hun figuur, of zei ‘dat ze eens flink genomen moesten worden’. En dat terwijl er behoorlijk wat meisjes tussen zaten met een misbruikverleden.

Moet je je voorstellen: je meldt je bij zo’n instelling aan omdat je dringend hulp nodig hebt en krijgt vervolgens van je zogenaamde therapeut te horen dat je niet zo moet zeiken. Zo’n jonge vrouw krijgt dan het gevoel dat het allemaal aan haar ligt. Dat richt enorme schade aan. We hebben veel oud-cliënten gesproken die na jaren nog steeds kampen met de gevolgen daarvan. Een meisje vertelde ons: ‘Ik geloofde dat ik geen hulp meer waard was’.”

De artikelen, en nu ook de podcast, blijken voor veel van de oud-cliënten belangrijk bij de verwerking van wat er allemaal is gebeurd. Een belangrijke reden voor Van Ark en De Vries om zich vast te blijven bijten in de zaak. “Daarnaast verbaasden we ons heel erg over het feit dat dit zo gruwelijk mis heeft kunnen gaan. We hebben in Nederland allerlei instanties die toezicht moeten houden op zorginstellingen. Hoe kan het dat deze man zo lang zijn gang heeft kunnen gaan? En hoe kwam hij überhaupt aan een VOG? Hoewel er zelfs Kamervragen over zijn gesteld naar aanleiding van onze artikelen, is op die laatste vraag nooit een bevredigend antwoord gekomen. Al hebben we van bronnen begrepen dat Föllings zelf opschepte dat hij die verklaring via een bekende heeft geritseld.”

Een grote meneer

Naar wat Koos Föllings persoonlijk heeft gedreven, kan Eelke van Ark alleen maar gissen, maar na zich jaren in de man te hebben verdiept, heeft ze wel een idee. “Koos is iemand die heel erg wordt gedreven door status en die graag heeft dat anderen tegen hem opkijken. Veel mensen uit zijn omgeving omschrijven hem als een narcist. Wij kunnen hem natuurlijk niet diagnosticeren, maar feit is in ieder geval dat hij het prettig vindt in het middelpunt van de belangstelling te staan en te worden gezien als een ‘grote meneer’. Hij zocht bijvoorbeeld ook bewust naar jong personeel voor zijn instelling. Mensen met een kritische houding werden er snel uitgewerkt.”

Inmiddels bestaat Compass GGZ niet meer, de instelling ging in april 2022 failliet. De hele affaire heeft, op wat kritische media-aandacht na, geen gevolgen gehad voor Föllings. Hij heeft inmiddels ook gewoon weer een nieuwe baan. “Best bijzonder als je bedenkt dat hij, overal waar hij heeft gewerkt, werd achtervolgd door schandalen”, zegt Van Ark.

“Ik weet niet of wij ooit helemaal klaar zijn met dit verhaal. We hebben het wel over jonge mensen die vanwege ernstige problemen dringend zorg nodig hadden en in de klauwen van zo’n figuur terechtkwamen – juist toen ze het meest kwetsbaar waren. Dat heeft ons flink geraakt.”

De podcast ‘De wetten van Koos’ is vanaf nu te beluisteren op de website van Follow the Money.

Psychologen lanceren podcast tegen lange wachtlijsten ggz: 'Al is het maar ter herkenning'Lees ook