Annemieke Ruggenberg maakt de documentaireserie Spoorloos: Sporen van een spermabank. Hierin delen donoren, donorkinderen en oud-medewerkers van de spermabank Rijnstate hun verhaal.
Maar naast de misstanden, zie je in de afleveringen ook mooie familiebanden die dankzij de spermabank zijn ontstaan.
De Spermabank van het Rijnstate ziekenhuis in Arnhem is regelmatig in het nieuws vanwege misstanden bij de spermabank. Uit een onderzoek van de Volkskrant uit 2017 blijkt dat de spermabank van vijftien donoren het zaad te vaak heeft gebruikt om kinderen mee te verwekken. Een donor mag maximaal 25 kinderen verwekken, maar de vijftien donoren kregen gemiddeld iets meer dan 36 kinderen.
En daar blijft het niet bij. “Bij collega’s van het programma Spoorloos waren al verhalen bekend over donorkinderen van het Rijnstate. Door Spoorloos hadden zij hun donorvader gevonden”, vertelt Ruggenberg. “Maar uiteindelijk klopte niet alle informatie over de donor die ze hadden gekregen van het ziekenhuis. Zij twijfelden of alles wel zorgvuldig werd bijgehouden bij de spermabank.”
Deze verhalen zetten Ruggenberg aan het denken. “Ik heb me toen verdiept in spermadonatie en de verschillende manieren waarop dat kan.” Omdat de spermabank van het Rijnstate ziekenhuis vroeger een van de grootste van ons land was, besluit ze samen met haar collega’s voor het volledige beeld zich alleen op deze spermabank en de verhalen te focussen.
Donorkind Inge (42) is op zoek naar haar donor: ‘Al drie halfzussen gevonden'
Maandenlang is Ruggenberg bezig met de documentaireserie om alle perspectieven in beeld te brengen. Ze spreekt zeventig mensen die op verschillende manieren betrokken zijn bij dit onderwerp: donoren, donorkinderen en oud-medewerkers van de spermabank. “Dat iedereen zijn verhaal doet vind ik heel erg moedig: je weet nooit wat er na de documentaire allemaal gebeurt. Een donorkind kan zich bijvoorbeeld herkennen in het verhaal van de donor. ”
Een donor van wie zijn zaad te vaak is gebruikt, vertelt zijn verhaal in de documentaireserie. “Hij vertelt over welke invloed het nu op zijn leven heeft.” Maar ook Maria komt aan het woord. Zij heeft altijd het idee dat ze kan achterhalen wie haar donorvader is. Maar wanneer zij haar gegevens opvraagt in het ziekenhuis, blijkt dat haar donorvader tegen de afspraken in anoniem is geworden.
Tijdens het maken van de documentaireserie komt Ruggenberg achter een nieuwe misstand in de spermabank. Een man die eind jaren tachtig met zijn vrouw naar het desbetreffende ziekenhuis ging voor ivf, ontdekte dat met zijn zaad een donorkind is verwekt. De arts van het stel heeft het zaad van de man zonder toestemming ingevroren en drie jaar later gebruikt als donorzaad.
Dit heeft ernstige gevolgen, aangezien de donorvader een erfelijke ziekte heeft, die zij nu ook heeft. “Dat is zo’n heftig verhaal. De man is ontzettend aardig en heeft ondanks alle narigheid zijn hele gezin voor haar opengesteld en zijn verantwoordelijkheid genomen.”
Arts Rijnstate verdacht van gebruik eigen sperma: 'Onbekend hoeveel kinderen ter wereld zijn gekomen'
“Ik vind het zo knap dat ze hun verhaal vertellen. Je zou denken dat iedereen hartstikke kwaad is, maar het zijn zulke empathische mensen. Ondanks wat hen is aangedaan, hebben ze doorzettingsvermogen en wil iedereen elkaar beter leren kennen.”
“Wat me het meeste is opgevallen bij het maken van deze documentaireserie is hoe gevoelig het onderwerp ligt bij de betrokkenen.” Vooral voor degenen bij wie het is misgegaan: “Velen hebben het gevoel dat ze een geheim met zich meedragen. Daarom hebben we een psycholoog betrokken bij het proces.” Alle verhalen gaan Ruggenberg niet in de koude kleren zitten. “Ik ben tijdens dit proces door zo veel mensen geraakt. Allemaal op hun eigen manier. Maar het IVF-verhaal is aan zo veel kanten pijnlijk.”
Ruggenberg wil benadrukken dat de documentaireserie niet alleen maar om ellende draait. “Niet alles ging bij de spermabank verkeerd. Er is inderdaad veel ellende ontstaan, maar er zijn ook veel gezinnen gelukkig geworden omdat ze dankzij Rijnstate de kans hebben gekregen om een gezin te stichten.”
De documentaireserie is nu te zien op NPO Start.
Patty (45) is een donorkind van gynaecoloog Jos Beek: 'Ik moest erover zwijgen'
