Nederland is deze zomer in de ban van de eikenprocessierups. Het aantal rupsen is op veel plekken verdrievoudigd ten opzichte van vorig jaar, het aantal klachten is onwijs toegenomen. En voorlopig zijn we er niet van af.
Hoe dat komt? Wij leggen het je uit.
Lees hier wat je wel (en beter niet) kunt doen tegen de jeuk als je met de haartjes in contact bent gekomen.
Dat de processierups voor zo veel overlast zorgt, is een combinatie van factoren. Bioloog en voorzitter van het Kenniscentrum Eikenprocessierups Arnold van Vliet (45) somt op: “Ten eerste zijn er heel veel eiken aangeplant in ons land, waardoor er veel voedsel voor de rupsen is. Ten tweede worden de weersomstandigheden gunstiger voor de beestjes, omdat het steeds warmer wordt. En ten derde verkeert ons hele ecologische systeem in een crisis: de biodiversiteit is in Nederland enorm afgenomen.”
Hij vervolgt over dat laatste punt: “De laatste tientallen jaren is 70 procent van alle insecten uit ons land verdwenen, onder meer door bestrijdingsmiddelen en het verdwijnen van grote delen natuur in ons land. Daardoor zijn er minder natuurlijke vijanden van de processierups. Als we kijken naar de natuurlijke omgeving van eikenbomen, zien we dat die veelal in kale bermen staan. Daar is weinig voedsel te vinden voor vogels en andere insecten die de rups ook eten. Neem de larven van de gaasvlieg. Die eten processierups. Maar de volwassen gaasvlieg heeft nectar en stuifmeel van planten nodig. Die zijn veelal niet bij eiken te vinden, waardoor de gaasvlieg daar ook niet vertoeft.”
Een gaasvlieg:
https://www.instagram.com/p/BygrrwJgNf0/
Naast de eco-crisis speelt ook de klimaatopwarming een rol. Die “leidt in de natuur tot een volksverhuizing”, zegt Van Vliet. Dat is ook de reden dat de dennenprocessierups, oorspronkelijk afkomstig uit Frankrijk, oprukt. Die bevindt zich nu al in België en is gespot aan de Nederlandse grens. “De dennenprocessierups heeft meer brandharen dan de eikenrups. Die heeft er zo’n 700.000 tot 800.000 per rups, de dennenvariant heeft er een miljoen. Maar de overlast zal ongeveer hetzelfde zijn.”
In het zuiden van het land is de eikenprocessierups al langer een probleem. “De rups zat begin vorige eeuw ook in ons land en is ongeveer dertig jaar geleden teruggekeerd. Vanuit het zuiden heeft-ie zich naar het noorden toe uitgebreid. De overlast is nu voor het eerst landelijk”, zegt Van Vliet. “Voor veel mensen is dit dus nieuw. Omdat zo veel mensen niet weten wat ze moeten doen, hebben we deze maand de site processierups.nu in het leven geroepen. Daarop worden alle vragen beantwoord.”
Lees ook
Vanuit meer dan honderd landen ‘reizen’ bezoekers naar website eikenprocessierups
Momenteel nemen veel afvalverwerkingsbedrijven de weggehaalde nesten niet aan. Vormt dat niet ook een probleem? We vragen het aan Raoel Koole, woordvoerder van het ministerie Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. “De groenbedrijven verzamelen die nesten in grote zakken. Veel afvalverwerkingsbedrijven vinden het aannemen daarvan een te groot risico voor hun werknemers. Als zo’n zak scheurt, zitten zij onder de haartjes.”
Daarom zijn groenbedrijven en afvalverwerkers momenteel in gesprek over een nieuwe manier van aanleveren. “Dat is praktisch in kannen en kruiken”, zegt Koole. “De rupsen die nu niet verwerkt kunnen worden, liggen tijdelijk opgeslagen bij de groenbedrijven. De zakken waarin de nesten zitten, liggen in grote metalen containers, dus dat vormt geen enkel risico.” Wat de nieuwe manier van aanleveren wordt, kan Koole nog niet zeggen. “Er is een aantal ideeën, maar wat het wordt is nog niet definitief besloten.”
Lees ook
Gemeenten: kabinet moet actie ondernemen tegen eikenprocessierups
Het beleid vanuit het ministerie is nu dat gemeentes de rupsen zo goed mogelijk bestrijden, maar volgend jaar wordt dat anders aangepakt. Van Vliet, het Kenniscentrum Eikenprocessierups en het ministerie werken samen aan een plan. “We gaan kijken hoe we ons beter kunnen voorbereiden op de verspreiding van de rupsen en het inperken van de overlast”, zegt Koole. “In de herfst verspreiden we een ‘leidraad beheersing eikenprocessierups’ onder gemeentes, waarmee zij zich beter kunnen voorbereiden voor komend voorjaar.”
Maar dat gaat verder dan preventieve bestrijding, zegt Van Vliet. “We kúnnen niet het hele land preventief bestrijden. Als we bestrijdingsmiddel op alle bomen spuiten, gaan álle rupsen op die bomen dood en kunnen vogels die niet meer aan hun jongen voeren. Het vraagt dus om een verstandige aanpak.” Op plekken waar veel overlast wordt verwacht, zullen bomen wel preventief worden ingespoten. “Denk aan woonwijken of bij scholen. Maar ook waar preventief wordt bestreden, zal de rups niet helemaal verdwijnen. Hij zal wel in veel minder grote aantallen voorkomen.”
Lees ook
Vogelbescherming: bestrijden eikenprocessierups met gif is ‘heilloze weg’
Hoewel we dus in de nabije toekomst niet van de rups af komen, is er goed nieuws: de piek van de overlast is nu voorbij. “De directe emissie van de brandharen heeft inmiddels plaatsgevonden”, vertelt Van Vliet. Máár: de nesten zitten, waar ze niet zijn weggehaald, nog wel op de bomen. En dat levert alsnog een risico op. “Daar zitten heel veel haartjes in. Als je hond daar bijvoorbeeld in hapt, kan dat zelfs overlijden tot gevolg hebben.”
Lees ook
Processierups ook gevaarlijk voor je huisdier: dit moet je erover weten
Momenteel ontpoppen de eikenprocessierupsen zich tot vlinder. De komende tijd houden Van Vliet en zijn collega-biologen scherp in de gaten waar die vlinders naartoe vliegen; zo weten ze waar ze hun eitjes leggen en hoeveel rupsen daarmee volgend jaar worden verwacht in die omgeving. Vóór Van Vliet zich hierop stort, gaat hij op vakantie. “Naar Schotland. Daar hebben ze geen eikenprocessierups.”
