Tijdens een zeiltocht in de Caraïben raakt Katelijne Langezaal ernstig gewond. Ze loopt een dwarslaesie op, waardoor haar leven in één klap verandert. Toch weigert ze zich neer te leggen bij een toekomst in een rolstoel.
In haar documentaire Dwars volgen we film- en televisiemaakster Katelijne vanaf het ziekenhuisbed, tijdens haar revalidatie in Nederland en Amerika, tot de oprichting van haar revalidatiecentrum.
Tien jaar geleden stond Katelijne Langezaal op het punt om af te studeren aan de National Film & Television School in Engeland, waar ze documentaire regie studeerde. Voor een promotievideo bevindt ze zich op dat moment in de Caraïben.
“Het was een van de laatste dagen van de zeiltrip. Het was een schitterende dag, we lagen die ochtend voor anker in een azuurblauwe baai in Simpson Bay in Sint-Maarten, en zouden die dag naar Anguilla gaan zeilen. Een eiland ten noorden van Sint-Maarten.”
Een droomsetting voor Katelijne. “Ik was helemaal in mijn element: zeilen, tropische eilanden en filmen, dat zijn drie grote liefdes van mij. Ik genoot op en top”, vertelt ze. Ze zetten koers richting de westkust om het eiland te bereiken.
“Mijn oog viel op de boeg die door dat heel mooie azuurblauwe water sneed. Daar wilde ik shots van maken voor de promotievideo.” Met toestemming van de kapitein zet ze de GoPro vast op het dek aan de voorkant van het zeiljacht. “Toen ik op keek, zag ik een muur van azuurblauw water op me afkomen.”
De golf is enorm, en staat op het punt om te breken. “Aan de bovenkant zag je dat de golf aan het krullen was en dat er een witte kop ontstond. De boot is daar recht op ingevaren. Deze stond op automatische piloot, want de kapitein was met mij mee naar voren gelopen.”
“Het voorste deel van de boot klapte in het dal achter de golf, en de volgende golf tilde ons meteen weer omhoog. Ik zat helemaal op het voordek, dus ik maakte de hardste klappen. Terwijl ik nog viel, werd de voorkant alweer omhoog geslingerd. Keer op keer kwam ik met een klap op mijn billen op het dek terecht.”
Karlijn en haar gezin leden schipbreuk door zeldzame orkaan: 'Ik dacht, nu gaan ze dood voor mijn ogen'
Bij de derde golf voelt ze een enorme pijnscheut door haar rug. “Vanaf dat moment ging alles in slow motion. Het moet een kwestie van seconden zijn geweest, maar het voelde als minuten. Ik voelde het dek niet meer onder me – alsof ik op een skippybal zat of een pak watten. Het was een heel raar gevoel, wat daarna verdween. Daar kwam niets voor in de plaats.”
Katelijne kan haar benen niet meer bewegen. Ze voelt dat het goed mis is met haar rug. Maar er volgen nog twee golven. “Ik dacht alleen maar: ik moet me heel goed vasthouden aan de reling, want als ik overboord sla, kan ik niet meer zwemmen. Dan verdrink ik.”
De laatste golf dooft onder hen uit. De zee is vrijwel meteen weer kalm, alsof er nooit iets is gebeurd. “We moesten nog 45 minuten terugvaren naar Simpsons Bay. Dat was echt de hel. Elk klapje dat de boot maakte voelde ik in mijn rug. Ik heb in de reling zitten bijten om het niet uit te krijsen van de pijn.” Na een zware tocht komen ze aan in de haven, waar een ambulance haar op wacht.
In het ziekenhuis blijkt dat Katelijnes twaalfde thoracale ruggenwervel – de wervel waar je onderste ribben aan vastzitten – in meerdere stukken is gebroken. Ze moet zo snel mogelijk geopereerd worden, om blijvende schade zoveel mogelijk te beperken. Maar dat kan niet op Sint-Maarten. Ze wordt overgebracht naar de Dominicaanse Republiek, ruim twaalf uur na het ongeluk.
“De neurochirurg vertelde dat er niets over was van mijn twaalfde wervel, en daarom een titanium cage wilde plaatsen. Dit is een soort kunstmatige vervanger van het gebroken wervelbot.” Maar deze cage moest nog wel eerst besteld worden. “Gelukkig kwam deze dezelfde dag nog binnen”, vertelt Katelijne.
Tekst gaat verder onder de foto.
Maar haar operatie wordt continu uitgesteld. “Dat komt door het feit dat de alarmcentrale op dat moment niet adequaat heeft gereageerd. Het ziekenhuis wilde geld zien, maar de alarmcentrale wilde alleen een garantiebrief van betaling geven. Het heeft – helaas – een paar dagen geduurd voordat de alarmcentrale inzag dat er iets ernstigs aan de hand was, en ze toch maar besloten die aanbetaling te doen.”
Pas drie dagen na het ongeluk wordt Katelijne geopereerd. “De kans bestaat dat ik er beter uit zou zijn gekomen als ik meteen was geopereerd. Dat weet je nooit honderd procent zeker, maar waarschijnlijk zou ik minder functie zijn verloren.”
Na twee weken in de Dominicaanse Republiek komt Katelijne terecht in één van de acht revalidatiecentra van Nederland die gespecialiseerd zijn in dwarslaesies. Daar verblijft ze een halfjaar. “Het was een heel andere en voor mij onbekende wereld waar ik in terechtkwam. Het voelde als een soort parallelle dimensie. In eerste instantie kon ik niet naar buiten en was ik volledig afhankelijk van zorgprofessionals. Dan zit je in de gezamenlijke woonkamer en dan zie je door het raam het gewone leven buiten aan je voorbijtrekken en daar maak je dan opeens geen deel meer vanuit. Dat is een heel rare gewaarwording.”
