Nee, ook journalist en columnist Floor Bakhuys Roozeboom (41) had ze niet zien aankomen: de ingesleten genderpatronen die zelfs in haar gelijkwaardige relatie ineens de kop op staken toen de kinderen kwamen.
“De jaren negentig en nul waren een rare glitch waarin het erg cool was om te doen alsof seksisme niet bestond”, vertelt ze in gesprek met LINDA.
LINDA.-lezers weten al dat Floor Bakhuys Roozeboom bijzonder grappig en scherp schrijft over haar gezin en het ingewikkelde web van man-vrouwverhoudingen. Als columnist kaart ze ook geregeld vrouwenrechten, genderongelijkheid en geweld tegen vrouwen aan. Allemaal onderwerpen die sterk met elkaar verbonden zijn en tijdens ons gesprek een aantal keer zullen terugkomen. Ook haar nieuwe boek Daar ben jij nu eenmaal beter in laat zien hoe ongelijkheid achter de voordeur geen privé-onderwerp is, maar grote consequenties heeft voor de samenleving.
Zelf groeide Floor op in een progressief gezin, waarin haar ouders de taken behoorlijk gelijk verdeelden. Als jonge twintiger kwam ze een leuke man tegen wiens streven was hetzelfde te doen. Dat de twee toen ze aan kinderen begonnen tóch tegen scheve man-vrouwverhoudingen aanliepen, had Floor niet zien aankomen. Sterker nog, het overviel haar volledig.
Toen ze opgroeide, leken de vastomlijnde ideeën over mannen en vrouwen achterhaald. Tegelijkertijd moest je het er vooral ook niet te veel over hebben. “De jaren negentig en nul waren een rare glitch waarin het erg cool was om te doen alsof seksisme niet bestond. Als ik een verhaal pitchte over feminisme, kon ik qua vrouwenbladen eerst alleen bij Opzij terecht. Daardoor werd ook wel de indruk gewekt dat het allemaal niet meer zo speelde. Als het er wel was, moest je je schouders maar ophalen.”
Vooral vrouwen in hetero-relaties voelen zich overvallen door ongelijkwaardigheid in het ouderschap, merkte Floor in de vele gesprekken die ze voerde. “Het is best een mindfuck. Je groeit op met de boodschap van het feminisme, de sky is the limit en gelijkwaardig ouderschap. Vervolgens komen er kinderen en slaat de ongelijkwaardigheid je in het gezicht.”
‘Als het gaat om de sprookjes die we rond mannen en vrouwen hebben opgetuigd, dan is het ouderschap de Efteling’, schrijft ze in haar boek. ‘Plotseling begaf ik me in een wereld waarin mannen weer mannen waren, vrouwen weer vrouwen en de één nu eenmaal goed was in dit en de ander nu eenmaal goed in dat. Daar deed je niet veel aan. Dat was nu eenmaal zo.’
“Op de werkvloer pretenderen mensen vaak nog wel dat ze de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen niet terecht vinden”, zegt ze. “Maar in het ouderschap heerst nog de overtuiging dat we mannen en vrouwen terecht anders zien.” In haar boek ontkracht ze die mythes overtuigend.
Floors partner heeft een maand verlof nadat hun zoon is geboren, dus zitten ze eerst samen in een bubbel van vallen, opstaan en pril geluk. Dat verschuift als hij weer aan het werk gaat. “Ik had me ondergedompeld in de wereld van baby’s, vond het een leuke reis naar een nieuw land. Eerst vond ik het ook nog niet zo erg dat ik daar meer mee bezig was dan mijn vriend. Ook omdat ik dacht dat het tijdelijk was, ik had tenslotte nog verlof.
Toen ik zelf aan het werk ging en mijn leven weer moest oppakken zoals het vroeger was, besefte ik ineens: oh, kennelijk ligt alles nu op mijn bord. Ook als ik niet thuis was, was ik de hele tijd afgeleid: maakte ik to-do-lijstjes en schema’s. Dat was een laag die mijn vriend helemaal niet meekreeg.”
