Ze ambieerde nooit een tv-carrière, maar toch speelt Stephanie Dumoulin (48) een van de hoofdrollen in de nieuwe documentaireserie STAAL. Als inwoner van Wijk aan Zee maakt ze zich grote zorgen om de impact van de hoogovens van staalfabriek Tata Steel op de gezondheid.
“Straks heeft ons kind gezondheidsschade omdat ik hier zo graag wilde wonen.”
Machteloos. Voorgelogen. Bezorgd. Zo voelt Stephanie zich over de gezondheidssituatie rondom Tata Steel. Het is 2011 als ze met haar partner in Wijk aan Zee gaat wonen, een paar jaar later komt daar een zoon bij. “Ik wist destijds natuurlijk waar ik ging wonen, dat die fabriek zo dichtbij stond. Maar als ik mijn vraagtekens zette bij de invloed die dat kon hebben op de gezondheid van omwonenden, werd dat weggewuifd. Zo van: zeik niet, het hoort erbij”, vertelt Stephanie aan LINDA. “Het is hier heel normaal dat je je tuinmeubels eerst schoonmaakt voordat je erop kunt zitten, omdat ze anders zwart zijn van de stof. Elke dag weer.”
Ze merkt ook de impact op haar eigen lichaam. “Er hangt een gigantische stank, zo een waar je hoofdpijn van krijgt en misselijk van wordt. Ik slaap graag met het raam open, maar soms moet ik dat ’s nachts dichtdoen omdat de stank te erg is. Ik kan niet denken: het is van negen tot vijf, daarna ga ik naar huis en is het klaar. Ik woon er middenin, het gaat dag en nacht door. Dat maakt dat het me heel erg raakt. Toen ik de afleveringen van STAAL keek, zat ik weer met tranen in mijn ogen.”
“Ik hield er altijd enorm van om mijn was buiten op te hangen, maar dat doe ik niet meer. Overal komt een laagje zwarte stof op. De speeltuinen moeten elke dag worden schoongemaakt. En dat die stof er is, betekent ook dat we fijnstof en ultrafijnstof inademen.”
RIVM deelt rapport over schadelijke stoffen in regio Tata Steel
Jarenlang negeert Stephanie haar onderbuikgevoel. Pas in 2018 gaat het balletje rollen. Omwonenden klagen over ‘grafietregens’: zwarte stof van het Tata Steel-terrein dat neerdaalt in de omgeving. In 2019 stelt het RIVM voor het eerst dat de grafietregens een risico vormen voor de gezondheid van vooral jonge kinderen. Inmiddels is duidelijk dat omwonenden van de staalfabriek een grotere kans hebben om ernstig ziek te worden: in Beverwijk hebben mensen bijvoorbeeld 25 procent meer kans op longkanker. Ook hoofdpijn, misselijkheid, hartklachten en diabetes komen vaker voor.
“Soms vind ik mezelf een heel grote sukkel”, vertelt Stephanie. “Ik wist toch dat ik niet naast een koekjesfabriek ging wonen? Waarom heb ik me niet meteen gerealiseerd dat dat foute boel zou zijn? Maar destijds dacht ik: dat zal wel goed zitten, met alle regels in Nederland.”
“Achteraf denk ik: toen ik hoorde dat het inderdaad ongezond was, had ik meteen mijn biezen moeten pakken. Dan had mijn zoon niet beter geweten dan dat hij ergens anders was opgegroeid. Maar nu – hij is tien – heeft hij hier zijn vriendjes, hij voetbalt om de hoek… Hij wil echt niet weg. Daardoor is het niet eenvoudig om te vertrekken. Ik voelde me zelf ook altijd zo thuis in Wijk aan Zee. Maar inmiddels zijn al vier vriendinnen met hun gezin verhuisd, en zij zijn niet de enigen.”
Stephanie voelt zich schuldig tegenover haar zoon, vertelt ze. “Ik maak me niet eens per se zorgen om mezelf. Ik wilde hier wonen, ik ben hier blijven wonen. Maar ik heb hier ook een kind op de wereld gezet. Hij heeft daar niet voor gekozen. Ik voel me dus schuldig als ik hier blijf wonen, want wie weet zorgt dat bij hem voor gezondheidsschade. Maar ik voel me óók schuldig als ik mijn kind ontwortel en hij ergens anders moet gaan wennen.”
Boerin Ingrid: 'Wij worden hard aangepakt, maar Schiphol en Tata steel kunnen lekker door'
Namens een groep omwonenden, onder wie Stephanie, doet advocaat Bénédicte Ficq in 2021 aangifte tegen Tata Steel en de feitelijk leidinggevende. Ook Greenpeace Nederland heeft inmiddels aangifte gedaan tegen het bedrijf. Het Openbaar Ministerie is nog bezig met een strafrechtelijk onderzoek.
Omwonenden maken zich niet alleen druk om de gezondheidsrisico’s, maar ook om de manier waarop Tata Steel daarmee omgaat. Hoewel het bedrijf zegt dat de uitstoot van kankerverwekkende stoffen sinds 2019 met de helft is teruggedrongen, ziet het RIVM nog geen verbeteringen in het neerdalende stof. En pas vorig jaar kwam een rapport uit de jaren 70 aan het licht, waaruit blijkt dat toen al zeer hoge concentraties kankerverwekkende stoffen in de lucht rond de fabriek werden gemeten.
“Ik heb het gevoel dat ik word voorgelogen, dat er informatie wordt achtergehouden”, zegt Stephanie. “Mensen die daar gewerkt hebben, die jarenlang met hun handen in de smurrie zaten, hebben gewoon meer kans om ziek te worden. Dat vind ik ontzettend oneerlijk. Ik wil dat het gezonder wordt voor iedereen die hier woont én iedereen die daar werkt.”
De vooruitgang gaat maar traag, vindt ze. “De eerste rapporten dateren al van voor mijn geboorte, maar er is nog niets écht veranderd. Er is misschien wat geschaafd aan de regels, maar ik merk, zie of ruik nog geen verschil. Hoewel er zo veel mensen ziek worden komt de overheid maar niet met strengere maatregelen. Ik weet zelfs niet of ik dat ooit nog meemaak.”
Stephanie benadrukt dat ze goed snapt hoe het voor medewerkers van Tata Steel is als omwonenden kritiek uiten. “De fabriek heeft decennialang voor welvaart gezorgd; er kwam werkgelegenheid en ze verstrekten zelfs hypotheken tegen een lage rente. Maar wat heb je aan geld als je astma, longkanker of hartproblemen hebt? Ik vind dat we meer moeten focussen op het welzijn.”
De vierdelige documentaireserie STAAL is een coproductie van omroep HUMAN en De Haaien en wordt vanaf woensdag 13 maart wekelijks om 22.15 uur uitgezonden op NPO 2. Alle afleveringen zijn meteen beschikbaar op NPO Start.
Giftig staal Rijkswaterstaat ging stiekem naar de ovens van Tata Steel
