De een wat meer dan de ander, maar iedere Nederlander in loondienst heeft ze: vakantiedagen. Kom je als je vrij bent het meest tot rust op een (verre) bestemming, of heeft thuis vakantie vieren ook voordelen?
Verrassing: de verschillen tussen een vakantie en een ‘staycation’ blijken minimaal. Wel moet je je ook thuis écht losmaken van je dagelijkse routine. Geen achterstallige klusjes wegwerken of je werktelefoon opnemen dus.
Of je nu in de auto, het vliegtuig of op de fiets stapt: op vakantie gaan is een luxe die niet iedereen heeft. Toch pakt de meerderheid van de Nederlanders jaarlijks wél de koffers om op pad te gaan: in 2023 ruim 80 procent. Dat bleef vaak niet bij één trip: gemiddeld gingen we 2,5 keer op vakantie. Het mag duidelijk zijn dat iedereens hobby tegenwoordig inderdaad ‘reizen’ is.
Een roadtrip, een weekend in een fijne stad of met de bips op het strand: ook ik hou ervan om mijn eigen huis even de rug toe te keren. Tegelijkertijd ben ik ook een huismus die het heerlijk vindt om in haar eigen omgeving te blijven. Als ik thuis vrij ben, heb ik tijd om vrienden of familie te zien die wat verder weg wonen, of plekken in de buurt te bezoeken die ik nog of wéér wil zien. Denk aan die ene prachtige boekhandel of een strand dat wat meer afgelegen ligt. Ook vind ik bijna niets zo fijn als een boek lezen in eigen tuin.
Thuisblijven betekent vrij zijn zonder de reis- en regelstress die aan vakantie voorafgaat. Je hoeft geen oppas te regelen voor huisdieren of koffers in te pakken. Ook scheelt het een hoop geld: je huis, dat heb je al. Ondanks alle voordelen doe ik toch bijna nooit een staycation. Na een zomervakantie, een lang weekend weg en wat andere verplichtingen is de vrije tijd al snel op.
Moet dat niet anders? In gesprekken met vrienden en collega’s merk ik dat ik niet de enige ben die hierover nadenkt – zeker de mensen die maar een vrij beperkt aantal vakantiedagen hebben zijn hiermee bezig. Proppen we die vrije dagen eigenlijk niet veel te vol, mijmeren we dan. Willen we niet weer eens de tijd hebben om uitgebreid van onze eigen omgeving te genieten? Niet iedereen is het met me eens: genoeg mensen noemen een vakantie in eigen huis zonde of ‘saai’. En is uitrusten zonder afstand van het gewone leven wel zo makkelijk?
De ideale thriller voor op een strandbedje (en nog meer héérlijke boeken die je niet wilt wegleggen)
Dat even uit je dagelijkse routine stappen en vrij zijn zo zijn voordelen heeft, verbaast waarschijnlijk niemand. “Even afstand nemen van werk en de tijd nemen om te ontspannen, is goed voor een mens”, zegt Ad Vingerhoets, emeritus hoogleraar Emoties en Welbevinden aan Tilburg University. “Ook bevordert het de creativiteit. Door even met andere dingen bezig te zijn en los te breken uit de sleur, krijg je weer nieuwe ideeën en gedachten.”
Voor wie een hele drukke baan heeft en wellicht wel op haar laatste benen loopt, is écht rust nemen nog belangrijker. Vingerhoets: “Een periode van ontspanning kan dan eventuele herstelprocessen op gang brengen.”
Ik kan zelf meestal niet meteen volledig ontspannen als ik vrij ben. Ik lijk eerst nog een paar dagen te moeten ‘ontstressen’ voordat het ultieme vakantiegevoel toeslaat. Uit recent onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen en de Radboud Universiteit Nijmegen blijkt dat je voor het beste resultaat vooral niet te kort vrij moet nemen. De onderzoekers volgden 54 werknemers voor, tijdens en na een vakantie van minimaal twee weken. Op de achtste dag was er een piek te zien in hun gezondheid en welzijn: kennelijk moet je voor de ultieme ontspanning dus ruim een week vrij zijn.
Terug naar de belangrijkste vraag: kan thuisblijven ervoor zorgen dat ik het uitgeruste vakantiegevoel misloop? Uit een onderzoek uit 2016 blijkt dat de verschillen tussen reizen en een staycation behoorlijk klein te zijn. Hoewel werknemers die op vakantie gingen zich tijdens hun trip wat meer uitgerust voelden dan thuisblijvers, hield dat maar enkele dagen na hun thuiskomst aan. Het langetermijneffect was bij beide groepen nagenoeg hetzelfde.
Hoofdauteur bij beide onderzoeken is Jessica de Bloom, arbeidspsycholoog en hoogleraar gezondheid en welzijn aan de Rijksuniversiteit Groningen. In haar boek De kunst van het vakantievieren (2012) beschrijft ze wat vrij zijn met ons doet en hoe we onze vakantiedagen het beste kunnen benutten.
