Actrice Lisse Knaapen (25) speelt vanaf deze maand 88 keer de solovoorstelling ‘Emma wil leven’. Daarin portretteert ze Emma, die op 18-jarige leeftijd overleed aan de gevolgen van anorexia nervosa.
Op 24 januari gaat de voorstelling in première in het Zaantheater in Zaandam. We bellen Lisse en blikken samen vooruit.
In de documentaire van Jessica Villerius leerden we vooral Emma kennen. Wat zien we straks in het theater?
“Het is eigenlijk één grote monoloog over Emma en haar gevecht. Het past goed in wat Solo Stories eerder heeft laten zien: producties met maatschappelijke verhalen, over mensen die middenin de maatschappij staan. Eerder heeft Eric Corton bijvoorbeeld de solovoorstelling ‘Ma’ gedaan, naar het boek van Hugo Borst. Die was echt te gek. En nu mag ik het verhaal van Emma vertellen.”
Wanneer kreeg jij voor het eerst iets mee van Emma wil leven?
“Toen de documentaire uitkwam heb ik ‘m direct gezien. Ik vond het heel heftig. En ik had tot dat moment ook geen idee dat deze ziekte zoveel meer was dan simpelweg niet eten.”
Wat deed de documentaire met je?
“Het zette me aan het denken, absoluut. De beelden die ik zag waren super shockerend. Niet zo lang daarvoor was ik even oud als Emma, dat voelde wel confronterend. Ik werd mij door de documentaire veel bewuster van mijn omgeving.”
Anorexia is niet bepaald een licht onderwerp om te behandelen. Zie je daar tegenop?
“Het is best wel zwaar, inderdaad. Maar ook heel belangrijk! Toen ik hoorde dat ik deze voorstelling mocht doen, ben ik eens beter om me heen gaan kijken en vragen gaan stellen. Ik wist eerlijk waar niet dat er zoveel mensen waren met een eetstoornis. Een meisje vertelde me dat ze vroeger wel eens haar eten had uitgekotst. Gewoon, om te kijken of dat hielp bij het lijnen. ‘Dat hebben we allemaal toch wel eens gedaan?’, zei ze. Nou, ik dus niet. En van anorexia wist ik ook niet veel. Je denkt dat je iemand als het ware door elkaar moet schudden, moet zeggen dat-ie moet gaan eten. Maar daar gaat het helemaal niet om bij anorexia.’
Waar gaat het wél om?
“Om een heel groot monster in je hoofd. Ik ben bij het AMC in Amsterdam geweest, waar Emma is behandeld. Daar sprak ik haar behandelend arts en die legde me uit dat Emma als het ware geboren werd met een zwarte vlek in haar hoofd. Naarmate ze opgroeide werd dat een enorm monster waar ze niet van loskwam. Emma had een enorme wilskracht, maar ze kampte ook met grote onzekerheid. Die kwamen met elkaar in conflict, zoals een engel en een duivel, en dat werd uiteindelijk zó groot.”
Met de dood tot gevolg.
“Ja, uiteindelijk leidde het tot de dood, inderdaad. Daar kan zo’n monster een mens toe drijven. In de voorstelling laten we dat ook zien. Ik speel zowel het monster als Emma zelf. Die zijn met elkaar in conflict: het monster probeert door te drijven en eist meer en meer van Emma. Emma wil graag leven en het monster kwijtraken, maar dat gaat niet.”
Je doet deze voorstelling helemaal alleen, zonder tegenspelers. Hoe moeilijk is dat?
“Het is leuk, maar ook doodeng. Omdat ik het in mijn eentje doe, en omdat het een zwaar thema is. Je moet je er wel toe verhouden, tot het onderwerp. De eerste keer dat we de volledige doorloop van de voorstelling deden, was ik na twintig minuten doodop. Toen kon ik niet meer. Maar hoe vaker je het doet, hoe beter het gaat. Je moet je echt leren focussen en niet elke avond uitgaan. Ik heb de energie hard nodig voor de voorstelling.”
Je kruipt echt in Emma’s hoofd. Hoe heb je dat voorbereid?
“Ik heb de documentaire van Jessica Villerius gezien en het boek ‘Emma wil leven’ van Josha Zwaan. Daarin staan ook dagboekfragmenten van Emma. Daarnaast maakte ze zelf veel filmpjes, die heb ik bekeken. Emma was ontzettend open over alles en dat maakte het makkelijker om haar te begrijpen. Haar moeder zei ook dat dit was wat Emma wilde: dat haar verhaal verteld zou worden.”
Hoe was het om haar ouders te spreken?
“Pittig, maar tegelijk was het ook heel goed. Haar vader zei: Emma is van ons, maar de voorstelling is van jullie. Dat was heel fijn om te horen. We mogen via hun dochter aandacht besteden aan dit onderwerp en er een voorstelling van maken. Emma’s ouders en haar arts zijn zo goed met haar omgegaan. Ze hebben echt moeilijke beslissingen moeten nemen. Wat zeg je als je gevraagd wordt of ze je kind dwangvoeding moeten geven? Dat lijkt me verschrikkelijk.”
Lees ook
Aangrijpende documentaire ‘Emma wil leven’ gaat het theater in
Waarom moeten de mensen die de documentaire al zagen nog naar de solovoorstelling komen?
“Wanneer je de documentaire hebt gezien en het boek hebt gelezen, weet je wie Emma was. Het is heel shockerend om te zien hoe dun ze wordt. Maar om de afstand tot Emma te verkleinen en het echte dilemma te zien dat zich in haar hoofd afspeelt voegt de voorstelling ontzettend veel toe. Je leert het probleem beter te begrijpen en kunt je erin verplaatsen. De documentaire, het boek en de voorstelling passen samen heel mooi in elkaar.”
Jessica Villerius, die de documentaire ‘Emma wil leven’ maakte, maakt nu voor LINDA.tv de serie Eetstoornis: Maskers Af.