Later realiseert ze dat hun paden zelfs vóór de zwangerschap al uiteen waren gelopen. “Vrouwen krijgen al vroeg te maken met het concept ‘moeder worden’. Anticonceptie is hun verantwoordelijkheid, alle artikelen waarin de boodschap ‘begin niet te laat aan kinderen’ voorkomt, zijn op hen gericht. Vrouwen moeten zich áltijd verhouden tot het moederschap: wil je wel moeder worden of niet, en als je het wordt hoe combineer je dat dan met je werk? Dat hele discours had mijn vriend van tevoren niet. Hij was nooit bezig met zijn toekomstige vaderschap en hoe hij dat allemaal zou gaan.”
Floor Bakhuys Roozeboom: 'Vrouwen denken uiteindelijk toch: hoe komt het dat ík alles regel?'
Volgens Floor zijn de meeste vrouwen niet per se gefrustreerd omdat ze thuis meer doen. “De mental load zit eerder in het feit dat zij overal aan moeten denken. Dat zij de enige is die weet wanneer de sportlessen zijn. Dat kost zoveel mentale capaciteit. Als de vader eenmaal een achterstand heeft opgebouwd, mede doordat hij vaak korter verlof heeft, kost het veel energie om hem in te werken. Middenin het spitsuur zeg je dan al snel: ‘ik doe het zelf wel even’, want dat is sneller. Vrouwen krijgen daardoor vaak te horen dat we het onszelf aan doen, dat we moeten leren loslaten. Maternal gatekeeping, zeggen ze dan.
Terwijl we dit in een werksituatie wel begrijpen. Daar ga je niet in the heat of the moment een belangrijk project overdragen aan een collega met nul kennis. Het lastige is wel dat hierdoor het gevoel bij de man ontstaat van: laat maar. Wat ook legitiem is, omdat die man die achterstand vaak ook niet expres heeft opgelopen.
Wel maken sommige mannen zich er ook te makkelijk vanaf. Ik kreeg laatst een DM van een man die zei: ‘Vrouwen leggen de lat altijd zo hoog, wij doen het liever met de Franse slag.’ Toen dacht ik wel: ja, maar je moet het wel samen eens zijn over een ondergrens die bepaalt of een taak goed gedaan is of niet. Als de één vissticks met ketchup al een goede maaltijd vindt terwijl de ander altijd met iets voedzaams komt, krijg je toch weer frustratie. Bovendien willen de meeste ouders dat hun kinderen goed eten. En dus kan de ene persoon zich die vissticks met ketchup vaak alleen maar permitteren omdat de ander de rest van de tijd de lat hoger legt.”
Net doen alsof je iets niet kan in de hoop dat de ander het overneemt, heet weaponized incompetence. Vaak wijten mensen een scheve taakverdeling óf aan moeders die niet kunnen loslaten of aan mannen die er met de pet naar gooien. Volgens Floor is het vaak een wisselwerking.
“Vrouwen doen echt niet aan maternal gatekeeping omdat ze zoveel zin hebben om wéér die tas in te pakken, maar bij een baby luisteren de dingen zo nauw. Als je eindelijk die ene luiercrème hebt gevonden waar je kind geen uitslag van krijgt, is het moeilijk dat over te dragen aan een partner die de details ‘niet zo belangrijk’ vindt.”
'Prima idee om kinderen weer vrijer te laten, maar kan de omgeving dat ook aan?'
Floors situatie verbeterde zodra ze de scheefgegroeide taakverdeling met haar vriend besprak. Ze maakten samen een herverdeling en zorgden er daarbij voor dat de verantwoordelijkheid voor de taken ook echt werd gedeeld. Dus niet alleen de uitvoering, maar ook het onthouden, vooruitdenken en het plannen. Dat ze voor dit boek veel tijd in schrijfhuisjes doorbracht om te schrijven, gaf het ‘nog een extra duw’.
“In de dagen dat ik weg was, moest ik wel zeggen: ‘Regel het maar.’ Het moederinstinct wordt altijd aan moeders gekoppeld, alsof zij een soort sixth sense voor hun kind hebben. Maar eigenlijk kan dat instinct bij iedereen worden geactiveerd als je de primaire ouder bent. Vaders zijn dat alleen minder vaak, terwijl juist ‘solo care’ hen kan helpen om hardnekkige patronen te doorbreken. Als je de enige bent die verantwoordelijk is en even niet op de ander kunt leunen, weet je echt wel waar je de sportschoenen vandaan moet trekken.”
