In de podcast Het is niet van mij gaan Robin Peters (33) en Merel van Waalwijk van Doorn (24) in gesprek met vrouwen die hun baby moesten afstaan: hun zwangerschap bleef geheim en er werd nooit over gesproken. Dit resulteerde in schaamte, eenzaamheid en schuldgevoel.
Peters, Van Waalwijk van Doorn en afstandsmoeder Renée de Bode (76) vertellen LINDA. meer over de podcast.
Trigger warning: dit artikel bevat elementen die gaan over zelfdoding.
“Ik heb 36 jaar gezwegen”, zegt De Bode. De toentertijd ongehuwde moeder moet haar zoon afstaan. In die tijd denken mensen dat het afstaan van een kind de beste optie is voor moeders zoals zij. Onder invloed van psychiaters, ouders, huisartsen en de kerk wordt dit de maatschappelijke norm. Het verhaal van De Bode vormt de rode draad in de nieuwe KRO-NCRV podcast Het is niet van mij. “In 1956 kwam de adoptiewet en in 1984 werd abortus legaal”, vertelt Van Waalwijk van Doorn. “Voor die periode werden er ook kinderen afgestaan, maar dit gebeurde illegaal. Toen volgde de adoptiewet en werd het zó legaal dat het afstaan iets ‘normaals’ werd. Vrouwen hadden in deze periode tevens niet de mogelijkheid om hun zwangerschap af te blazen.”
Zwangerschappen van ongehuwde moeders zien mensen in de periode tussen 1956 en 1984 als een probleem. Het is een schande en de vrouw is een fout begaan door intiem te zijn vóór hun huwelijk. “De moeders die we spreken kampen nog steeds met schaamte”, vertelt Peters. “Sommigen delen bijvoorbeeld wel hun verhaal, maar willen absoluut niet met hun naam of eigen stem in de podcast. Het blijft voor hen tenslotte een traumatische ervaring waar wij in zitten te wroeten. Tijdens de gesprekken zijn er ook zeker dames in tranen uitgebarsten en dat was ook voor ons erg emotioneel. Dit ontstond niet uit onwil om hun verhaal te delen, maar door het verdriet dat nog zo sterk aanwezig is.”
De Bode is een van deze zogeheten afstandsmoeders. Zij kiest ervoor om met haar eigen naam en stem mee te werken aan de podcast. “Ik wil andere moeders aanmoedigen om erover te praten, ondanks dat dit heel moeilijk is”, vertelt ze. “Voor mij resulteerde het zwijgen in het feit dat er van alles misging in mijn hoofd. Ik kreeg meerdere depressies en ik wist niet meer waar ik moest beginnen. Het blijft altijd een taboe voor mij. Ik heb iets gedaan dat niet goed is. Ondanks dat ik met mijn rug tegen de muur stond en ik mijn kind helemaal niet wilde afstaan, is het iets dat ik nooit volledig kan verwerken.”
De baas van de kapperszaak waar De Bode toentertijd werkt is de vader van het kind. Hij wil niks met de zwangerschap te maken hebben, maar houdt De Bode toch aan het lijntje. “Als je ongehuwd en zwanger was, dan behoorde je tot het laagste soort. Ik hield daarom hoop dat hij toch samen met mij een gezin wilde vormen, ook na de bevalling. De hoop hield ik vast, tot ik op een dag de zaak uitliep. Op dat moment wilde ik gewoon uit het leven stappen, want voor mij zou dat heel veel oplossen. Na uren langs het water gedwaald te hebben, werd de politie gebeld. Ik sprak met een agent op een bankje en besefte me dat de vader van mijn kind nooit voor mij zou gaan kiezen. Toen heb ik mijn spullen opgehaald uit de zaak en ben ik nooit meer teruggegaan.”
Afstandsmoeder Trudy Scheele na uitspraak rechter: 'Ik voel me miskend'
De ouders van De Bode verbergen haar zwangerschap voor de buitenwereld. Alles om de reputatie van het gezin in stand te houden. “Je had tot je 21e voor alles een handtekening van je ouders nodig”, vertelt ze. “Zelf besluiten om het kind te houden kon dus simpelweg niet. Na de bevalling hebben we er ook nooit meer over gesproken. Toen mijn moeder terminaal was, kwam ze bij mij in huis en zelfs toen praatten we er niet over. Achteraf denk ik dat mijn ouders wel spijt hadden. Ze zagen hoe slecht het met mij ging, maar op dat moment was mijn trauma al zo groot dat ik er zelf ook niet meer over kon praten.”
Tijden veranderen en tot verbazing van De Bode maken bommoeders hun intrede in de maatschappij. Bommoeders zijn bewust ongehuwde moeders, iets dat voorheen als een schande wordt gezien. “Ik heb hier met bewondering naar gekeken. Ergens was het ook lastig om te zien hoe het had kunnen zijn als mijn zwangerschap me later was overkomen.”
