Anika is getrouwd met Clemens. Een vakman, een lieve vader, een driftkikker en een binnenvetter. Maar praten over zijn zorgen is uitgesloten. Geen sprake van. Niet met zijn vrouw, niet met zijn vrienden.
Tot het ineens heel snel bergafwaarts gaat met hem.
Trigger warning: dit artikel gaat over zelfdoding.
Mannen sterven in Nederland ruim twee keer zo vaak aan zelfdoding dan vrouwen. Dat komt, denkt journalist Nathan Vos, deels doordat veel mannen niet geleerd hebben om werkelijk te voelen wat ze nodig hebben. Ze vragen geen, of te laat hulp terwijl ze die net zo hard nodig hebben als vrouwen.
Wij kunnen onze partners helpen. Hoe? Door mannen bewuster te maken van hun emoties, daarover te praten en hun behoeftes serieuzer nemen.
Ze hoort een bonk vanaf de zolder. Dat zal de bedbank zijn, denkt ze nog. Twintig minuten later, ze heeft de tafel afgeruimd en de afwas gedaan, loopt ze naar boven. Daar vindt ze hem.
Clemens had al een huis, en een relatie van tien jaar achter de rug, toen hij het op zijn vijfentwintigste aanlegde met Anika. Zij was negentien. Een opvliegerig mannetje, een trots haantje. Dat zag ze vooral in het verkeer, als hij weer eens een andere weggebruiker te lijf wilde gaan. Geen gemakkelijke.
Toch trok ze snel bij hem in. Op die leeftijd best een stap. Zij: administratief medewerker. Hij: meubelmaker. Zo’n hele precieze. Een vakman, die bij voorkeur tot laat in de avond doorwerkte. En een man die van spullen hield. Oude Amerikaanse wagens, dat leek hem wel wat.
Spullen wel, kinderen, zozo. Dat vond hij doodeng, al die verantwoordelijkheid. Maar ze kregen er twee en hij was een lieve papa. Echt praten? Neuh, niet zijn ding. Nooit geleerd thuis. Met een vader die minder vaak thuis was vanwege zijn werk. Dat leek Clemens ook wel wat. Hij uit, Anika thuis. Nu ze erover nadenkt: dat perfectionisme van hem was ook voor zijn ouders bedoeld. Die stonden op een voetstuk.
Was Clemens een vreemde? Nou ja, hij kon slecht tegen veranderingen. Maar wie niet? Hij maakte een paar reorganisaties mee en daar zal hij het moeilijk mee hebben gehad, weet ze, al was het geen onderwerp. Maar hij was een vakman, dus werk had hij zo weer.
Hij had, zo achteraf bezien, depressieve periodes. Dan meldde hij zich ziek met een griep; kwam zij ’s avonds thuis en waren de gordijnen nog dicht. Had hij de hele dag op de bank tv liggen kijken, niks gegeten, alleen bakken koffie gedronken. Dat kon weken duren. Ja, je zou dat wel als een soort depressie kunnen zien. Als hij maar gepraat had. Maar dat was uitgesloten. Geen sprake van. Niet met haar, niet met zijn vrienden.
De laatste weken raakte hij soms in een waas. Zat hij daar in de huiskamer. Was hij even weg. Supereng, dat vond hij ook. Huilen, de hele tijd. Ze troostte hem zoals ze hun kinderen troostte. Maar dat hij ging praten? Nee. Niks. Dat hij hulp wilde? Geen denken aan, daar was hij te trots voor. Ze kwam er niet doorheen. En als dat toch dreigde, kregen ze ruzie en pakte hij de wagen. Om als een idioot weg te rijden. Achteraf, vertelt ze, heeft ze met haar psycholoog gesproken over de mogelijke diagnose en oorzaak. Ze kwamen er niet uit. Clemens was namelijk óók vaak de clown.
De maand voor zijn dood moest ze hem regelmatig van de zolder plukken. Daar was hij anders nooit: de wasmachine, het strijkijzer, niet zijn ding. Maar nu zat hij daar op de bedbank, een beetje voor zich uit te staren. Die laatste woensdag, halfvijf, zwaaide hij nog naar zijn collega’s, door het raampje. Tot morgen! Dat hoorde ze later.
Aan tafel, het was half zeven, ging het mis. Zij wilde een nachtje doorslapen. Want het was elke avond raak; eerst was hij boos, daarna ging hij huilen, maar nog steeds kwam er niks uit. En dan was het al snel twee uur ’s nachts. Of ze op de zolder mocht, op de bedbank. Alleen. Hij schoof zijn stoel naar achteren, zette zijn bord op het aanrecht en stormde naar boven. Ze weet nu nog hoe de tweede traptrede toen kraakte. Ze hoorde een bonk – ook die klank verdwijnt nooit meer – en dacht dat het van de bedbank was. Twintig minuten later ging Anika toch maar eens kijken.
Ze heeft hem nog vastgepakt. “Zit me niet te fucken man”, roept ze. Rent naar beneden om 112 te bellen. Terwijl ze in de wachtstand staat, hoort ze het touw over de balk schuren. Ook dat raakt ze niet kwijt. Van de 112‑meneer moet ze Clemens zo snel mogelijk losmaken, wie weet. Telefoon op luidspreker, ze heeft hem eraf gehaald, weet niet meer hoe. Ze probeert te reanimeren, hartmassage. Terwijl ze denkt: dit is de eerste keer in twaalf jaar tijd dat ik niet achter hem aan ben gerend. Daar ligt ze wakker van, soms.