Floors vriend wordt nogal eens ‘een lot uit de loterij’ genoemd. Hoewel ze dat irritant vindt, begrijpt ze het wel. “Als ik anderen spreek bij wie de taakverdeling blijvend voor conflicten zorgt, zie ik wel dat ik mazzel heb. Ik heb een man die het er vanaf het begin mee eens was dat het gelijkwaardiger moest worden. Ook al ging het niet altijd goed, was dat wel ons startpunt.”
Thuisblijfvader Tim Gouw over gelijkheid: 'Mannen moeten zélf zorgtaken opeisen'
Het maakt haar wellicht de perfecte persoon om dit boek te schrijven. Als zij met haar gelijkwaardige partner nog tegen scheve verhoudingen aan loopt, zegt dat genoeg. In haar boek beschrijft ze ook het effect van de ‘kostwinnercultus’ op mannen en die scheve verhoudingen. “Ook mannen hebben iets te winnen bij het doorbreken van oude rolpatronen. Mannen en vrouwen zitten nu vast in tegengestelde verwachtingen. Als vrouw moet je werken en ambitieus zijn, maar je gezin mag er niet onder lijden. En mannen moeten betrokken vaders zijn, maar wel zonder dat hun werk eronder lijdt.”
Waar vrouwen al jaren steeds weer uitpluizen wat het betekent om een vrouw te zijn als de tijdgeest verandert en zich verzetten tegen knellende normen, is dit bij mannen minder gebeurd. Ze zijn minder vrij om te experimenteren met dingen die als vrouwelijk gezien worden. “Toen vrouwen de arbeidsmarkt op gingen en het mannelijk domein instapten, leverde hen dat wat op. Terwijl het voor mannen niet altijd als iets lonends wordt gezien om het zorgdomein in stappen. Ik heb wel het gevoel dat dit aan het veranderen is. Dat betrokken vaderschap iets wordt waar mannen steeds meer identiteit, status en voldoening aan kunnen ontlenen.”
Tegelijkertijd hebben vrouwen hun eigen cultus – die van het moederschap. Het grote verschil is dat vrouwen hier daadwerkelijk een hele cultuur omheen hebben gebouwd. Ze hebben het er onderling constant over, en er zijn prachtige, gelaagde memoires en romans over geschreven. Moeders hebben zo een hele wereld aan taal en saamhorigheid die vaders minder hebben, beschrijft Floor in haar boek. Wie moeder wordt, krijgt ‘een pas voor een exclusieve club’ die ook heel wat voordelen oplevert. Zeker omdat vrouwen verder lange tijd weinig macht thuis of in de samenleving hadden.
Het kan dus heerlijk aanvoelen om in die moederschapscultus te hangen, zegt Floor. “Ergens is het een heel verleidelijk verhaal dat je een soort magisch oerwezen bent, omdat je allerlei deugdelijke eigenschappen toegeschreven krijgt. In de periode van mijn eerste kind was ik daar ook wel gevoelig voor.
En als je maar vaak genoeg hoort dat opofferingsgezindheid en jezelf wegcijferen voor anderen je een geweldige moeder maakt, gaan moeders zich daar vanzelf goed over voelen. Maar uiteindelijk hebben ze vooral zichzelf daarmee, omdat die moedermythologie hen ook verwachtingen oplegt die nauwelijks waar te maken zijn.”
Zo staat het ervoor met de gendergelijkheid in Nederland: 'De ontwikkelingen staan stil'
In zekere zin is er niets mis mee om de ‘oermoederrol’ te omarmen als je je daar thuis in voelt. Tegelijkertijd moeten we volgens Floor niet vergeten dat die keuze wel grote consequenties heeft voor de maatschappij en vrouwen als geheel. “Daardoor voelde ik ook wel de urgentie om dit boek te schrijven. Stel je voor dat we allemaal denken: misschien zijn mannen en vrouwen nu eenmaal zo. Dit is hoe de natuur het bedoeld heeft. Dan heeft dat niet alleen invloed op de taakverdeling thuis, maar op de machtsverhouding in de maatschappij.