“Het doel was om mij te leren leven met mijn beperking en zo zelfstandig mogelijk te maken. Ik had gedacht dat we ook zouden werken aan herstel, dus beweging en gevoel terugkrijgen in mijn onderlichaam. Dat was niet het geval.” Katelijne weigert zich neer te leggen bij een leven in een rolstoel en zoekt naar therapieën waar herstel wél een onderdeel is.
“Dat bleek in heel Nederland en Europa niet te bestaan. Zo ben ik in Amerika terechtgekomen, waar ik een therapiecentrum vond genaamd Project Walk waar ze met Activity Based Therapy werkten. Die therapie maakt gebruik van neuroplasticiteit, het vermogen van het zenuwstelsel om nieuwe verbindingen te maken of bestaande verbindingen te veranderen of te herstellen. Hoewel artsen mij aanraadden niet te gaan, omdat het volgens hen onvoldoende bewezen was, ben ik toch gegaan. Ik wilde zelf ontdekken wat er mogelijk was.”
Dat blijkt een goede keuze. Katelijne gaat erop vooruit. “Ik kreeg steeds meer kracht en beweging terug in mijn onderlichaam. Het gevoel in mijn blaas keerde terug, waardoor ik weer aan kon voelen wanneer ik moest plassen en niet meer continu op tijd hoefde te katheteriseren en in de gaten moest houden hoeveel ik dronk. Op een gegeven moment kon ik zelfs staan en de eerste stappen zetten met een looprek.”
Tekst gaat verder onder de foto.
Maar het geluk staat niet bepaald aan Katelijnes zijde. Door een gebroken voet, chronische blaasontsteking en een heupoperatie, ligt haar herstel maanden stil. “Telkens als ik stappen vooruit had gezet, ben ik weer teruggezet door complicaties.”
Wanneer ze eindelijk op het punt is dat lopen met een looprek lukt, en het bijna veilig genoeg is om dit zelfstandig thuis te doen, gaat Californië in lockdown en sluit het trainingscentrum haar deuren. Katelijne heeft geen zin om opgesloten te zitten in de VS en pakt halsoverkop de een-na-laatste vlucht naar Europa. Maar daar kan niemand haar verder helpen.
“Uiteindelijk heb ik twee jaar geen training gehad. Ik was zo goed als terug bij af.” In 2016 heeft Katelijne al onderzocht om deze vorm van therapie naar Nederland te halen. Jaren later krijgt ze het voor elkaar met een aantal lotgenoten. “Mijn trainers uit de VS leiden onze fysiotherapeuten op in deze specifieke therapie. Daarmee zijn we met Neuromove het eerste Activity Based Therapy center van Nederland – en voor zover wij weten ook van Europa.”
Het centrum groeit hard. “We begonnen ooit met vier fysiotherapeuten en 35 patiënten. We zitten nu op veertien fysiotherapeuten en 220 patiënten. En we hebben een wachtlijst. De hoop is om een nieuwe ruimte te vinden waar we tot 500 mensen kunnen helpen.”
In de documentaire Dwars volgen we Katelijne vanaf het ziekenhuisbed, tijdens haar revalidatie in Nederland en Amerika, tot de oprichting van haar revalidatiecentrum. In eerste instantie is het maken van een documentaire niet haar doel. Filmen helpt haar orde te scheppen in de chaos van het ziekenhuis.
“Ik wilde het vastleggen voor mezelf. Voor het geval ik het nodig had als ik wilde reconstrueren wat er was gebeurd en waar het mis was gegaan. Het was een manier om grip te krijgen op een situatie waar ik geen enkele controle over had, en het hielp als afleiding.” Een aantal oud-medestudenten uit Engeland moedigt haar aan om er een documentaire van te maken en helpen haar daarmee. “Zonder hen had ik dit nooit kunnen doen.”
Tekst gaat verder onder de foto.
Nu – tien jaar later – heeft ze weer de tijd om zich te focussen op haar eigen herstel. “Ik ben weer bezig met lopen in de loopbrug. Ik hoop weer daar te komen waar ik in de film ben: namelijk lopen met die rollator of met het looprek. En dan zelfstandig, want op het moment dat je kleine stukjes kunt lopen, wordt de wereld zoveel groter. Nederland is zo ontoegankelijk. Ik weet heus wel dat ik niet meer de avondvierdaagse ga wandelen, maar ik wil mijn leven iets makkelijker maken.”
Niet alleen fysiek is de impact groot, ook mentaal. “Op zich gaat het goed met me. Nu Neuromove staat en deze film af is, kan ik een boek dichtklappen. Neuromove heeft me ook veel gegeven. Ik heb er een hele nieuwe wereld met fantastische mensen bijgekregen, maar ik mis mijn oude leven nog steeds. Ik denk ook niet dat ik dat ooit niet zal doen.”
Ze vervolgt: “Het is niet alsof ik de hele dag zit te huilen, maar er zijn dagen dat ik er keihard mee word geconfronteerd. Dan kan ik wel intens verdrietig zijn om dat wat ik verloren ben. Het echt accepteren, omarmen en er vrede mee hebben, dat zal me nooit lukken, daarvoor is de impact te groot. Maar ik heb er wel mee leren leven en ik kan zeker ook genieten van het leven dat ik nu heb, met af en toe heel verdrietige dagen.”
‘Dwars’ wordt op 29 mei 2025 om 22.10 uur door KRO-NCRV uitgezonden bij NPO Doc op NPO 2.
Bekijk hier de trailer:
Het beste van LINDA. direct in je mail? Meld je aan voor onze nieuwsbrief.
Danielle (27) heeft een dwarslaesie: 'Niemand rijdt expres drie meiden aan'
