Bijna de helft van alle volwassen Nederlanders voelt zich eenzaam. Wat is eenzaamheid eigenlijk, kun je het herkennen en wat kun je doen?
LINDA. gaat in gesprek over het thema ‘eenzaamheid’ met Anja Machielse. Zij is emeritus-hoogleraar Humanisme en Sociale Weerbaarheid. Ze is daarnaast lid van de wetenschappelijk adviescommissie van het Ministerie van VWS om de aanpak van eenzaamheid in Nederland te begeleiden.
“Eenzaamheid is het gevoel van het gemis aan verbondenheid”, legt Machielse uit. “Je hebt het gevoel dat er niemand in je omgeving voor je is of je mist een innige band met iemand die je begrijpt of weet hoe je in elkaar zit”, vertelt de hoogleraar. “En dat is vervelend, want we hebben anderen nodig om een goed leven te leiden.”
Diepe relaties zijn heel belangrijk in ons leven, zo benadrukt Machielse. “We zijn sociale wezens en hebben de lichamelijke en psychische behoefte om ons sociaal te ontwikkelen. En daar hebben we simpelweg anderen voor nodig”, vertelt de emeritus-hoogleraar.
“Je bent als mens daarom constant bezig met jouw verhouding tot die van je omgeving. Wat vind je van hoe anderen met elkaar omgaan en met jou? En past dit bij je?”
Robyn (30) voelt zich vaak eenzaam: 'Ergens in mij zit dat stemmetje: je hoort er niet écht bij'
“Eenzaamheid is gewoon een ontzettend pijnlijk gevoel”, licht Machielse toe. “Het is daarom iets wat je zo snel mogelijk kwijt wilt raken.”
Eenzaamheid gaat volgens Machielse ook gepaard met veel stress. “Langdurige eenzaamheid zorgt uiteindelijk voor veel psychische problematiek, zoals somberheid of zelfs een depressie. Het is daarnaast steeds lastiger om stabiele relaties aan te gaan wanneer je langdurig eenzaam bent.”
Volgens Machielse is het de bijkomende stress, waardoor eenzaamheid mogelijk een gevaar kan zijn voor je gezondheid. “Het verhoogt niet alleen de kans op een depressie, maar misschien zelfs op diabetes en dementie. Daar wordt nu onderzoek naar gedaan”, vertelt ze.
“Mensen die veel eenzaamheid ervaren, kunnen daarnaast last hebben van slapeloosheid, hoofdpijn en vermoeidheid. Het heeft gezondheidsgevolgen die net zo erg kunnen zijn als overgewicht of roken.”
Er zijn een hoop misverstanden rondom eenzaamheid. Hoewel eenzaamheid lastig te herkennen is, zijn er wel een paar kenmerkende gedragingen waar je op kunt letten volgens Machielse.
“Zo kan een claimgedrag een kenmerk zijn”, legt Machielse uit. “Dat zijn mensen bij wie je je voelt dat ze bijna een fysieke behoefte hebben om met je te praten.”
Maar ook het tegenovergestelde van claimgedrag kan juist duiden op eenzaamheid. “Sommige mensen die zich eenzaam voelen, sluiten zich voor je af. Het zijn mensen waar je maar geen toegang tot krijgt, ondanks dat je ze bijvoorbeeld al een tijd kent. Je probeert met deze persoon tevergeefs in contact te komen.”
“Dat zijn eigenlijk twee uitersten”, legt Machielse uit. Maar meestal kun je het niet aan iemands gedrag merken. “Mensen die langdurig eenzaam zijn, ontwikkelen strategieën om hiermee om te gaan en hun gevoel te verbergen. Ze hebben vaak de behoefte zich terug te trekken, al werkt dat vaak averechts. Ze komen dan in een negatieve spiraal terecht.”
Het gesprek openen met een kennis, vriend of vriendin over eenzaamheid, is niet altijd makkelijk. “Het woord ‘eenzaamheid’ is heel erg beladen”, vertelt Machielse. “Het schrikt mensen snel af.” En dat heeft volgens de hoogleraar ermee te maken dat ‘eenzaamheid’ in Nederland een taboe is, omdat mensen snel denken dat er iets met je mis is.
'Eenzaamheid kan net zo slecht zijn als 15 sigaretten per dag roken'
Machielse raadt daarom aan om aan mensen die je goed kent, te vragen waarom iemand zich wat minder lekker in z’n vel voelt om op die manier het gesprek over eenzaamheid toch aan te gaan of te starten. “Neem daarbij het woord ‘eenzaamheid’ niet gelijk in je mond.”
“Aan mensen die je minder goed kent en waarbij je eenzaamheid vermoedt, kun je beter wat rustiger aftasten. Vraag dan bijvoorbeeld voorzichtig eens hoe het met iemand gaat.”
“Ga naar iemand die je vertrouwt”, begint Machielse. “Vertel dat je je eenzaam voelt en dat je het lastig vindt om dit te doorbreken.” De emeritus-hoogleraar begrijpt dat dat gemakkelijker gezegd is dan gedaan. Toch adviseert zij het volgende: “Praten over je gevoel is altijd de beste manier om ergens mee te dealen. Vertrouw erop dat er nieuwe mensen in je leven komen, als je doet wat je leuk vindt.” Machielse benadrukt daarnaast dat je echt niet de enige bent.
Naast praten kun je het programma ‘Een tegen Eenzaamheid’ raadplegen. Dit programma is een initiatief van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en is in het leven geroepen om eenzaamheid in Nederland te bestrijden. Zij bieden vele informatie en tips om eenzaamheid te verminderen of steun te zoeken.
'We vergeten soms het belangrijkste: menselijk contact' - lees nu Dossier Eenzaamheid van LINDA. en LINDA.meiden
