Meisjes worden steeds eerder ongesteld, blijkt uit een onlangs gepubliceerd onderzoek. Maar hoe zit dat precies? Gynaecoloog Jeroen Dijkstra geeft duidelijkheid.
“Meest waarschijnlijk heeft de stijging van het gemiddelde BMI-gehalte hiermee te maken.”
Uit onderzoek dat onlangs in het medische tijdschrift JAMA Network werd gepubliceerd, komt naar voren dat meisjes steeds eerder ongesteld worden. Voor het onderzoek werd gekeken naar gegevens van meer dan 70.000 deelnemers die enquêtes invulden als onderdeel van de Apple Women’s Health Study, een langetermijnonderzoek naar menstruatiecycli met behulp van gegevens van de mobiele Apple Health-applicatie. LINDA. belt erover met Jeroen Dijkstra, gynaecoloog in het Isala Ziekenhuis. Heeft eerder ongesteld worden gevolgen voor vrouwen, vragen we ons af. En hoe zit het met gezondheidsrisico’s?
“Rond 1850 werden meisjes voor het eerst rond hun zestiende jaar ongesteld. Momenteel ligt de gemiddelde leeftijd tussen de twaalf en dertien jaar”, vertelt Dijkstra. Over de precieze oorzaak daarvan zijn wetenschappers het nog niet eens. Wel is het zeker dat een aantal genetische factoren meespelen. “Ten eerste kan er gekeken worden naar de eerste menstruatie van de moeder om in te schatten wanneer een meisje voor het eerst ongesteld wordt. Toch zit hier vaak nog een jaar verschil in.” De tweede factor is het BMI-gehalte.
Volgens het onderzoek is het zeker dat de voedingsstatus een rol speelt. “Als we over de laatste vijftig jaar naar het gemiddelde BMI kijken, dan gaat die omhoog, ook al op jongere leeftijd. Dat wordt in verband gebracht met het feit dat meisjes gemiddeld eerder ongesteld worden. Hoe zwaarder iemand is, hoe eerder iemand ongesteld wordt”, aldus Dijkstra. Je ziet dan ook andere resultaten bij meisjes in landen met een slechte voedingsstatus. “In landen waar voeding een probleem is, zien we dat meisjes duidelijk later ongesteld worden dan het gemiddelde meisje in Europa.”
Gynaecoloog Dorenda van Dijken: 'Over de overgang wordt al snel een beetje lacherig gedaan'
Of een eerdere menstruatie gezondheidsrisico’s met zich meebrengt, is nog niet duidelijk. Maar het heeft in sommige gevallen wel gevolgen voor meisjes. “Dan gaat het vooral om het sociaal-emotioneel functioneren”, zegt Dijkstra. “Meisjes worden gemiddeld op hun 13 jaar ongesteld, als ze naar de middelbare school gaan. Als die leeftijd steeds lager komt te liggen, zitten meisjes nog op de basisschool. Deze meisjes zijn vaak nog met hele andere dingen bezig, menstruatie past dan nog helemaal niet bij de psychosociale ontwikkeling op dat moment.”
En dat beaamt psycholoog en opvoedkundige Tamar de Vos – van der Hoeven. Zij vertelt wat de gevolgen van een vroege menstruatie kunnen zijn: “Het onderzoek waar naar verwezen wordt, is een Amerikaans onderzoek. Ik gok dat de cijfers in Nederland iets lager liggen. Nederlandse meisjes zullen dus nog iets meer in de minderheid zijn”, vertelt De Vos – van der Hoeven. “En dat maakt het juist lastiger voor hen. Hoe meer meisjes er in groep 7, 8 ongesteld worden, hoe normaler het voor hen wordt. Nu kunnen deze meisjes er meer van overdonderd raken of zich ervoor schamen.”
De psycholoog en opvoedkundige begeleidt voornamelijk ouders en krijgt regelmatig de vraag hoe ze moeten omgaan met dochters die ongesteld worden. “Ga het gesprek aan, vertel wat er kan gebeuren en wat ze kunnen gebruiken als ze ongesteld worden. Dat ze buik, rug en hoofdpijn kunnen krijgen en dat dat normaal is. Je weet niet wanneer de eerste ongesteldheid zich aandient, daar vóór het gesprek gevoerd hebben, kan al helpen.”
Voor ouders die het lastig vinden zo’n gesprek aan te gaan, bestaan er goede boeken die uitleg geven. “Maar ook op basisscholen kan er al les over gegeven worden, wat gebeurt er bijvoorbeeld lichamelijk tijdens een menstruatie”, zegt de psycholoog. “Ook moet het voor deze meisjes een veilige omgeving zijn. Zorg ervoor dat er prullenbakjes zijn die afgesloten kunnen worden en dat ze weten bij wie ze terechtkunnen als ze vragen of iets nodig hebben.”
Daarnaast raadt de psycholoog aan de eerste ongesteldheid niet altijd te ‘vieren’. “Wees daar voorzichtig mee, het merendeel van de meiden vindt het helemaal geen ‘feestje’, en dat is het ook zeker niet altijd. Vaak gaat het gepaard met buikpijn en ongemak. De eerste paar jaar is het vaak onregelmatig en worden ze er toch mee overvallen. Help ze door er open over te zijn.”
Hoewel meisjes dus eerder menstrueren, blijft de leeftijd waarop vrouwen in de menopauze komen gelijk. “Hierdoor wordt de periode dat een vrouw blootgesteld wordt aan hormonen langer. Het is hierdoor wellicht mogelijk dat dat een iets verhoogd risico op kanker, zoals borstkanker, met zich meebrengt”, vertelt Dijkstra. De gynaecoloog benadrukt wel dat hier absoluut nog geen bewijs voor is: “Vooralsnog is dat heel theoretisch en is er nog veel meer onderzoek nodig.”
Saskia is sinds haar spiraal al anderhalf jaar ongesteld: 'Soms sta ik tot aan mijn knieën in het bloed'
