Uit onderzoek blijkt dat kinderen van nu veel minder vaak buitenspelen dan hun (groot)ouders als kind deden. Bijna een derde speelt vaker binnen dan buiten. De oorzaak? Schermen.
Volgens Kimberley Galenkamp en Anahí Israel, beide gezinspsychologen én moeders van jonge kinderen, is dat een zorgelijke ontwikkeling.
“Het is zowel voor de fysieke als de mentale gezondheid van een kind belangrijk om veel buiten te spelen,” vertelt Galenkamp. Een kind leert tijdens het buitenspelen namelijk verschillende vaardigheden. Israel: “Denk aan lichamelijke conditie, behendigheid, letten op jezelf, letten op anderen en problemen oplossen.” Op het moment dat een kind weinig buiten komt, kan het dus zijn dat hij of zij bepaalde vaardigheden minder snel leert. “Die trend zet zich voort naar de pubertijd en zelfs naar het jongvolwassen leven”, voegt Galenkamp toe.
Israel: “Ik zie ouders hier gigantisch mee worstelen, zeker omdat de buitenspeeltijd wordt vervangen door de schermtijd. Ik zie het ook bij mezelf en bij mijn kinderen. ’s Ochtends grijp je als eerst naar dat scherm.” Uit onderzoek door PanelWizard blijkt dat vooral kinderen tussen de tien en twaalf jaar minder buiten spelen door de toename van schermgebruik. Volgens Galenkamp komt dat, omdat die leeftijdscategorie met schermen is opgegroeid. “De ouders van deze kinderen hebben geen voorbeeld gehad”, legt ze uit. “Schermen zijn heel snel onmisbaar geworden in de samenleving. Ouders hebben niet de tijd gehad om na te denken: hoe wil ik hier mee omgaan richting mijn kinderen? En voor je het weet is het er ingeslopen.”
De schermtijd van kinderen is in de afgelopen tien jaar verdubbeld. Volgens beide gezinspsychologen moeten we dat niet klakkeloos accepteren. “Het beeld dat kinderen altijd en overal op hun telefoon zitten, is niet normaal. Als we hier aan gaan toegeven, dan gaan we echt niet de goede kant op met de samenleving”, vertelt Galenkamp. “In de jaren tachtig kregen we een krant aan informatie tot ons per dag. Nu krijgen we dezelfde informatie per drie minuten binnen. Onze hersenen zijn niet in staat om die hoeveelheid informatie tot ons te nemen, laat staan te verwerken.”
Door de grote hoeveelheid aan informatie, worden kinderen vaak humeuriger. Ze krijgen bijvoorbeeld meer driftbuien. Israel: “Door juist meer buiten te spelen, kunnen kinderen ontprikkelen van alle informatie. Als ze dat niet doen, kroppen ze de informatie op.”
“De schermen zijn geen ontspanning, maar afleiding. De hersenen krijgen geen rust”, vult Galenkamp aan. “Door meer buiten te spelen krijgen de hersenen meer tijd om emoties te verwerken. Die effecten voor de mentale gezondheid zijn enorm.” Volgens Galenkamp merken ouders die effecten ook: “Het hele gezin wordt harmonieuzer, omdat er minder prikkels binnenkomen bij zo’n kind.”
Ouders worstelen met het schermgebruik van hun kind: ‘Het is een soort extra babysitter’
Israel merkte bij haar eigen kinderen, één van tien en twee van zeven, signalen van verslaving op en besloot het direct aan te pakken.”Die schermpjes en social media zijn ontworpen zodat je maar blijft kijken. Je krijgt er een korte dopamine-kick van, die je steeds opnieuw wilt krijgen.”
Ze ging aan de slag met zogeheten schermkaarten. “Onze kinderen krijgen elke week vier schermkaarten. Op elke schermkaart staat dat ze 30 minuten schermtijd hebben”, vertelt ze. “Ze mogen zelf kiezen wanneer ze deze gebruiken in de week. De regie ligt dus bij het kind.” Al snel merkte Israel de positieve gevolgen van deze methode. “Ze zijn niet meer obsessief bezig met een scherm. Ze vinden het leuk als het mag, maar dat obsessieve is er af.”
