Sinds de dood van de 22-jarige Jina Mahsa Amini zijn er hevige protesten gaande tegen het regime in Iran. Die hebben niet alleen invloed op het volk daar, maar ook op Iraniërs in Nederland. Shirin* (30) vindt het lastig dat er hier weinig aandacht voor is.
“Iran is onbekend voor veel Nederlanders en lijkt daarom ver weg, maar we zijn uiteindelijk allemaal hetzelfde. We willen allemaal vrijheid en zelfbeschikkingsrecht.”
Eigenlijk had ze dit interview liever onder haar eigen naam gedaan, vertelt Shirin. “Want het voelt egoïstisch om hier niet te vechten, alleen omdat ík ooit terug zou willen gaan. Maar mijn moeder is bang. Dat het niet goed gaat als wij teruggaan naar Iran en ik ergens met mijn naam en foto in heb gestaan. Dat we worden opgepakt, of erger.”
Toen Shirin naar Nederland kwam, was ze pas een jaar oud. Haar ouders gingen weg uit Iran voor een betere toekomst voor haar en haar oudere zus. Hier zou het voor hen makkelijker zijn om te studeren, carrière te maken. Te leven. “Maar ik voel me wel Iraans. Ik heb heel sterke Iraanse normen en waarden: beleefdheid, bezwaardheid, sterke principes. Hoe ouder ik word, hoe meer ik merk hoe Iraans ik eigenlijk ben. Dat laat ik alleen vaak niet zien; ik ben gewend om me aan te passen in Nederland.”
Maar dat Iraanse deel van haar is er nu eenmaal, en dat kan ze niet negeren. Sterker nog, dat deel wordt nu enorm geraakt. “Door de protesten voelt het alsof mijn Iraanse kant ineens een podium krijgt. Ik voel me meer dan ooit verbonden met Iran, met Iraniërs in Nederland. Die waren heel verspreid, maar onder deze omstandigheden vinden we elkaar. We realiseren ons ineens hoe erg we Iran missen. Dat onze wortels daar liggen. We zijn niet weggegaan uit vrije wil, maar omdat dat moest.”
‘Versterk de stemmen uit Iran, en wees alert als ze stilvallen‘
De protesten zorgen bij Shirin voor een wervelwind aan emoties. “Ik was wekenlang somber, huilerig en boos. Boos om het Middeleeuwse, het onderdrukken van vrouwen alsof het maar halve mensen zijn. Boos op de wereld, die het laat gebeuren. Verdrietig om de levens die er sneuvelen, en om alle vrouwen daar die hun potentie niet kunnen waarmaken. Ik voel rouw en activisme tegelijk.”
“Mensen vragen me vaak of de situatie in Iran me zo veel pijn doet omdat ik er familie heb. Maar dat is het niet”, legt Shirin uit. “Het gaat er niet om of ik er daadwerkelijk familie heb, omdat iederéén daar als familie voelt. De verbinding die ik soms lastig vind bij Nederlanders, voel ik ineens met een wildvreemde op een video in Iran. Het voelt alsof al mijn broers en zussen worden aangevallen. Mensen gaan de straten op omdat de vermoorde Jina Mahsa ook hún zus was.”
Die nadruk op het collectief maakt dat Shirin het lastig vindt dat er in Nederland relatief weinig aandacht is voor Iran. “Ik werk in de zorg, maar zelfs daar vragen collega’s zelden hoe het met me gaat nu. Vrienden die niet opmerkzaam zijn, niet even appen: dat is in Iran ondenkbaar. Als mensen pijn hebben, is het normaal dat anderen dat op z’n minst erkennen. Je hoeft niet met me naar een demonstratie te gaan, maar vraag op z’n minst hoe het gaat. Empathie werkt helend.”
