In de serie Relatie Frustratie zit schrijver en journalist Kim Palmaccio op de bank bij relatiecoach Anne de Jong met om de week een nieuwe vraag over de liefde.
De tweede sessie: hoe ga je om met een partner die niet wil praten of gevoelens wil delen?
Kim: “Samenwonen. Ik doe het (nog) niet. In de relatie met mijn huidige partner voeren we weleens gesprekken over samenwonen, maar het is een gevoelig punt. We liggen nog niet helemaal op één lijn. Wat vooral opvalt in de samenwoongesprekken, of eigenlijk in bijna alle gesprekken die we voeren over zaken die gevoelig lijken te liggen: we hebben beiden een andere soort ‘beschermreactie’, zoals relatiecoach Anne dat noemt. Hij vecht, ik vlucht. Hij wordt snel geïrriteerd of boos als hij zich niet begrepen voelt, ik ontwijk of loop letterlijk een ruimte uit als ik me niet begrepen voel. Volgens Anne heeft dat alles te maken met het feit dat je je gevoelens nog niet wil/kan delen.”
Anne: ‘Of je nou vlucht of vecht: met beide beschermreacties laat je niet zien welke kwetsbaarheid er onder die reactie zit. Je deelt je eerlijke gedachten niet en plaatst een ‘muurtje’ tussen jou en de ander, als een soort zelfbescherming. Zo laat je niet zien wat je werkelijk pijn doet, kom je niet tot de kern, laat staan tot een oplossing van een ‘probleem’.’
Ik herken dat: na ellenlange gesprekken heb ik nog steeds niet het idee dat we echt bespreken wat er in ons omgaat.
Voorbeeld: laatst zaten we in een visrestaurant, we zouden een goed gesprek gaan voeren over samenwonen. De toast met zeekraal werd geserveerd en het was gezellig, tót mijn vriend zei dat hij denkt dat we nog niet moeten gaan samenwonen omdat hij denkt dat ik daar nog niet klaar voor ben. Ik reageerde onverschillig, ook al heeft hij gelijk. ‘Ik niet?!’ lispelde ik zo zacht mogelijk. ‘Jij toch ook niet?’
Hij haalde zijn schouders op. ‘Jij kan je niet committeren.’ Ik zuchtte. ‘Laat maar,’ zei ik, ‘dit heeft geen zin.’ ‘Jawel,’ zei hij, ‘we zouden het er toch over hebben?’ Ik prikte in een garnalenkroket. ‘Lekker zijn deze.’
Anne: ‘Als je bang bent gekwetst te worden, treedt vaak onbewust een oermechanisme op (vechten of vluchten). Zo’n primaire reactie is nooit helemaal te voorkomen; het brein wil je beschermen tegen pijn. Het probleem is alleen: als je niet eerlijk bent over je gevoelens, geef je de ander niet de mogelijkheid om jou te zien zoals je écht bent. Je partner ziet alleen je beschermreactie, en die bestaat vaak uit onverschilligheid, boosheid of cynisme. En daar reageert je partner dan weer op, en dan jij weer, daarop en zo ontstaat een sneeuwbaleffect.’
Aan die eerste reactie kun je vrij weinig veranderen, maar je kunt er vervolgens wel voor kiezen om daarna een ander pad op te gaan. Om te vragen wat de ander triggert of als jij degene bent die onverschillig of heftig reageert: te weten waarom jij in eerste instantie zo pittig of ongeïnteresseerd reageert.
Wat je kunt doen? Voer een hoofd-hartgesprek. De eerste keer dat je zoiets doet, voelt dat misschien wat geknutseld aan, maar hoe vaker je het doet, hoe vaardiger je hierin wordt, en hoe natuurlijker het voelt:
Stap 1. Vertel wat de trigger was. ‘Het deed me denken aan…. Het bracht me terug naar…’ Neemt de ander mee terug naar de situatie en beschrijf zo helder mogelijk het moment waarop er bij jou vanbinnen iets gebeurde.
