Inwendig onderzoek onder narcose

In de Verenigde Staten leidde het onderwerp vorig jaar al tot ophef. Onderzoek van Yale University liet zien dat studenten vaker dan gedacht leertouchers uitvoeren zonder toestemming. Leertouchers zijn intieme onderzoeken – vaginaal of rectaal – om ervaring op te doen. Inmiddels is in de VS een specifieke richtlijn ingevoerd.

Argos hield een enquête onder Nederlandse geneeskundestudenten en artsen over situaties waarin een inwendig (intiem) onderzoek puur om te leren plaatsvond. Niet iedereen vulde de vragenlijst volledig in. Van de 151 respondenten gaven dertig aan ooit zo’n onderzoek te hebben meegemaakt of uitgevoerd zonder zeker te weten of er toestemming was. Ook vroeg Argos of er situaties waren waarin de studenten zeker wisten dat er geen toestemming gevraagd was. Tien van de 128 die deze vraag beantwoordden, wisten zeker dat er géén toestemming was. Acht van hen voerden dat toen zelf uit.

Seksueel geweld op de werkvloer: 'Zijn 'inwendige onderzoek' was het ergst'Lees ook

De stand in Nederland

Argos is niet de enige die zich afvroeg of het in de praktijk in Nederland nog steeds voorkomt. Geneeskundestudent Ayla heeft onder honderdvijftig medestudenten een vragenlijst uitgestuurd. Zelf ervoer ze bij tientallen consentgesprekken dat er nooit expliciet gevraagd werd of een co-assistent ook ter lering mag voelen. Elf van haar respondenten gaven aan een leertoucher onder narcose zonder toestemming te hebben uitgevoerd.

Ook Medisch Contact stuurde eerder een vragenlijst uit, waaruit bleek dat één op de twintig artsen een leertoucher had uitgevoerd zonder toestemming.

Ervaringen van respondenten

Verschillende respondenten delen in het onderzoek van Argos meer over hun ervaring. Zo reageert iemand: “Voordat de operatie begon, en de patiënt al wel onder narcose was, vroeg de chirurg mij om een rectaal toucher uit te voeren om de tumor te voelen en hiervan te leren. Ik voelde me hier niet comfortabel bij, omdat de patiënt hier geen toestemming voor had gegeven. (…) Hier heb ik achteraf spijt van.”

Een ander deelt: “De patiënt was onder narcose. Voordat de operatie begon, deden we een vaginaal toucher als leermoment. Niemand stond erbij stil of er toestemming voor was gegeven. Dit was tijdens mijn co-schap. Ik heb dit bijna dagelijks meegemaakt.”

“Gynaecologen moedigden mij en andere co-assistenten aan om het vaginaal toucher te oefenen”, antwoordt nog een respondent. “Het is zelfs twee keer voorgekomen dat een gynaecoloog zei: ‘Oh, wacht, ze heeft geen toestemming gegeven’, terwijl een collega-co-assistent al aan het toucheren was.”

‘Komt nauwelijks voor’

Ook werd emeritus-hoogleraar gynaecologie Bas Veersema gevraagd om een reactie. Hij gaf in het interview aan dat hij denkt dat het in de praktijk ‘nauwelijks’ nog voorkomt. “Tijdens mijn opleiding stonden we met z’n vijven op de gang te wachten tot de patiënt onder narcose was en de professor ons binnenriep. Dan mochten we allemaal toucheren, maar dat is niet meer van deze tijd.”

Dat dit nog steeds gebeurt, vindt hoogleraar gezondheidsrecht Martin Buijsen van de Erasmus Universiteit verontrustend. “We hebben nog geen exacte cijfers over de omvang in Nederland, maar elke keer is er één te veel. Het gebeurt blijkbaar toch redelijk vaak. Daar moet onderzoek naar komen.” Lori Bruce van de Universiteit van Yale, die het eerdergenoemde Amerikaanse onderzoek deed, laat in een reactie aan Argos weten zich daarbij aan te sluiten.

‘Ongevraagd inwendig onderzoek’ is zondag 5 oktober om 21.05 uur te zien op NPO 2 en is een uitzending gemaakt door Argos (VPRO/HUMAN). Terugkijken kan ook via NPOStart. 

Steeds meer vrouwen verdeeld over hormonale anticonceptie, blijkt uit nieuw onderzoekLees ook