Shirin woont samen met haar Nederlandse vriend. Dat vond ze de afgelopen maanden niet makkelijk, vertelt ze. “Ik kan een filmpje van de protesten kijken en dan de hele dag van de kaart zijn. Zo’n filmpje doet hem ook wel iets, maar hij gaat daarna verder met zijn leven. Op dat moment voel ik een kloof. Mijn schoonfamilie is er ook niet zo mee bezig, volgt het nieuws, maar daar blijft het bij. De link om daarna bij mij stil te staan, blijft weg. Het voelt alsof het Iraanse stukje van mij zo wordt weggevaagd.”
Vrouwen in Iran nog steeds massaal de straat op: wat kun jij doen vanuit Nederland?
Ze heeft regelmatig het idee dat ze in twee werelden leeft. “Ik voel die kloof met mijn vriend, mijn schoonfamilie, mijn collega’s. Over het algemeen voel ik me thuis in Nederland, functioneer ik hier goed. Maar als er in Iran iets gebeurt en er hier geen aandacht voor is, voel ik me vervreemd van iedereen. Dan denk ik: ik moet dáár zijn. Het voelt alsof mijn hoofd in oorlog is. De ene kant is hier, waar ik veilig ben en we allemaal klagen over de dagelijkse onzinnigheden. Maar aan de andere kant ben ik aan het protesteren voor mensen die aangevallen, ontvoerd, opgepakt, verkracht, gemarteld, doodgeschoten en geëxecuteerd worden.”
“Ik ben constant bezig om die werelden te verenigen, en dat kost energie. Een paar weken terug ging ik elk weekend naar demonstraties, wat veel tijd kostte en emotioneel uitputtend was. Maar op maandag zat ik weer gewoon op mijn werk, omdat de aanpassing vóór het lijden gaat. Hiervoor zijn we gevlucht, dus we kunnen niet nalatig zijn. Iraniërs nemen geen ruimte om te zeggen dat ze eigenlijk helemaal kapot zijn. Op een gegeven moment ben ik zelfs van de trap gevallen omdat ik zó moe was. En nog meldde ik me niet ziek.”
Vanuit Nederland doet Shirin zo veel als ze kan om de demonstranten in Iran te helpen. Ze demonstreert, praat erover, deelt van alles op sociale media. “Als ik een paar dagen weinig nieuws heb gekeken, voel ik me er schuldig over dat ik niet ‘goed genoeg’ op de hoogte ben van hoe het daar gaat. Na een leuke dag post ik ’s avonds iets over Iran als compensatie. Het voelt alsof ik nooit genoeg doe. Maar het is ook maar goed dat ik daar niet ben. Ik ben blij voor mijn moeder dat ik niet de straat op kan; ik was al drie keer dood geweest.”
Naast de rouw, boosheid en onmacht die ze voelt, heeft Shirin ook veel hoop dat het regime eindelijk gaat vallen. “De mensen in Iran hebben al heel lang last van dit regime. De generatie van mijn moeder was zo verlamd door alle trauma’s dat ze de straten niet op durfden. Maar hun kinderen zijn nog onbevreesd. En zij hebben internet, zien hoe het ook anders kan. Het lijkt alsof die generatie nu zegt: onze ouders accepteerden dit, maar wij niet.”
Het is ook voor het eerst dat de wereld meedoet, zegt Shirin geëmotioneerd. “De wereld kijkt toe en doet met ons mee. Sociale media zijn wakker. Er zijn artiesten die tijdens optredens hun steun betuigen voor Iraanse demonstranten. Dat heb ik nog nooit meegemaakt, en mijn moeder ook niet. Het geeft hoop. Het regime kan hier niet zomaar mee wegkomen, het volk vindt niet zomaar rust. Als het nu niet lukt om het regime omver te werpen, lukt dat binnen een paar jaar wel. Dit is geen generatie die zich overgeeft. Dat kan ook niet. We moeten door blijven vechten, voor alle slachtoffers. Er is geen weg terug.”
* De naam Shirin is een pseudoniem. Haar echte naam is bekend bij de redactie.
Parmida (25) vluchtte uit Iran: 'Werd bedreigd met een pistool omdat ik niet de juiste kleding droeg'
