‘Vrouwen zijn bezig met een narcistische inhaalslag’, zegt klinisch psycholoog Jan Derksen. Maar, grote zorgen maakt hij zich niet. ‘Vrouwen zijn zeer zelfbewust en bereid eraan te werken.’
LINDA.nl spreekt met twee experts over de toename van narcistische trekken onder vrouwen.
De Westerse cultuur is narcistischer geworden volgens Derksen. Hoewel hij de toename niet in absolute aantallen kan uitdrukken, blijkt uit onderzoek dat mensen sinds veertig jaar hoger scoren op narcistische trekken. Jarenlang waren dat vooral mannen. Opvallend is nu dat ook vrouwen hoger scoren. “Een narcistische inhaalslag”, zoals Derksen de toename onder vrouwen noemt.
Waar vrouwen voorheen hun man naar de psychologenpraktijk van Derksen brachten, nemen zij nu vaker zelf plaats op zijn bank. Dat baart hem geen grote zorgen. “Mannen hebben de neiging anderen de schuld te geven, maar vrouwen kijken naar zichzelf. Omdat zij zelf inzien dat ze doorslaan, kloppen vrouwen uit eigen beweging bij me aan. Ze zijn bereid eraan te werken.
We zijn dus een stukje narcistischer geworden met z’n allen. Maar, wat is narcisme eigenlijk? “Als we het hebben over de persoonlijkheidsstoornis narcisme dan is het kortgezegd: een beschermingsmechanisme tegen onzekerheid”, vertelt narcismecoach Lot Anne Mulder. “In dit geval is het vaak een traumareactie van een kind dat in de jeugd niet goed gezien werd door de ouders. Naast de persoonlijkheidsstoornis, bestaan er ook ‘narcistische trekken’, die bij iedereen, óók jij en ik, leven.
Volgens Derksen moeten we narcisme zien als een spectrum waar iedereen op scoort. “Het is zelfs nodig, anders zouden we moeite hebben om te functioneren. Narcisme in de kindertijd geeft ons het zelfvertrouwen dat we nodig hebben om zelfstandig te worden.” Bovendien zou de wereld niet zo welvarend zijn zonder een vleugje zelfverafgoding. “Als zelfstandig ondernemer heb je grote fantasieën nodig om een zaak te beginnen”, zegt Derksen.
Met een beetje narcisme is dus niets mis. Maar Derksen ziet dat we doorschieten. Mensen scoren tegenwoordig hoog op narcistische trekken zoals een positief zelfbeeld, zelfvertrouwen, grandiositeit en de mate waarin we trost zijn op onszelf. “Neem jezelf niet te serieus. Blijf glimlachen om je narcistische fantasieën. Zodra mensen doorschieten raken ze met hun voetjes los van de aarde en worden ze onaangenaam.”
Val jij op types die vooral zichzelf geweldig vinden? Narcismecoach Lot legt uit waarom
Wat veroorzaakt die narcistische inhaalslag onder vrouwen? Emancipatie is een van de belangrijkste factoren volgens Derksen. “Vrouwen worden minder afhankelijk van mannen. Daar zijn narcistische trekken voor nodig.”
Mulder erkent dat. “Vrouwen kiezen vaker voor zichzelf. Op het gebied van relaties of carrière willen zij niet voor minder dan vijf sterren gaan. Om dat te realiseren mag je jezelf soms wat groter zien dan je eigenlijk bent.” Ook denkt zij dat sociale media een rol speelt in de toename van narcistische trekken. “In de wereld van sociale media presenteer je jezelf om vervolgens beoordeeld te worden met likes en volgers. Kinderen of tieners kunnen geloven dat de echte wereld ook zo in elkaar steekt. Ik denk zeker dat dit narcistische trekken in de hand werkt.”
Narcistische trekken kunnen zowel positieve als negatieve effecten meebrengen. “Van oudsher zijn vrouwen geconditioneerd om het belang van de groep, de partner of de manager voorop te zetten. Vrouwen kunnen nu beter hun grenzen aangeven en zijn helderder in wat ze wel en niet toelaten.”
Als vrouwen doorslaan in hun narcistische trekken verliezen ze volgens Mulder hun zelfspot en zelfinzicht. Zelf is de narcismecoach pro-emancipatie en gelijke rechten, maar zij heeft zo haar bedenkingen bij vrouwen die ’typisch mannelijke eigenschappen’ overnemen. “Biologisch gezien hebben mannen en vrouwen andere kwaliteiten. Mannen zijn geneigd de kar te trekken, bepaalde beslissingen te nemen en ze zijn vaak wat harder. De rol van de vrouw is meer die van verbinding, zachtheid en het aanvoelen van emoties.”
Met een toename aan narcistische trekken onder vrouwen raakt het evenwicht in de natuurlijke rollen tussen mannen en vrouwen uit balans, aldus Mulder. “Dat kan de ontwikkeling van gezonde relaties met mannen beletten.” In haar praktijk ziet zij zelfstandige vrouwen die hun eigen broek ophouden, maar daardoor niet meer openstaan voor een man. “Tuurlijk moeten vrouwen zichzelf ontwikkelen en onafhankelijk zijn. Maar, het volledig verliezen van hun vrouwelijkheid brengt onze natuurlijke verbindingen met mannen in gevaar.”
Gelukkig is het vertrouwen van Mulder Groot. “Naar mijn mening mogen vrouwen een mooie balans hebben tussen de positieve, narcistische trekken en hun meer vrouwelijke kwaliteiten.” Zij ziet dat vrouwen bereid zijn hieraan te werken. “Het merendeel van de vrouwen is enorm flexibel en bereid te leren dus ik heb hier alle vertrouwen in.”
Marion Lutke was zeven jaar samen met een narcist: zo herken je narcisme