In het boek benadrukt ze dat een weekje thuisvakantie minstens zo goed kan werken als een camping of hotel. Het belangrijkste kenmerk van vakantie is dat je langere tijd vrij bent van je werk, schrijft ze. Niet iedereen gaat dan het liefst weg. ‘Er zijn ook veel mensen die het beste kunnen ontspannen in een vertrouwde omgeving en die ervan genieten om in de tuin een boek te lezen, naar het plaatselijke zwembad te gaan en ‘s avonds met vrienden te barbecueën.’
Wel kan het thuis ingewikkelder zijn om je af te sluiten van de dagelijkse beslommeringen en routines. En daar gaat het tijdens een vakantie juist om. Het huishouden, administratie en klusjes waar je normaliter niet aan toekomt: thuis zijn ze allemaal binnen handbereik. Net als je werkmail en appende collega’s met werkvragen. ‘Je voelt je thuis misschien ook sneller een beetje schuldig als je maar een beetje zit te luieren’, schrijft De Bloom.
Dít betalen Nederlanders gemiddeld voor een vakantie in het buitenland
Het grote voordeel van een vakantie weg van thuis lijkt te zijn dat je uit je reguliere leven stapt. Je hebt geen verplichtingen en maakt nieuwe dingen mee. Tijdens een thuisvakantie moet je als het ware die omstandigheden nabootsen. Je mag ook dan niet schoonmaken of antwoorden op vragen van je collega’s, en moet alle klusjes lekker laten liggen. De Bloom raadt daarnaast aan om thuis – net als op vakantie – uit eten te gaan en uitjes te plannen.
Een beetje discipline moet je dus wel hebben op je staycation. Laat wat je nog moest doen los en geef je volledig over aan het luieren en leuke dingen doen. Dat is best ingewikkeld, weet ik uit ervaring. Als ik thuis vrij ben, denk ik al snel aan dat ene tafeltje dat nog geschilderd moet worden of het uitruimen van mijn kledingkast. Niet doen dus. Nutteloos zijn en tijd verspillen is precies wat een thuisvakantie tot een succes maakt.
Thuisblijven kan je overigens een hoop stress besparen: geen files, jengelende kinderen in de trein of luidruchtige buren op de camping. Tegelijkertijd is het per mens verschillend of ‘het gedoe’ omtrent vakantie je ook echt stoort. Vingerhoets: “Veel mensen noemen controleverlies een belangrijke oorzaak van stress, bijvoorbeeld als je op vakantie de taal niet spreekt. Wel geldt dat natuurlijk niet voor iedereen en zijn er grote individuele verschillen.”
De één wil zo ver mogelijk weg – naar een spannende omgeving – terwijl de ander liever thuis of dichtbij blijft. Volgens Vingerhoets heeft dat allemaal te maken met je persoonlijkheid: iedereen heeft immers zijn eigen voorkeuren in het leven. Maak dus vooral een keuze die voor jou – en eventuele gezinsleden – goed voelt, en laat je niet te veel beïnvloeden door ‘hoe het hoort’.
Dat klinkt makkelijker dan het is. Volgens Vingerhoets ervaren mensen sociale druk om (ver) op vakantie te gaan. “Als je net een huis gekocht hebt, dan is dat nog wel een goed excuus om thuis te blijven. Maar anders kan het eigenlijk niet en ben je toch een beetje een loser. Ook voor kinderen is het al niet leuk als jij de enige bent die naar de camping 30 kilometer verderop gaat, terwijl de rest van de klas afreist naar exotische bestemmingen.”
De sociale druk waar hij over spreekt, voel ik niet echt. Wel kan een glas wijn drinken onder Toscaanse bomen hét medicijn voor al je sores lijken. Dat is het alleen niet, zegt Vingerhoets. “Het idee dat je zorgen achterblijven als je op vakantie gaat, is volstrekte onzin. Mensen die een burn-out hebben, krijgen vaak te horen: je moet er even lekker tussenuit. Alleen neem je die burn-out dan gewoon met je mee.”
Zelf blijft Vingerhoets liever dicht bij huis. Een thuisvakantie heeft volgens hem veel voordelen. Minder geregel, geen gereis. “Ik denk dat veel mensen het niet per se leuk vinden om dertien uur onderweg te zijn of om als een stuk vee in een vliegtuig te zitten. Daarnaast ben je thuis heel flexibel in je planning en weet je al wat er in de omgeving te doen is en wat je leuk vindt.”
Hoewel urenlang tafelen in een Italiaanse boomgaard voor mij soms nog steeds als het ultieme wondermiddel klinkt, kijk ik ernaar uit om deze zomer thuis vakantie te vieren. Maar niet onvoorbereid dus. De klusjes en het huishouden schrap ik bij deze van de agenda, en alle werk-apps gaan van de telefoon. Eten met vrienden, lange stranddagen en boekhandels bezoeken: meer mag ik van mezelf niet doen. Ik laat nog wel weten of het gelukt is.
Het beste van LINDA. direct in je mail? Meld je aan voor onze nieuwsbrief.
Vergeet Rome, Venetië en Florence: naar déze onontdekte stad wil je op vakantie