Minder of niet werken heeft grote gevolgen voor je financiële onafhankelijkheid, bewegingsvrijheid en autonomie. En als er weinig vrouwen op hoge posities zitten in de politiek en het bedrijfsleven, ontstaat er een blinde vlek waarin het vrouwelijke perspectief sneller onderbelicht blijft. Denk bijvoorbeeld eens aan het gebrekkige onderzoek naar het vrouwenlichaam en het feit dat abortus nog in het wetboek van strafrecht staat.
Floor: “Ik ken persoonlijk veel vrouwen die in het spitsuur van het leven op het punt komen dat ze zeggen: ‘Ik kan het allemaal niet meer bolwerken. Ik ga toch maar parttime werken, of een minder uitdagende baan doen.’ Dat kan natuurlijk een passende keuze zijn.’ Maar ik vraag me dan ook af: als jij nou de rol op je had mogen nemen die de vader op zich neemt in dit verhaal. Had je je dan ook genoodzaakt gevoeld om die keuzes te maken?”
Soms wil Jantine Jongebloed moeder worden (maar niet altijd): 'Niet meer bang voor spijt'
Wie Floors boek leest, zal ongetwijfeld met wat persoonlijke vragen achterblijven. Bijvoorbeeld: hoe vrij zijn de keuzes die we maken, eigenlijk echt? “Voelen we ons, ongeacht of we man of vrouw zijn, vrij genoeg om te bedenken: hoe willen we ons gezinsleven invullen? Of rollen we allemaal gewoon een rolpatroon in omdat dat nu eenmaal de verwachting is?”
Als we allemaal aan die rolpatronen moeten voldoen, worden een hoop mensen daar niet gelukkiger van. “Het lastige van stereotyperingen is dat je altijd over het individu heen kijkt”, zegt Floor. “Als we de ‘oermoeder’ als norm hanteren, laten we alle vrouwen die liever niet de hele dag met hun kind zitten te kleien, buiten beschouwing. Hetzelfde geldt voor al die gevoelige mannen die graag met hun kinderen de eendjes voeren, en dat misschien wel leuker vinden dan hun vrouw. Zou het niet beter zijn als we een ruimer beeld van ouderschap creëren waarbinnen iedereen zich thuis kan voelen?”
Floor benadrukt in het boek dat ze het heerlijk vindt om moeder te zijn. “Wanneer je als vrouw onder woorden probeert te brengen waarom het moederschap tegenwoordig zo zwaar is, komt al heel snel de tegenreactie: ‘Was dan geen moeder geworden.’ Alsof het onmogelijk is dat je heel graag moeder wil zijn, maar óók soms worstelt met de torenhoge verwachtingen die erop geprojecteerd worden.
Er wordt nu zovéél van vrouwen verwacht. Het is inmiddels een bekende quote: je moet werken alsof je geen moeder bent en moeder zijn alsof je niet werkt. Ik hoor vaak terug van vrouwen dat ze het vooral ook frustrerend vinden dat mensen die spagaat niet erkennen. Er gaat zoveel energie verloren omdat ze anderen ervan moeten overtuigen dat dit überhaupt een probleem is.”
‘Vrouwen hebben door schade en schande geleerd van wie ze in dit leven het meeste te vrezen hebben’
In het verleden werd dit onderwerp geregeld weggezet als ‘gezeur in de marge’, schrijft Floor. We zijn immers al een stuk dichterbij gelijkwaardigheid dan vroeger, werd er dan gezegd. Inmiddels merkt ze dat steeds meer mensen erkennen dat mannen en vrouwen nog steeds deels in andere werkelijkheden leven.
“Het is verschrikkelijk dat radicaal conservatief gedachtegoed steeds meer opkomt, van de vrouw hoort thuis bij de kinderen en in de keuken. Wel maakt het duidelijk dat wat achter de voordeur gebeurt heel vergaande consequenties heeft. Het gaat niet over de afwas, maar over macht. En hoeveel ruimte we als mensen krijgen om onszelf te ontplooien.”
Nieuwsgierig naar het boek? Lees hier alvast een eerste hoofdstuk.
‘Daar ben jij nu eenmaal beter in’ van Floor Bakhuys Roozeboom is nu verkrijgbaar.
Het beste van LINDA. direct in je mail? Meld je aan voor onze nieuwsbrief.
Terug naar het aanrecht: het gaat vaak over tradwives, maar gaan we écht terug naar een ouderwetse rolverdeling?