Hij heeft het erover gehad, de laatste weken, hoe kan hij zich ophangen in het trapgat. Een paar keer. “Meen je dat nou?”, vraagt ze natuurlijk. “Dan gaan we naar de huisarts.” “Nee, geintje.” En hij sluit zich weer. Nú, ja nu zou ze aan de bel trekken bij dit soort geintjes. En dan begint het circus. Huis vol politie, aan de overkant van de straat staan allemaal mensen. Kijken, want er staan twee ambulances in de straat. Actie!
Wat Anika nooit, maar echt nooit meer zal vergeten, is het eerste wat de agente tegen haar zegt. “Het ligt niet aan jou, het is niet jouw schuld.” En dat zegt ze nog een keer of tien. Had ze hem naar de hulpverlening moeten slepen? Natuurlijk! Achteraf. Maar hij kon zó agressief worden als ze dat voorstelde. En dan scheurde hij weer weg. Hoe had ze hem moeten helpen?
Ze zoekt contact met mensen met wie hij de afgelopen maanden contact heeft gehad, op zoek naar antwoorden en waarom hij deed wat hij deed, ook al was het soms verkeerd. Ze vertellen dat hij dacht dat hij ongelukkig was en het ergens anders misschien wel kon vinden. Zij denkt nu: hij moest zijn energie kwijt.
En voor de kinderen zorgen? Dat was, gaf hij ook toe, voor hem een te grote verantwoordelijkheid. Dat kon hij niet. Spelen een beetje, maar het liefst deed hij zijn eigen ding. Zelfs in hun caravannetje op de camping. Daar bleef hij een beetje voor zich uit zitten staren. Toen ze het ontdekte van zijn misstappen was het klaar. Hier stopt het, had ze gezegd. Het effect was dat hij zich maniakaal naar binnen richtte, naar hen. Maar niet op een goede manier. Wat hij eerst helemaal losliet, daar wilde hij nu volledige controle over. Hij wilde de hele dag weten waar ze was, ook al zat ze op haar werk. Bang, denkt ze nu, om haar kwijt te raken. Een nieuwe angst. Ging hij ineens ook niet meer naar feestjes, kwam de deur niet uit.
Een omslagpunt, denkt ze achteraf. Niet dat het onprettig was thuis, ze bleef van hem houden. Ze was blij als hij er was, maar het was zo niet Clemens, zo niet hij. Benauwend. Ook dat hij in augustus de uitvaartverzekeraar liet langskomen. Voor een nieuwe polis. Om het goed te regelen, mocht hij er niet meer zijn. Geen koffie, wel bier en bitterballen, die en die muziek. Onnodig en overbodig, dacht ze, maar toen wist ze niet wat er twee maanden later zou gebeuren.
Die week, het klinkt bizar, zijn er nog twee zelfdodingen binnen een straal van vijfhonderd meter. Een moeder van drie kinderen, hoorde ze. Drie! Eén kindje meer dan Anika en Clemens hadden.
Anika vertelt het haar kinderen, 2,5 en 4. Een maand eerder is het hondje van opa en oma ingeslapen en een sterretje aan de hemel geworden. En nu is papa’s hart gestopt en is hij ook een sterretje aan de hemel. De oudste heeft er veel last van. Is ontroostbaar. Waar is papa? Zit tijden te kijken naar een foto. De jongste is anderhalf jaar jonger. Huppelt achter de kist aan. Die weet niks meer en dat vindt ze ook wel weer moeilijk.
Dat je twaalf jaar met iemand bent, hem denkt te kennen en geen idee blijkt te hebben gehad. Nu voelt ze zich vooral schuldig op moeilijke momenten. Maar dat ze het had kunnen voorkomen? Nee. En ja, soms is ze boos op Clemens. Dat ze nu alles, bijvoorbeeld het opvoeden van twee kinderen, alleen moet opknappen. Maar tegelijkertijd, wat moet hij eenzaam zijn geweest.
Dat huis met die zolder hoeft ze niet meer. Terug naar het dorp waar ze vandaan komt dan maar. In therapie, emdr, met piepjes die je grootste trauma’s naar een veiliger hersendeel doen verhuizen. Dat werkt, al kwam het laatst bij Soldaat van Oranje, de musical wel binnen toen zo’n gast zich verhing. Toen zat ze even te shaken.
Intussen gaat het goed met haar. Er is vooral meer gevoel. Ze voelt alles meer en dat is goed. Ze geniet van wat er is. Ze ervaart intenser. Ze ziet de waarde van een ijsje eten met de kinderen. Anika is niet meer altijd bezig, leeft niet meer als een dolle, ze leeft gewoon.
Wat ze aan mannen mee wil geven is dat het niet perfect hoeft te zijn. Je mag falen. En loop er niet mee rond, zet je trots opzij. Mannen die om hulp durven vragen, zegt ze stellig, dat zijn de dapperste mannen.
De komende weken plaatsen we op LINDA.nl interviews met jonge weduwes van wie de man volkomen onverwacht uit het leven stapten. Deze interviews zijn afkomstig uit het boek Man o Man (uitgeverij Nijgh en van Ditmar) dat Nathan Vos schreef. LINDA. sprak hem voorafgaand aan deze serie. De broer van journalist Nathan Vos maakte acht jaar geleden een einde aan zijn leven. Sindsdien heeft hij een missie: het aantal suïcides onder mannen tussen de 35 en de 65 jaar naar beneden krijgen. Manoman.nl.
Tekst: Nathan Vos
Denk jij aan zelfdoding? Je bent niet alleen. Neem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via www.113.nl of bel 113 (lokaal tarief) of 0800-0113 (gratis).
Margots man maakte een einde aan zijn leven: 'Hij liep de deur uit zonder gedag te zeggen'
