Hila Noorzai reist voor het eerst naar haar geboorteland Afghanistan voor de nieuwe driedelige serie Hila voorbij de Taliban. Ze wil laten zien hoe Afghaanse vrouwen hun leven leiden – vier jaar na de machtsovername door de Taliban. Het idee begon ooit aan de keukentafel tijdens gesprekken met haar ouders.
“Ik wilde de verhalen horen van Afghaanse vrouwen, niet de verhalen over de vrouwen. Niet voor ze praten dus, maar mét ze praten.”
Afghanistan is sinds 15 augustus 2021 in handen van de Taliban. De rechten van vrouwen en meisjes zijn hierdoor erg ingeperkt. Zo mogen vrouwen officieel – op een paar beroepen na – niet werken. Ze mogen niet naar school, studeren, naar een sportschool of naar een park. Dat Hila toegang krijgt tot het land en er mag filmen is bijzonder. “Ik denk dat er nog geen document zoals dit bestaat.
Het gaat heel vaak over de Taliban en wat vrouwen niet mogen, maar daar wilde ik aan voorbij gaan. Daarom heet de serie ook Hila voorbij de Taliban. Het is mijn missie om te laten zien wat deze vrouwen steeds voor elkaar krijgen.”
Eén jaar Taliban in Afghanistan: dreigende hongersnood, vrouwen onderdrukt en geen vrije pers
Tijdens de voorbereiding neemt Hila contact op met journalist Sinan Can. Can staat bekend om verschillende reportages over landen in het Midden-Oosten zoals Sinan op zoek naar het paradijs, Inside Kalifaat, Onze missie in Afghanistan en De Arabische storm.
“Hij hielp mij verder met de contacten daar. Maar vertelde ook gelijk dat het voor hem lastig was om veel Afghaanse vrouwen te spreken en dat het een voordeel kon zijn dat ik een vrouw was. Hij gaf me het advies om op zoek te gaan naar een vrouwelijke cameravrouw. En dat heb ik ter harte genomen. Het hele drieluik is uiteindelijk van begin tot einde door voornamelijk vrouwen gemaakt. Zelfs de eindmontage.”
Na een lange periode van veel research ontdekt ze dat er een window of oppurtunity is om naar Afghanistan te gaan. “Het moest er veilig genoeg zijn. Dat was op dat moment zo, dus die kans heb ik direct gegrepen.”
Met een team vol researchers bereidt Hila zich goed voor op de reis. “Zodat ik wist waar en hoe ik me kon bewegen.” Daarnaast volgt ze cursussen omdat ze als journalist naar rood reisgebied reist. “Zo leerde ik hoe ik moet reanimeren of een schotwond moet verbinden. Maar ook wat ik moet doen in situaties waarin iemand macht op mij probeert uit te oefenen.
Ik wilde er zelf klaar voor zijn om die reis te maken. Het is het land waar ik alles over hoorde van mijn ouders, waar ik veel over las en waar ik de kleuren van ken. Een soort thuis. Aan de andere kant voelde het als een ‘verre vriend’. Door de manier waarop erover gepraat wordt en door de problemen die er spelen.”
Het idee voor dit drieluik zat altijd al in haar hoofd, ontstaan door gesprekken met haar ouders over haar geboorteland. “Wanneer we het hadden over Afghanistan en de huidige vrouwenrechten, werd ik al snel boos. Vrouwenrechten staan wereldwijd onder druk en een land waar dat duidelijk zichtbaar is, is Afghanistan.
Mijn ouders hebben het land door verschillende fases zien gaan. Zij wezen mij er ook op dat je een land als Afghanistan op adem moet laten komen. En ik het ook in de context moet zien dat het veertig jaar oorlog heeft gekend.”
Hila bezoekt Afghaanse vrouwen op verschillende plekken in het land. Zo gaat ze onder andere naar een park waar veel Taliban komen en waar Afghaanse vrouwen niet mogen komen, maar waar ze als Nederlandse journalist wel toegang krijgt. “Daar ontstond een rare realiteit. Iets waar ik vaker tijdens mijn reis tegenaan liep”, blikt ze terug. “De mannen daar zijn een vrouw in mijn positie niet gewend. Het was voor hen daarom lastig inschatten wat ik nu was. Er werken nog steeds vrouwelijke journalisten. Maar die werken onder andere omstandigheden en hebben niet altijd toegang tot de plekken waar ik kon komen. Ik kreeg vaak de vraag of ik een vertaler was en in dienst stond van de crew.”
