Dichterbij god

“Van oorsprong is aan de hijras een hoge religieuze rol toegeschreven”, legt ze uit. “Het idee dat er meer bestaat dan man en vrouw is diep verzonken in de Indiase samenleving. Het derde geslacht zou dichterbij god staan: die is ook niet man of vrouw, zo wordt gedacht.” Valentijn gelooft niet in de klassieke westerse ideeën rondom gender: “Ik voel me niet man of vrouw, ik noem mezelf ook non-binair (tussen de hokjes in of daarbuiten, red.). Daarom was ik zo benieuwd naar deze traditionele ‘transgender’-identiteit. Tussen aanhalingstekens, want hoewel het westerse begrip ‘transgender’ steeds vaker op de hijra-gemeenschap wordt geplakt, hebben de hijras een unieke traditie die op veel manieren losstaat van de westerse kijk op trans zijn.”

Zegenen of vervloeken

Toen India werd gekoloniseerd door Groot-Brittannië, veranderde de gunstige positie van de hijras. “Het Britse regime geloofde uitdrukkelijk niet in een derde sekse. Vanaf dat moment is de Hijra-gemeenschap de marge ingedrukt.” In die positie zit zij tot op de dag van vandaag. “Er is sprake van grootschalige discriminatie. Zo kunnen veel hijras vaak geen werk krijgen. Daarom wenden ze zich tot bedelen of komen ze onaangekondigd opdagen bij bruiloften om het bruidspaar te zegenen. Veel mensen in India geloven namelijk dat hijras mensen kunnen zegenen of vervloeken. Mensen betalen hen daarom voor zo’n zegening, anders zijn ze bang dat het bruidspaar wordt vervloekt.”

Ontzag, maar geen respect

“De hijras hebben dus een dubbele positie in de samenleving, want naast discriminatie dwingen ze ook een bepaald ontzag af”, vervolgt Valentijn. “Maar dat is niet hetzelfde als respect. Bovendien worden ze ook gezien als een uitzonderlijk seksueel lustobject. Daarom doen veel hijras aan sekswerk.” En dat is niet zonder gevaren. Sekswerk is in India illegaal, waardoor sekswerkers niet naar de politie kunnen stappen als er iets gebeurt.

Schijnveiligheid

Een van haar heftigste ontmoetingen in India had Valentijn met een meisje dat sekswerk doet op een locatie die daarom bekend staat. “Het meisje zelf zei dat ze het werk leuk en spannend vond, en de omgeving ook als veilig ervoer. Toen ik vroeg waarom die plek veilig voelde voor haar, wees ze: ‘Omdat ik me dáár in de bosjes kan verbergen en dáár kan wegrennen.” Dat zegt veel over de omstandigheden. Ze was bijvoorbeeld een keer door een man met een pistool tot onbetaalde sex gedwongen.”

Lees ook
Waarom we volgens slachtoffer Sohaila verkeerd naar verkrachting kijken

De nalatenschap van kolonisatie

De docu geeft een indringend beeld van de trans-community in India, maar zegt ook iets over hoe we er in Nederland voor staan, vindt Valentijn. “Wij kloppen ons vaak op de borst hoe ruimdenkend en tolerant we zijn, maar het komt door westerse kolonisatie en christelijke ideeën dat landen als India transfobie en homofobie kennen. De wet die homoseksuele handelingen verbood is in India door de Britten ingesteld.”

Hand in eigen boezem

“In Nederland denken we vaak: oh, bij ons is er toch niets meer aan de hand? Maar ook in het westen is er nog steeds veel homo- en transfobie. Ik merk daar gelukkig weinig van. Ik heb een fijne, veilige bubbel voor mezelf gecreëerd. Maar toen ik in Lelystad woonde, was dat wel anders. De omgeving waarin je opgroeit heb je niet voor het kiezen. En sommige mensen kunnen daar niet zomaar weggaan, die zijn te jong of vinden dat eng.” Bovendien kan huidskleur een verschil maken. “Wordt een zwarte transvrouw bijvoorbeeld net zo goed behandeld als ik?”

Lees ook
Marvel (24) heeft zijn hele transitie vastgelegd: ‘Een camera oordeelt niet’

In de waan

Valentijns conclusie: “We moeten ook kritisch naar onszélf kijken. Ook hier is discriminatie en agressie en zijn er vooroordelen jegens de LHBT-gemeenschap. Daar is soms minder aandacht voor, omdat we denken dat het hier goed gaat. We houden onszelf in die waan door te zeggen: ‘Daar in India, daar is het helemaal verschrikkelijk.’ Ik zou het tof vinden in de toekomst een serie te maken over transgender-identiteiten in de hele wereld: kunnen wij in het westen niet hartstikke veel leren van al die geschiedenis?”

Halfgoden is vanavond om 23.15 uur bij de VPRO te zien op NPO 3 en online op 3LAB.