Dat er een kennisachterstand is over het vrouwenlichaam, is inmiddels bekend. Vrouwen lopen langer rond met (onverklaarde) klachten en leven daardoor langer in slechtere gezondheid dan mannen. Huisarts Margan Essed pleit voor meer persoonlijke zorg leveren.
Factoren als geslacht, geloof en culturele achtergrond spelen een grote rol in iemands gezondheid, zegt Essed, die sinds 2015 werkt voor huisartsenpraktijk Nieuwpoort in IJsselstein.
De meeste medische onderzoeken zijn op mannen uitgevoerd. Mede daardoor lopen we achter in onze kennis over het vrouwenlichaam. Dat de onderzoeken op mannenlichamen zijn gebaseerd, weet Essed deels te verklaren. “Bij een man weet je zeker dat hij niet zwanger is. Experimenteren met geneesmiddelen wil je niet riskeren met een kindje in de buik. Daarnaast speelt bij vrouwen de cyclus een belangrijke rol. We weten nog niet genoeg hoe de cyclus doorspeelt in het ziektebeeld. Daarnaast was dokter vroeger meer een mannenberoep. Er was mede daardoor minder aandacht voor vrouwen in de medische wereld en medisch onderzoek.”
Ze nuanceert: “De overeenkomsten tussen mannen- en vrouwenlichamen zijn groter dan de verschillen. Er bestaat daarnaast geen gemiddelde man en geen gemiddelde vrouw – er blijven verschillen tussen álle patiënten. Het is waar dat er een gebrek is aan kennis over het vrouwenlichaam, maar dat is niet allesbepalend om goede zorg te kunnen leveren.”
Essed vindt patiëntspecifieke benadering heel belangrijk. “We weten niet altijd in hoeverre een behandeling niet werkt door het vrouw-zijn, of omdat het niet de goede behandeling is voor de patiënt. Ook bij mannen heeft het soms niet het gewenste effect. Daarom is het des te belangrijker dat we nog meer onderzoek doen en persoonlijke factoren meenemen in zorgverlening.”
Essed merkt dat er al meer aandacht is voor diversiteit. Culturele achtergrond, geloof en gezinssituatie zijn allemaal factoren die meespelen in de gezondheid van mensen. “Om een ziekte te behandelen, kijken we snel alleen naar medicijnen of een operatie. Maar wat doet de ziekte met iemand en wat kunnen we daaraan doen? Gezondheid is veel meer dan ziek of niet ziek zijn. Fysieke gezondheid is er maar één poot van. Daarin past de beweging om naar geslacht te kijken, maar patiënten zijn misschien ook partner, moeder of vader, gelovig en hebben een bepaald beroep. Dat is allemaal van belang.”
Essed heeft een Surinaamse achtergrond. Bij mensen met een (bi-)culturele achtergrond kan de uiting en behandeling van ziektes ook verschillen. “Zo werken sommige medicijnen voor een hoge bloeddruk minder goed bij mensen met een bepaalde achtergrond. Uit de praktijkervaring leer je hoe ziektes zich bij bepaalde patiëntengroepen presenteren, soms gaat dat ook om een culturele achtergrond. Dan is het de kunst als dokter om daarop af te stemmen en je consultvoering al aan te passen.”
Huisarts Danka Stuijver: 'We missen als huisartsen veel informatie over het vrouwenlichaam'
Consultvoering verloopt bij vrouwen überhaupt anders dan bij mannen, ervaart Essed. “Dat is denk ik niet per se biologisch bepaald, maar sociaal maatschappelijk. Een vrouw zegt vaker dat ze niet wil zeuren en daarom nog niet is langsgekomen. Vrouwen maken het vaak kleiner dan mannen. Ik denk dat dat meespeelt in hoe je als arts vervolgens met een klacht omgaat. Bij vrouwen moet ik meer ruimte geven om het hele verhaal te kunnen delen.”
Door haar (praktijk)ervaring let Essed nog meer op hoe de cyclus van vrouwen in elkaar zit. “Door mijn eigen levenservaring als vrouw én de jaren als arts, borduur ik voort op de kennis die ik heb over onder andere de cyclus en overgang – en zo neem ik het vaker mee in mijn diagnosestelling en behandelingen.”
