Lijkt het soms alsof je maar moe blíjft en heb je geen idee waar het aan kan liggen? Het zou zomaar een gebrek aan ijzer kunnen zijn – maar zie dat eerst maar eens op te sporen.
Hilde Roijen is internist bij het Isala ziekenhuis en maakt zich al jarenlang hard voor een betere signalering van dit probleem: “Het is tijd om de patiënt te empoweren.”
IJzergebrek is een van de meest voorkomende oorzaken van bloedarmoede bij vruchtbare vrouwen. Artsen hanteren een ‘normaalwaarde’ voor je bloedgehalte: scoor je een 7.4 of lager, dan is er sprake van bloedarmoede. Dat getal is ooit vastgesteld als richtlijn, maar hierin mist een belangrijke factor: iedere vrouw heeft een eigen ‘normaal’ en de meeste vrouwen hebben een normaalwaarde die (veel) hoger ligt.
“Niet iedereen zit in een normale, gezonde situatie qua bloedgehalte rond de 7.5. Ik zit zelf bijvoorbeeld rond de 9.8”, legt Roijen uit. “Dus als ik in een test op 8.1 uitkom, zou je met de huidige maatstaven denken dat het een prima uitkomst is, maar eigenlijk ben ik dan al ruim een punt onder mijn eigen ‘normaal’ gezakt. Dan is er dus iets aan de hand.”
Roijen is van mening dat de manier waarop artsen bepalen wat ‘laag’ en ‘normaal’ is voor het bloedgehalte dus eigenlijk niet klopt. “De ondergrens is meestal te laag, daar zijn nog veel meer internisten het over eens. Die is ooit bepaald door het testen van een groep gezonde vrijwilligers, maar daarin hield men niet goed rekening met het feit dat hier vrouwen tussen zaten die waarschijnlijk al bloedarmoede hádden.” Het komt namelijk heel veel voor.
Het bloedgehalte van vrouwen kan veel sterker schommelen dan dat van mannen, door menstruatie en het krijgen van kinderen. “We hebben het hier over bloedarmoede door ijzergebrek”, licht Roijen toe. “IJzer is een van de belangrijkste onderdelen voor het op peil houden van jouw bloedgehalte. Als je menstrueert verlies je steeds een klein beetje ijzer, als je bevalt geef je een grote portie van jouw eigen voorraad mee aan je baby. Hierdoor kun je in de loop van de jaren heel geleidelijk een ijzergebrek en daardoor bloedarmoede ontwikkelen.”
Naar schatting lijdt kwart vrouwen aan bloedarmoede (maar ze weten dit vaak niet)
Als je op deze manier steeds een beetje ijzer verliest, moet je lichaam dat compenseren om je bloedgehalte op peil te houden. Daarmee wordt de voorraad in jouw interne ‘magazijn’ steeds kleiner, op een gegeven moment zijn de voorraadkasten gewoon leeg.
Dan heb je misschien nog wel genoeg ijzer voor een ‘normaal’ bloedgehalte, maar geen back-up ijzer meer op de plank. En dát merk je, bijvoorbeeld door aanhoudende moeheid. En hier gaat het vaak mis: veel artsen weten niet dat te weinig ijzer ook klachten geeft: óók als je bloedgehalte nog binnen de normaalwaarden valt.
Het kan dus zo zijn dat je bij de huisarts je bloed laat prikken en alles oké lijkt, maar dat je lijf al aanspraak moet maken op niet-aanwezige ijzerreserves. Roijen benadrukt daarom dat het belangrijk is om ook meteen je ijzer te laten prikken én eventuele tekorten aan te vullen. Maar met wat ijzerpillen is het probleem nog niet opgelost.
Roijen: “Stel dat jouw huisarts ziet dat je ijzer te laag is en je voor een maand ijzer meegeeft. Je voelt je daardoor beter en je prikt waarschijnlijk daarna hogere bloedgehaltes. De meeste huisartsen zullen denken: ‘Prima, dit klopt weer, we stoppen met die pillen’. Maar je interne voorraadkast is helemaal nog niet aangevuld, omdat al dat ijzer direct je bloedcellen in is gegaan. Maar die broodnodige voorraad ontbreekt nog steeds en na een aantal menstruaties ben je voordelen van die korte boost alweer kwijt. Terug bij af, dus.”
Even een maandje ijzerpillen slikken is dus niet voldoende, pleit Roijen. “Bij een ijzertekort moet je langdurig aanvullen en opladen, anders krijg je de voorraad nooit op peil. En dan blijven die klachten terugkeren.”
Roijen ziet het al haar hele loopbaan: duizenden vrouwen die elk jaar ten onrechte het label ‘overspannen’ opgeplakt krijgen, terwijl ze veel baat zouden hebben bij een simpele ijzerbehandeling – mits die lang genoeg duurt.
“Het is echt een blinde vlek van medisch Nederland, een ondergeschoven kindje. Moeheid is geen spannende klacht, maar het heeft vaak een enorme impact op de levens van vrouwen. Daarom vind ik het hoog tijd dat we de patiënt empoweren en hen uitleggen hoe dit allemaal zit, zodat ze de werking van hun lichaam beter leren begrijpen”, pleit Roijen. “En dan wordt al snel makkelijker om te vragen voor een dubbelcheck bij de huisarts.” Met andere woorden: onderschat niet hoeveel impact een ijzergebrek kan hebben op jouw lichaam en welzijn.
Dus, wat heb je precies nodig van je huisarts om te bepalen of jij een ijzergebrek hebt? De internist geeft je graag nog wat tips mee.
“Het draait om je bloedgehalte (Hb) en ferritine (ijzervoorraad). Als je daarmee begint, kom je best een eind. Een ferritine kleiner dan 30 wijst op een leeg ijzermagazijn in je lichaam. Als je daarbij ook bloedarmoede hebt, dan bestaat dat waarschijnlijk al langer. Tijd om in actie te komen en ijzertabletten (ferrofumaraat 200 mg) te slikken. Om de dag een tablet is optimaal.
Het is ook goed om meteen te kijken naar de hoogste waarde van je bloedgehalte dat ooit bepaald is: dat is waarschijnlijk jouw eigen normaalwaarde voor bloedgehalte.”
Waarom zoveel vrouwen met onverklaarde klachten worstelen: 'Tijd om op te staan'
