Kunstenaar en schrijver Chaja Polak (82) zat als klein meisje ondergedoken tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze komt uit een Joods gezin en haar ouders werden gedeporteerd. In Over Leven vertelt ze Coen Verbraak hoe ze ternauwernood ontsnapte.
Polak schreef vorig jaar het essay Brief in de nacht, Gedachten over Israël en Gaza.
Coen Verbraak vraagt of Polak iets kan vertellen over de dag dat zij aan deportatie ontsnapte. “Het is wonderlijk, ik herinner mij de dag erna. Dus ik vermoed dat ik het verdrongen heb.” Anderen vertelden haar wel wat er is gebeurd. “We waren met het hele gezin ondergedoken in Rijswijk. Mijn ouders zijn verraden. En de Duitsers, zo zei mijn moeder, hadden een fout gemaakt in hun administratie, wat bijna nooit voor kwam. Dat was dat mijn ouder een jongetje hadden.”
Er werd aangebeld bij het onderduikadres. “Het waren Hollandse agenten, er waren geen Duitsers bij”, zegt Polak. “Ze gingen naar binnen en haalden mijn vader van zolder. Mijn moeder was beneden. Ze werden weggehaald.” Op dat moment kwam Polak binnen wandelen. “Ze kwamen een jongetje ophalen, maar er was een klein meisje. Die moesten ze niet hebben.”
“Mijn moeder vertelde dat mijn vader geen afscheid van mij dorste te nemen uit angst zich te verraden.” Hij zei dus geen gedag. “Mijn onderduikmoeder heeft mij op de arm genomen en gezegd, heel uitdagend: ‘Wat lijkt ze op mij, hè?'”
’s Avonds kwamen de agenten terug om Polak toch op te halen. “Toen had het verzet mij al ergens anders heen gebracht.” Verbraak concludeert dat ze echt door het oog van de naald gekropen is.
“Mijn moeder en vader zijn naar Auschwitz gedeporteerd. Toen de Russen kwamen hebben zij de dodenmarsen gelopen. Toen mijn vader in Dachau aankwam, was hij uitgeput en ziek.” Polaks moeder kwam wel terug uit Auschwitz.
Vrij snel vond ze een nieuwe man. “Mijn tweede vader. Een schat van een man. Een verzetsstrijder die drie jaar in concentratiekampen heeft gezeten. Ze kon eigenlijk alleen maar met iemand leven die dat ook had meegemaakt. Het is namelijk niet uit te leggen.”
Kijk Over Leven van HUMAN hier terug.
Aysha Meis de Groot openhartig over mentale problemen in 'Over Leven'