Anne: ‘We hebben allemaal triggers waardoor we vanuit een beschermreactie reageren. Voor de een is dat een dominante houding waardoor je je als partner alleen voelt of niet gezien. Je ouders/opvoeders zijn hier vormend in geweest; vaak zijn gevoelens van onzichtbaarheid of je niet verbonden voelen ontstaan toen je je als kind onveilig of ongezien voelde. Of je hebt iets naars meegemaakt in een eerdere relatie. Of er is in je huidige relatie iets gebeurd wat nog steeds speelt. Zijn er in vorige relaties onprettige dingen gebeurd waar je liever niet aan terugdenkt?
Ga terug naar je jeugd, wat deed je als je je gekwetst voelde door je opvoeders? Vechten of vluchten? Zijn er momenten in je jeugd waarop je je niet voldoende gezien werd of je te weinig beschermd hebt gevoeld? Mocht je fouten maken? Werd je voldoende getroost als je het moeilijk had? En hoe werd je dan getroost? Kan je nu bij je partner weleens hetzelfde gevoel krijgen als vroeger in je gezin?’
Kim: ‘Terug naar die situatie in dat visrestaurant. Na de garnalenkroketten herpakte ik me. ‘Schat, die opmerking van daarnet, dat je zegt dat je niet wilt samenwonen omdat je denkt dat ik er nog niet klaar voor ben, dat triggerde me omdat het me deed denken aan mijn vader die moeilijk over zijn emoties kon praten. Ik had vroeger vaak het idee alsof ik dan iets fout deed als hij het moeilijk had, waarna ik liever m’n mond hield en het over andere zaken had.’
Stap 2. Vertel hoe je toen reageerde. Beschrijf zo volledig (en feitelijk) mogelijk wat je gedrag was.’ Kim, in het restaurant: ‘Ik reageerde onverschillig, snauwde dat jij ook niet klaar was voor samenwonen en kapte uiteindelijk het gesprek af.’
Stap 3. Deel wat er in je hoofd en je hart gebeurde. Je verwoordt eerst wat je allemaal dacht bij de trigger, welk verhaal je brein maakte. Daarna vertel je wat je allemaal voelde. Je kan vertellen hoe boos je was, hoe verdrietig, hoe onmachtig, of hoe alleen je je ineens voelde. Probeer vooral je ‘zachte emoties’ te verwoorden, zoals verdriet, gekwetstheid of angst. Harde gevoelens als boosheid en woede zijn makkelijker te verwoorden dan zachte gevoelens, maar ze zorgen wel meer voor verbinding terwijl harde emoties voor verwijdering kunnen zorgen.’
Kim, in het restaurant: ‘Goed lieverd, ik voelde me dus aangevallen en niet goed genoeg. Ik had het idee dat jij je niet kwetsbaar opstelde, waardoor ik dat ook niet durfde. Ik begon te twijfelen aan mezelf: kan ik mezelf inderdaad niet committeren? En wat is dat eigenlijk, committeren in een relatie? Ik committeer me nu toch al ook zonder samenwonen? Ik doe voor mijn gevoel juist zoveel om me te committeren aan jou. Ik voelde me niet gezien.’
Anne: ‘Door jezelf echt te laten zien, met alle positieve en negatieve gevoelens, geef je de ander de kans jou écht te leren kennen, en geef je je partner ook permissie zichzelf te zijn. Zo kom je dichter tot elkaar.’
Kim: ‘Zo’n hoofd-hartgesprek voelde niet eens zo gekunsteld, maar juist best bevrijdend. Voor het eerst in tijden hadden we er een constructief gesprek over. Niet eens ellenlang, maar gewoon goed.’
'De verliefdheid kakt in en ik ben van mijn roze wolk gedonderd. De twijfel slaat toe, wat moet ik hiermee?'
Relatiecoach Anne de Jong is oprichter van derelatiecoach.nl en auteur van Sorry, schatje: Het no-nonsense relatieboek voor goede en slechte tijden. Kim Palmaccio is schrijver en journalist voor o.a. LINDA.