Toch blijft ze kritisch. Ze schetst een voorbeeld uit de spreekkamer. “Een vrouw had vage klachten, zoals vermoeidheid en pijn aan haar gewrichten. Haar omgeving dacht aan de overgang. Daarom wilde de vrouw hormoontherapie als behandeling. Uiteindelijk beek ze een stoornis in haar immuunsysteem te hebben. Artsen moeten zeker aandacht hebben voor de overgang, maar er ook op blijven letten dat ze onbegrepen klachten niet allemaal eraan toeschrijven.”
Tijdens haar studie en opleiding werd er geen specifiek college gegeven over de verschillen tussen mannen- en vrouwenlichamen. “Af en toe werd benoemd dat een ziekte meer voorkomt bij vrouwen of mannen, maar er was weinig aandacht voor hoe ziektes zich anders uiten per geslacht. In de geneeskunde leer je pas écht door mee te kijken in de praktijk.”
Nieuw vergaarde kennis door onderzoek implementeren in medische studies en opleidingen duurt altijd lang, vertelt Essed. “De resultaten moeten vertaald worden naar richtlijnen, en pas dan kan je het in de collegebanken brengen. Maar het gedeelte waarin wordt meegekeken in de praktijk als huisartsen in opleiding en coassistenten, is denk ik het waardevolst.
Doordat mijn collega’s en ik steeds meer bezig zijn met diversiteit en ‘gezondheid is meer dan je ziekte alleen’, geven we dat door. Hoe meer aandacht je daaraan besteedt in je consulten, maar ook in je uitleg richting degenen die je opleidt, hoe meer kennis de nieuwe generatie artsen krijgt. Vrouwengezondheid is nu al een bekender thema bij de generaties onder mij. Het is voor hen al lang niet meer zo’n grote blinde vlek als voor de artsen die nu met pensioen zijn. Als arts kan je dus zelf veel doen aan de bijscholing van nieuwe dokters.”
Essed sluit af met een advies aan vrouwen die naar de (huis)arts stappen. “Durf altijd duidelijk te zijn. De arts is de medisch expert, maar jij blijft de expert over jezelf. Hoe meer je vertelt over klachten, maar ook over je zorgen en je verwachtingen, hoe beter de dokter jou kan helpen. Zie het als een samenwerking die je aangaat. En ik zou willen adviseren: laat je niet beïnvloeden door wat je leest op internet en fora. We zien weleens dat vrouwen online erover lezen en zich gaan vereenzelvigen met die klachten. Maar wat zijn nou daadwerkelijk joúw klachten en welke klachten heb je nu ‘eigen’ gemaakt door ze ergens te lezen? Dat is ook belangrijk om als patiënt te beseffen.”
Voel je je niet gehoord door je dokter, dan is het misschien geen goede match. “Uiteindelijk is vertrouwen een van de belangrijkste dingen waar artsen op varen. Je mag de ruimte nemen door te benoemen als je iets niet fijn vindt. Voel je dat het niet werkt met de arts, dan is het goed om naar een andere te stappen voor passende zorg.”
En passende zorg is voor iédere patiënt belangrijk, benadrukt Essed. “Daarbij speelt vrouw-zijn een grote rol. Nu we in de praktijk actief bezig zijn met het betrekken van diversiteit, merken we dat het al veel betere zorg levert. Daar doen we het voor.”
LINDA. ‘NEE, WIJ ZIJN GEEN ZEIKWIJVEN’ staat helemaal in het teken van vrouwengezondheid en ligt nu in de winkels, maar is ook online te bestellen. Lees je liever op je telefoon? Probeer dan LINDA.premium: al vanaf 3.47 euro per maand lees je de hele LINDA. digitaal én krijg je toegang tot exclusieve content en winacties.
Stichting Voices for Women lanceert Dag van de Vrouwengezondheid: 'Zorg te veel gebaseerd op mannenlichaam'
