Toen ze zwanger was van haar tweede kind, vroeg journalist Lynn Berger zich af waarom mensen eigenlijk een tweede kind krijgen – en wat het voor haar gezin teweeg zou brengen. 

Die vraag en vele andere bleven onbeantwoord, dus schreef Lynn zelf een boek. Dinsdag ligt De tweede – Over het zijn en krijgen van een tweede kind in de winkels. We bellen Lynn om te horen wat haar zoektocht haar opleverde.

De meeste mensen met een kinderwens denken aan twee kinderen. Waarom eigenlijk?
“Voor een deel is het antwoord op die vraag natuurlijk heel persoonlijk. Maar ik denk dat het voor veel mensen zo is dat ze het léúk vinden om een kind te hebben. Die ervaring willen ze graag nog eens meemaken. Bovendien vinden mensen het vaak fijn als hun eerste kind nog een broertje of zusje heeft, zoals de meesten dat zelf ook hadden bij het opgroeien. De vooroordelen die er nog  altijd bestaan over enig kinderen – dat ze zielig of juist verwend zouden zijn – spelen daarin ook een rol. ”

En op welk moment dacht jij: ik wil graag een tweede kind?
“Dat was ongeveer een jaar nadat mijn dochter was geboren. Direct na de bevalling dacht ik ‘dit doe ik nooit meer’, zoals veel vrouwen dat waarschijnlijk denken. Maar je vergeet toch weer hoe het was en hoe alles ging. Na een tijd denk je: een broertje of zusje zou toch wel heel leuk zijn. Dat had ik dus na een jaar. Mijn vriend had wat minder haast. Uiteindelijk was ik weer zwanger toen mijn dochter bijna twee jaar was.”

Wat merkte je in aanloop naar de komst van de tweede?
“Dat er weinig over geschreven was! Er was een handvol adviesboeken, met name uit de Verenigde Staten, met titels als The Second Baby Survival Guide en Siblings Without Rivalry. Boeken met een praktische, maar ook enigszins angstaanjagende insteek. Een boek over wat het nu betekent om zoiets groots en meeslepends een tweede keer mee te maken, waarin die ervaring in een historische context wordt geplaatst en wat filosofischer wordt bekeken, dat was er op dat moment niet.”

Lees ook
Goudeerlijk hè, die kinderen: 7 x grappige uitspraken van jullie kroost

Waarom wilde je dat zo graag weten?
“Ik lees graag over de dingen die ik meemaak, ik vind het fijn mijn ervaringen te toetsen aan die van anderen en te begrijpen hoe ze gevormd worden door onze tijd en cultuur. Rond de geboorte van mijn eerste kind heb ik me helemaal suf gelezen. In de wetenschap wordt sinds een paar decennia wel onderzoek gedaan naar de invloed die broers en zussen op elkaar hebben, waarbij een aantal populaire waarheden zijn ontkracht. Zo is jaloezie onder kinderen al sinds de negentiende eeuw een belangrijk thema. De geboorte van een broertje of zusje zou het eerste trauma zijn voor een oudste kind, iets waar hij nooit meer overheen komt. Onderzoekers hebben het uitgezocht en wat blijkt? Ja, kinderen kunnen er moeite mee hebben en aanvankelijk wat agressiever worden. Maar de meesten van hen zijn er na vier maanden wel weer overheen.”

Zijn er nog meer fabeltjes ontkracht?
“Ja, het idee dat je persoonlijkheid gevormd wordt door je plek in het gezin. Dat het eerste kind serieuzer en braver is en het tweede rebelser en creatiever, dat idee. Ook die aanname dateert al van de negentiende eeuw. Maar recent wetenschappelijk onderzoek zegt ook hier dat het niet te bewijzen is en waarschijnlijk een fabeltje. Niet zo gek natuurlijk: er zijn zoveel factoren die iemand maken tot wie hij is. En gezinnen zijn onderling zo verschillend.”

Onze eeuwenoude aannames worden dus eigenlijk weerlegd in het boek.
“Ik onderzoek waar zulke clichés en aannames vandaan komen, in hoeverre ze kloppen en hoe ze ons en onze kinderen kunnen beïnvloeden. Want zelfs als het fabeltjes zijn, dan kunnen ze ons nog wel sturen in onze ideeën en ons gedrag. Het boek gaat ook over de rol van verwachtingen. Een aantal jaar geleden vroegen Amerikaanse psychologen aan ouders wie het beste presteerde op school, hun eerste of hun tweede kind. Ze antwoordden vrijwel allemaal dat de oudste het beter deed, zelfs wanneer je dat op basis van de schoolcijfers helemaal niet zo kon zeggen. Een jaar later keken de onderzoekers weer naar de situatie. In de gevallen waarbij de ouders het oudste kind aanwezen als de beter presterende, was dat kind ook daadwerkelijk wat beter gaan presteren. De verwachtingen van de ouders hadden dus effect op hun kinderen.”

Is er wel iets dat ‘tweede kinderen’ gemeenschappelijk hebben?
“Er is de laatste jaren veel onderzoek gedaan naar de invloed van je plek in het gezin op bijvoorbeeld IQ en gezondheid. En daaruit bleek dat eerste kinderen gemiddeld een iets hoger IQ hebben dan jongere kinderen. Dat is zo miniem, dat je het alleen opmerkt in een IQ-test, en een gemiddelde zegt ook niet zo veel over hoe het bij een particulier individu uitpakt. Maar goed, een verschil is er, en wetenschappers denken dat dit onder meer te maken heeft met de exclusieve aandacht die het oudste kind de eerste paar jaar van zijn leven krijgt. De ouders zijn dan net wat stimulerender en besteden meer tijd aan blokjes stapelen, voorlezen en kleuren in de juiste vormen zetten, dan ze bij de tweede doen.”

Lees ook
7 x dingen die je moet weten als je een tweede kind krijgt

En qua gezondheid?
“Tweede kinderen hebben op hun beurt weer een kleinere kans op eczeem, astma en allergische aandoeningen. Dat komt waarschijnlijk doordat ze al van jongs af aan te maken hebben met een peuter die allerlei ziektekiemen met zich meedraagt. Hun immuunsysteem krijgt daardoor beter de kans zich goed te ontwikkelen.”

Wordt de komst van een tweede kind wel genoeg gevierd?
“Ik probeer daar in het boek wel aandacht voor te vragen. We zijn goed in het onthouden van eerste keren en het vieren van nieuwe dingen, staan vaak stil bij het uitzonderlijke en het onbekende.  Voor de herhaling en de herkenning hebben we minder woorden. Maar dat je iets al een keer eerder hebt meegemaakt, maakt het natuurlijk niet minder speciaal. Wel anders – en juist over alle manieren waarop het anders is, gaat dit boek.”

Maar je wilt niemand opleggen hoe het moet.
“Nee. De Tweede is niet bedoeld als een opvoedadviesboek. Het geeft je geen tips en tricks over hoe je twee kinderen moet grootbrengen. Het is ook geen uitputtend wetenschappelijk verslag. Het is een boek dat nuanceert en nieuwe vragen stelt, dan dat het de boel zwart-witter maakt. Er staan geen absolute waarheden of leefregels in – dat kán denk ik ook niet, als het op opvoeden aankomt.”

Zeven ontdekkingen van Lynn op een rijtje? Lees ze hier.

De tweede – over het zijn en krijgen van een tweede kind ligt op 19 februari in de winkel. Online bestellen kan ook.