Spanningsboog van een goudvis? Dat is een groter probleem dan je denkt (en zo doe je er wat aan)
De kinderen van Galenkamp zijn drie en vijf jaar oud en zijn nog niet in het bezit van een telefoon of iPad. Ze raadt ouders aan om vanaf het begin goede regels op te stellen voor hun kinderen. “Als je dat niet hebt gedaan en ze worden steeds ouder, dan wordt het een stuk moeilijker om in te grijpen.” Israel vult aan: “Dat is gewoon harder werken. Dus je gaat een langere en intensievere periode tegemoet van ongelooflijk veel weerstand. En een heleboel ruzies met je kind. Daar moet je doorheen tot het op een gegeven moment het nieuwe normaal wordt.”
Uit onderzoek van Jantje Beton blijkt dat kinderen minder gaan buiten spelen als hun vrienden dat ook niet doen. Volgens Galenkamp is die sociale invloed heel belangrijk. “We zijn kuddedieren en kinderen dus ook. Ze willen deel uit maken van een groep. Als al jouw vrienden gaan gamen, wil je ook gamen en niet meer buitenspelen.” En juist omdát we kuddedieren zijn, ziet Galenkamp ook hoop om het tij te keren. “Als we collectief afspraken maken, kunnen we ervoor zorgen dat kinderen weer meer naar buiten gaan en die schermen laten liggen. Daar ben ik echt van overtuigd.”
Op de meeste middelbare scholen in Nederland zijn mobiele telefoons al verboden. Dat is volgens Israel en Galenkamp een goed initiatief om het schermgebruik van kinderen te verminderen en ze vaker naar buiten te laten gaan. “Vaak willen die kinderen zelf wel naar buiten, maar zitten soms gewoon onbewust vastgeklemd aan die telefoon of aan een gamespel”, licht Galenkamp toe. Eén op de zes kinderen heeft hier last van, volgens het onderzoek.
Niet alleen het gemis van andere buitenspelende kinderen is een reden om niet naar buiten te gaan. Ook de aanwezigheid van avontuurlijke speelplekken speelt een belangrijke rol. Israel: “Tegenwoordig zijn alle speeltuinen bedacht door volwassenen met het idee: je gaat hier naar binnen in dat klimrek en hier moet je eruit. Een kind doet het één keer en is er dan wel klaar mee, want die denkt: ‘dit is echt mega saai’.”
Volgens Israel zijn zogeheten troepspeeltuinen een goede stap om kinderen weer naar buiten te krijgen. Dat zijn speeltuinen met allemaal pallets, oude banden en grof materiaal. “Je geeft ze een hamer en een plank en je ziet ze de hele dag niet meer. We moeten onze kinderen leren vrijlaten in hun eigen creativiteit.”
Volgens Galenkamp is het goed om het gesprek over schermgebruik met je eigen kind aan te gaan. “Bespreek met elkaar wat je hebt gezien op sociale media en wees als ouder daar ook open in. Zo durven kinderen ook eerder te delen wat ze gezien hebben op het internet.”
Ook is Galenkamp kritisch op het gedrag van ouders zelf. “Als jij de hele dag op je telefoon zit, dan willen je kinderen dat ook. Kinderen doen niet wat je zegt, maar kinderen doen wat jij doet.” Dus een tip aan alle ouders: leg die telefoon ook zelf eens wat vaker weg. Gelukkig is het echt niet nodig om álle schermen in huis weg te doen. “Kinderprogramma’s waar echte mensen in te zien zijn, zoals Zapp kunnen ook goed dienen als een vorm van educatie voor kinderen. Daar ben ik wel voorstander van”, vertelt Galenkamp.
Het beste van LINDA. direct in je mail? Meld je aan voor onze nieuwsbrief.
Joan Makenbach over de schermtijd van haar kind: 'Daar ging ik met mijn antischerm-opvoeding'