Soortgelijke inzichten heeft De Bode als de MeToo-beweging op gang komt. “Als ik terugkijk denk ik dat dit bij mij ook het geval was. De vader van mijn kind was mijn baas en veel ouder dan ik. Hier heeft hij misbruik van gemaakt.” Podcastmakers Peters en Van Waalwijk van Doorn benoemen het kantelpunt in 1984. Van Waalwijk van Doorn: “Mensen kregen de mogelijkheid om uit het buitenland te adopteren, er kwam een bijstandswet én er vond een feministische golf plaats. Allemaal factoren die vrouwen meer vrijheid gaven om zelf keuzes te maken.”
Ondanks haar verleden krijgt De Bode met haar huidige man nog drie kinderen. “Elke zwangerschap belandde ik opnieuw in een depressie. Als de bevalling dan achter de rug was, ging het ook direct beter.” Vorig jaar besluit ze toch hulp te gaan zoeken. “Een van mijn collega’s kwam op een verschrikkelijke manier om het leven en dit triggerde mij. Het ging weer niet goed met me en ik besloot traumatherapie te ondergaan. Dit heeft me ontzettend geholpen, maar het verdriet zal ik altijd bij me dragen.”
Het contact met haar afgestane zoon is momenteel goed. De Bode: “Ik heb hem ontmoet in 2003. Hij staat gelukkig in het leven en zegt dat hij trots is op mij.” Ook Peters en Van Waalwijk van Doorn kijken op tegen De Bode. “Het is zo’n stoere vrouw”, zegt Peters. “We mochten alles aan haar vragen. Je merkt dat ze weg wil van de schaamte rondom het onderwerp. Van Waalwijk van Doorn: “Door alle archiefmaterialen vormt de podcast ook zo’n mooi geheel. We zijn blij dat we haar verhaal zo mooi hebben kunnen neerzetten en ze erkenning krijgt voor haar situatie.”
Afstandsmoeder Barbara (71) stond haar zoon onder dwang af: 'Traumatisch'
Voor Peters en Van Waalwijk van Doorn zijn de opnames niet altijd makkelijk. “We hadden vaak gesprekken bij mensen thuis”, vertelt Peters. “Ik was een keer bij een vrouw en ze ervaarde nog zoveel pijn en leed. Dat brak echt mijn hart.” Van Waalwijk van Doorn vult aan: “Sommige mensen raken je gewoon heel diep. Dat gevoel kan je een beetje overvallen, ondanks dat je weet dat je met een zwaar onderwerp aan de haal gaat. We schrokken als we zelf emotioneel werden, maar praten met elkaar helpt onwijs.”
De podcastmakers kunnen zich goed inleven in de verhalen van hun spreeksters. Peters: “Ik denk dat veel jonge vrouwen nog steeds niet precies weten hoe seks werkt en hoe je zwanger wordt. Veel meiden hebben wel eens angstig op het toilet gezeten, denkend dat ze misschien zwanger zijn. Misschien word je nu niet meer weggestuurd door je ouders, maar het machteloze en paniekerige gevoel bestaat nog steeds en is voor velen herkenbaar.”
“Ik denk dat de meeste luisteraars van onze podcast vrouwelijk zullen zijn”, vertelt Peters. “Ik hoop dat het jonge vrouwen het idee geeft van fuck it, dit gaan wij echt nooit meer laten gebeuren. Niemand gaat ooit nog zo over ons heen lopen. Daarnaast hoop ik ook dat vrouwen die hetzelfde meegemaakt hebben herkenning kunnen vinden in elkaar.” Van Waalwijk van Doorn: “Ik wil echt dat het thuis aan tafel besproken wordt, zodat ook mannen hier vanaf weten. Vrouwen moeten niet meer zo geïsoleerd worden in dit soort situaties.
De Bode wil graag andere afstandsmoeders middels deze podcast bijstaan. “Ik hoop dat ze luisteren en hun verhaal gewoon gaan vertellen. Het brengt natuurlijk weer een hoop ellende naar boven, maar praten helpt echt. Toen ik het zelf vertelde aan mijn vriendinnen dacht ik dat ik ze kwijt zou raken, maar het tegendeel werd bewezen. Ze stonden me bij en reageerden meelevend. Mijn ouders die toentertijd dachten dat er geen toekomst voor mij was, hadden het flink mis.”
Worstel je met suïcidale gedachten of maak je je zorgen om iemand anders? Praat er dan over. Bel 113 of ga naar www.113.nl. Stichting Zelfmoordpreventie is 24 uur per dag en zeven dagen per week bereikbaar.
Afstandsmoeders starten hoger beroep tegen de Staat: 'Overheid had vrouwen moeten beschermen'
