Derde keer stemmen in vier jaar

De werkelijkheid is anders. In oktober gaan we alweer voor de derde keer in vier jaar tijd stemmen. In de laatste week van het zomerreces viel het demissionaire kabinet verder uiteen en werd het bestempeld als ‘stompkabinet’, ‘in verre staat van ontbinding’, ‘dubbeldemissionair’ en ‘extra-demissionair’. Kies je favoriet.

Eerst trok de PVV zich terug (juni), daarna stapte NSC op nadat minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp wegliep uit onvrede over het Israëlbeleid, en binnen een uur volgden alle NSC-bewindspersonen. Sindsdien resteert een rompkabinet van VVD en BBB met 32 zetels, dat per dossier op zoek moet naar wisselende meerderheden.

Wellicht heb je de afgelopen tijd gedacht: ik volg het niet meer. Of misschien zelfs: ik haak af. Dat ligt niet aan jouw politieke kompas. Dat ligt aan de politiek zelf, die zo chaotisch, grillig en onnavolgbaar is geworden dat zelfs insiders moeite hebben het nog bij te benen. En geloof me, ik loop er dagelijks rond.

Laat ik mezelf daarom voorstellen. Ik ben Floor Doppen, politiek verslaggever bij BNR. De komende tien weken neem ik je hier mee in de weken naar de verkiezingen. Ik vertel wat er in de wandelgangen van het Binnenhof gebeurt, wie elkaar in de haren vliegen, wie plots bondjes sluit en waarom peilingen soms meer zeggen over de gemoedstoestand van kiezers dan over de toekomst van het land. En ik geef antwoord op de belangrijkste vraag: heeft stemmen nog zin? (spoiler alert: ja, altijd!)

Feest der democratie

Verkiezingen zijn niet alleen een plicht, ze zijn ook een feest: het feest van de democratie. Dat klinkt misschien hoogdravend, maar zo werd het ooit écht beleefd. In 1917, bij de invoering van het algemeen mannenkiesrecht, was de verkiezingsdag een uitbundige dag met optochten, parades, schouwspelen en verhuiswagens vol affiches. Stemmen voelde als meedoen aan iets groters. En ja, je leest het goed: vrouwenkiesrecht werd pas twee jaar later ingevoerd, in 1919.

Fast forward naar 2025: de stemming is eerder bedrukt dan feestelijk. Volgens het RTL Nieuwspanel vertrouwt nog maar 4 procent van de Nederlanders de politiek, het laagste cijfer dat opiniepeiler Gijs Rademaker ooit zag. In juni, na de eerste val van het kabinet-Schoof, lag dat percentage nog veel hoger (19 procent). Veel mensen zijn de houding in Den Haag zat: “Het kan niet met, en kennelijk ook niet zonder elkaar. Dit schept weinig vertrouwen in de toekomst.”

Politiek als familiediner

De afgelopen week voelde Den Haag minder als een feest en meer als een ongemakkelijk familiediner. Iedereen praat tegelijk, oude ruzies laaien op, iemand knalt een glas om en de schoonfamilie heeft er eigenlijk geen zin meer in. De premier probeert nog een soort orde te houden, maar iedereen weet: dit loopt uit op gedoe.

Het kabinet had de sfeer al maanden tegen. Toen NSC opstapte na Veldkamps vertrek, sprak premier Schoof van “een waardeloze dag” en “behoorlijk onverantwoord”. Feit is: na het vertrek van PVV en NSC is er van het kabinet weinig meer over dan een bestuurlijke noodstand. Intussen moest de VVD de gaten dichten. Er kwam een snelle stoelendans: een nieuwe minister van Volksgezondheid, een nieuwe minister van Buitenlandse Zaken, een nieuwe minister van Justitie en verschuivingen bij Sociale Zaken en de staatssecretarissen. Daarmee is de ploeg weer compleet, althans op papier. In de Kamer blijft de basis broos.

Peilingen en twijfelaars

Volgens de Peilingwijzer blijft de PVV met 29 tot 35 zetels de grootste partij, al zijn ze iets gezakt ten opzichte van de vorige verkiezingen. GroenLinks-PvdA en CDA liggen nek aan nek, de VVD is in vrije val en van regeringspartij NSC is nauwelijks iets over. Het meest bepalend: ongeveer 30 procent van de kiezers zweeft nog. Een derde van Nederland stapt op 29 oktober waarschijnlijk het stemhokje in, maar weet nu nog niet op wie. Daar ligt nu de inzet: wie weet de twijfelaars te winnen?

We hobbelen door. Er komen ongetwijfeld nieuwe incidenten, spanningen en verrassingen. Het vertrouwen is laag, de chaos groot, en toch is er dat ene moment dat alles overstijgt: de verkiezingsdag zelf.

Want hoe rommelig de aanloop ook is, die dag in oktober blijft het feest van de democratie. Misschien zonder parades zoals in 1917 en met een fanfare die soms vals klinkt. Maar het moment dat jij met een rood potlood in het stemhokje staat, is nog altijd een viering van het belangrijkste recht dat we hebben.

En ja: stemmen heeft zin. Altijd.

‘Waarom doen wij intelligente vrouwen zo massaal aan deze struisvogel-politiek?’Lees ook