Naast openbare plekken, bezoekt Hila vrouwen die geheim onderwijs volgen of werken. Het zijn plekken waar vrouwen elkaar in het geheim opzoeken. “Uiteraard delen zij samen de angst, maar het is voor hen ook de realiteit. Je kunt niet elke dag in angst leven en je erdoor laten overmeesteren.
Deze vrouwen hebben voor zichzelf een manier gevonden om te leven. Ze zijn zoals water, vinden altijd wel een weg. Ze moeten zich misschien in honderd verschillende bochten wringen, maar uiteindelijk lukt het ze wel. We noemen deze vrouwen vaak veerkrachtig, maar dat voelt oneerlijk. Ik denk dat het voor hen eerder een vorm is van overleven.”
Marginalisering vrouwen door Taliban gaat nóg een stap verder: vrouwen mogen niet meer met elkaar praten
Het beeld van Afghanistan is volgens Hila in het Westen soms vertroebeld. “Dat komt door foto’s uit de jaren zeventig en door de mensen die in die periode op vakantie zijn geweest naar Afghanistan. Het was in die tijd misschien wat vrijer in de steden, maar op het platteland was het toen ook al conservatief. Er heerst daar veel armoede. We benadrukken soms alleen dat Afghaanse vrouwen niet naar school kunnen, maar veel mannen konden en kunnen in die gebieden ook niet naar school. Het is voor een land moeilijk om te beseffen hoe belangrijk onderwijs is als je het zelf nooit hebt gehad.
Afghanistan is een land waar het lange tijd erg onrustig is geweest. Bijna veertig jaar lang was er oorlog. Tijdens mijn reis sprak ik daarom ook Afghanen die ergens blij zijn dat het nu relatief rustig is.”
Ondanks de verschillende fases die het land heeft gekend, hebben vrouwen altijd een ‘moeilijke positie’ gehad in Afghanistan, zo vertelt Hila. “In de conservatieve delen liepen vrouwen voordat de Taliban voor de tweede keer aan de macht kwamen al in boerka’s. Zij gingen niet zomaar het huis uit. De vrouwen in de steden hebben de afgelopen twintig jaar wel onderwijs en werk gehad, voor hen is het verschil daarom groter.”
Ook de financiële verschillen zijn groot. “Op het platteland wonen ze in lemen huisjes zonder elektriciteit. Op sommige plekken hebben ze niet eens geld voor een brug, er zijn mensen die elke dag hun leven riskeren om (stiekem) naar school te gaan of te werken. Aan de andere kant is er op sommige plekken ook enorme luxe in Afghanistan. Zo zijn de bruiloften gigantisch en overweldigend. Het contrast kun je je moeilijk voorstellen als je er zelf niet bent geweest.”
De journalist bezoekt vrouwen in zowel de steden als op het platteland. In de tweede aflevering gaat ze op bezoek bij een vrouw die haar in het bijzonder is bijgebleven. “Ze is gynaecoloog. Als vrouwelijk arts geeft ze naast vrouwen, ook leiding aan mannen. Ze heeft een eigen bedrijf en is ook dokter van de Taliban. Er komen dus allemaal Taliban-mannen bij haar langs.”
Later in de serie ontmoet Hila vrouwen die op latere leeftijd leerden schrijven. “Zij doen het huishouden en lopen soms wel drie kwartier in de brandende zon naar een geheim schooltje verderop om daar alsnog te leren lezen en te schrijven. Deze kennis geven ze vervolgens stiekem over aan hun dochters.”
Waar Hila zich het meest over heeft verbaasd? “De mensen zijn na al die jaren oorlog niet verbitterd geraakt. Het volk is warm en gastvrij. Daar heb ik mij over verwonderd. Je wordt overal op straat uitgenodigd voor thee waar je dan vaak nog moet blijven voor de lunch. Ook op de plekken waar veel armoede heerst delen mensen graag, zelfs als ze bijna niks hebben. De Afghanen hebben echt een plek in mijn hart veroverd.”
De driedelige serie ‘Hila voorbij de Taliban’ is op 30 november, 7 en 14 december om 20.20 uur te zien op NPO2.
Het beste van LINDA. direct in je mail? Meld je aan voor onze nieuwsbrief.
Taliban perken vrouwenrechten in Afghanistan verder in: dit is er aan de hand
