We krijgen er allemaal onze portie van in het leven: verdriet dat pijn doet tot in je vezels. Daar kun je ook écht een gebroken hart aan over houden, vertelt cardioloog Janneke Wittekoek. Ze legt uit hoe dat zit.
Want echt, je bent op Valentijnsdag echt niet de enige met een gebroken hart. En je stelt je dus niet aan, zo blijkt.
“Zaken die spelen in je hoofd hebben een direct effect op het hart. Het gebrokenhartsyndroom is daar het ultieme voorbeeld van: een stressreactie die zó heftig is, dat de hartspier tijdelijk verlamd raakt. De oorzaak is zware, emotionele stress, meestal veroorzaakt door een verlies of plotselinge lichamelijke pijn. De hoge dosering stresshormonen die dan vrijkomt, kan zorgen voor ernstig hartfalen.”
Dat merk je door pijn op de borst, kortademig zijn, benauwdheid, zweten en misselijkheid. Symptomen die lijken op een hartinfarct. Wittekoek: “Maar er is een groot verschil. Een hartinfarct wordt veroorzaakt door een afgesloten kransslagader. Bij een gebrokenhartsyndroom zien we dat de vaten netjes open zijn. De problemen ontstaan doordat het hart aan onderkant niet meer samenknijpt, maar aan de bovenkant juist heel sterk.”
Zó lijm je een gebroken hart: tips voor het overleven van liefdesverdriet
Van alle patiënten in Wittekoeks praktijk met hartinfarct-achtige klachten, blijkt ongeveer 1 procent een gebrokenhartsyndroom te hebben. Het komt dus niet heel vaak voor. “Je kunt er heel ziek van worden en een zwaar gebrokenhartsyndroom is full blown dodelijk. Maar meestal heeft de ziekte een mild verloop en herstelt de knijpkracht van het hart zich met behulp van medicijnen binnen drie tot zes maanden.”
Het is duidelijk: het gebrokenhartsyndroom is geen verzonnen ziekte, maar een serieuze aandoening. Wittekoek spreekt uit ervaring. “Ik zal nooit vergeten dat ik een kind moest reanimeren. Het kind overleefde het niet en de vader kreeg ter plekke een hartinfarct. Zoveel acuut verdriet, waarbij zoveel stresshormoon vrij kwam, zijn hart raakte letterlijk verlamd.” Dit gebeurde een man, maar 90 procent van de slachtoffers van het gebrokenhartsyndroom is vrouw.
Het vrouwenhart is er kennelijk gevoeliger voor. “Je ziet dat bijvoorbeeld duidelijk in gebieden waar een natuurramp heeft plaatsgevonden, een aardbeving of overstroming. Vooral vrouwen vertonen deze reactie op extreme stress.”
Waarom zijn vrouwen vatbaarder voor een gebroken hart? Dat weet de medische wereld nog niet zo goed. Het fenomeen doet zich met name voor bij vrouwen van boven de zestig, wat er op kan wijzen dat ons zenuwgestel kwetsbaarder wordt met het verstrijken van de jaren. Klinkt alsof het hormoongerelateerd is, maar aan die uitspraak waagt Wittekoek zich niet: “Ik kan niet zeggen dat de overgang van invloed is op het gebrokenhartsyndroom. Er lijkt een samenhang te zijn het oestrogeengehalte, maar dat is nog niet uitgebreid onderzocht.”
Komt een poes bij de dokter: concrete tips voor jouw bezoek aan de gynaecoloog
Stressgerelateerde klachten spelen steeds vaker een rol bij hart- en herseninfarcten, ziet Wittekoek. “Vroeger had ik een briefje onder mijn toetsenbord liggen en daar hield ik op bij, bij welke vrouwen stress de oorzaak was van een infarct. Tegenwoordig heb ik een database vol. Dat heeft alles te maken met onze 24-uurseconomie. Er zijn zoveel vrouwen die alle ballen in de lucht moeten houden en daar stress van ondervinden. De meeste vrouwen kunnen dat lang volhouden, maar op een gegeven moment komen ze met hartklachten bij mij terecht.”
Een gebrokenhartsyndroom is dus vrij zeldzaam en een uiterste consequentie van wat stress met het hart kan doen. “Wat we echter nog niet zo lang weten, is dat emotionele stress een sleutelrol speelt in ongeveer een derde (!) van alle hart- en herseninfarcten. Als stress zich vertaalt in een verhoogde afgifte van adrenaline, kan dat bijdragen aan het verkrampen van de kleine en grote bloedvaten en een stressinfarct veroorzaken. Een stressinfarct is minder acuut dan een gebrokenhartsyndroom, maar je kunt er veel last van hebben. Ik zie het regelmatig bij vrouwen van rond de vijftig. Het speelt zich dus vaak af rondom – daar is-ie weer – de overgang.”
Daarnaast pleit Wittekoek voor meer aandacht voor de psychologie bij hartproblemen. (Liefdes)verdriet, (werk)stress en dagelijkse sores te lijf gaan, dus. “Met patiënten praten over hoe je de balans terugvindt in je leven. Met alleen een ziektebeeld vaststellen red je het niet, je moet ook luisteren: hoe zijn bijvoorbeeld de zwangerschappen van vrouwen geweest, hoe zag hun levensloop er tot nu toe uit. Dat telt allemaal mee in hoe ze hartgezondheid-technisch op hun vijftigste voorstaan.”
Hartrevalidatie speciaal voor vrouwen dus. “Mannen willen heel simpel hun kracht en endurance terug. Die zet je op een loopband en dan joggen ze na een tijdje weer door het bos. Probleem opgelost, dossier dicht. Vrouwen willen niet dat hen verteld wordt wat ze moeten doen, die willen zelf vertellen. Vrouwen maak je veel blijer met een stukje flexibiliteit en kracht. Yoga, mindfulness en een goed gesprek.”
Kommer en kwel, rondom ons gekwetste hart. Moeten we misschien voorzichtiger worden in de liefde, vragen we ons af? “Zeker niet”, lacht Wittekoek. “We moeten vooral blijven leven en verliefd worden. En accepteren dat het leven ons af en toe vreselijke dingen te bieden heeft. Eelt kweken op de ziel is essentieel. De ervaring leert dat we daar sterker uit komen.”
