Polarisatie leidt voor 1,4 miljoen Nederlanders tot verminderd of zelfs helemaal geen contact met familie of vrienden. Met de nieuwe campagne ‘Verlies elkaar niet als polarisatie dichtbij komt’ wil SIRE bewustwording creëren.
LINDA. spreekt Lucy van der Helm, directeur van SIRE: “Dit probleem lijkt alleen maar groter te worden. Daarom is dit hét moment om jezelf eens in de spiegel te kijken.”
Uit onderzoek in opdracht van SIRE blijkt dat het gevoel van polarisatie – een proces waarbij tegenstellingen tussen groepen in de samenleving sterker worden – bij 54 procent van de Nederlanders zorgen veroorzaakt. De meest genoemde zorgen zijn: toename van conflicten (64 procent), zich niet openlijk kunnen uiten (40 procent) en geen debat meer kunnen voeren met elkaar (37 procent). Meer dan de helft van de Nederlanders denkt op hun woorden te moeten passen om een conflict te voorkomen.
De maatschappij heeft te maken met een verharding in de manier waarop mensen over elkaar denken. Een op de vijf Nederlanders zegt vooroordelen te hebben over iemand met een ander standpunt en een op de tien geeft zelfs aan mensen te zijn gaan haten vanwege een andere mening.
Wat die polarisatie veroorzaakt? Grote maatschappelijke thema’s als immigratie, coronabeleid en vaccinaties, klimaat, het stikstofbeleid en Zwarte Piet worden het vaakst genoemd. “Polarisatie is een onderwerp dat SIRE al langere tijd op de kaart wil zetten”, vertelt Van der Helm. “Het probleem lijkt alleen maar groter te worden. Een nieuw jaar is voor sommigen het moment voor goede voornemens, wat ons betreft hét moment om ook eens goed na te denken over polarisatie – en onze eigen rol daarin.”
'Sinds de pandemie lijkt Het Moeilijke Gesprek steeds wat zeldzamer te worden'
Het blijft bij polarisatie niet bij (voor-)oordelen op afstand: juist ook op persoonlijk niveau zijn confronterende effecten te zien. Uit SIRE’s onderzoek blijkt dat een derde van de Nederlanders polarisatie ervaart in hun persoonlijke omgeving, die ook tot conflicten leidt. Bij driekwart van deze mensen is er bijvoorbeeld sprake van een vervelende sfeer, frustratie of irritatie.
En dat gaat niet ongemerkt voorbij: bij 1,4 miljoen Nederlanders zorgt deze sfeer of irritatie ervoor dat ze het contact met familie, vrienden of collega’s verminderen of zelfs compleet verbreken.
Van der Helm: “Dit aantal kun je zo verdubbelen, omdat die keuze ook impact heeft op een ander. En dan tel je nog niet mee wat de kringen om die twee mensen heen er vervolgens van vinden. Eigenlijk liggen de aantallen dus nog veel hoger. Vraag maar eens rond in je eigen omgeving: je vindt absoluut mensen die het meemaken.”
Tekst gaat door onder de afbeelding
Veel Nederlanders geven in het onderzoek aan niet te weten wat ze moeten doen als polarisatie zich voordoet in hun persoonlijke omgeving. De stichting hoopt te laten zien dat je zelf veel kan doen om elkaar niet kwijt te raken. Een paar voorbeelden: het helpt al om een discussie niet te zien als wedstrijd die gewonnen moet worden. Geef, als je merkt dat het je raakt, op een kalme manier aan dat je het moeilijk vindt zo tegenover elkaar te staan. En de klassieker: tel eerst even tot tien als je iets lelijks wilt gaan zeggen.
Prof. Dr. Kees van den Bos, sociaal psycholoog & rechtswetenschapper, tipt het volgende: “Als we polarisatie willen voorkomen dan is het belangrijk ons echt te verdiepen in andere meningen. Niet te snel denken dat andere ideeën onzin of immoreel zijn. Luister eerst naar anderen. Geef daarbij aan dat je vreedzame gesprekken wil, met respect voor elkaar.”
Hoe je het ook wendt of keert: onze eigen rol is cruciaal in het tegengaan van polarisatie. “Je moet je afvragen: ben ik discussies aan het winnen of gewoon mensen aan het verliezen?”, aldus Van der Helm. “Maar ook: wat is mijn eigen aandeel in moeilijke discussies? Hoe spreek ik ‘de andere partij’ aan? En wie wordt hier nou beter van?”
Van der Helm is ervan overtuigd dat we in de basis zoeken naar verbondenheid, niet verdeeldheid. “Ik hoop dat deze campagne mensen aan het denken zet. Niet over de ander, maar over zichzelf. Het is tijd dat we allemaal even écht eerlijk in de spiegel kijken.”
Hoogleraar Sjoerd Beugelsdijk: 'Nederlanders zijn goed in beuken uitdelen, niet in incasseren'
